Standard pracy socjalnej z osobami starszymi
Wersja robocza z 27.05.2011r.
Zespół ekspercki do spraw osób starszych
w składzie:
Joanna Staręga-Piasek,
Krzysztof Balon,
Grażyna Rutkiewicz,
Katarzyna Stec,
Izabela Szmaglińska,
Mirosława Zielony
Przedruk, kopiowanie i wykorzystywanie całości lub fragmentów tekstu wyłącznie za zgodą
Wspólnoty Roboczej Związków Organizacji Socjalnych.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PRACA SOCJALNA Z OSOBAMI STARSZYMI
Uzasadnienie wyboru usług
Praca socjalna z osobami starszymi wraz z pakietem usług dla tej kategorii beneficjentów to
działania, które w obliczu starzejącego się społeczeństwa należy wystandaryzować w pierwszej
kolejności. To właśnie pracownicy socjalni winni być osobami w sposób profesjonalny i skuteczny
wspierającymi i pracującymi na rzecz tej grupy społecznej. Dotychczasowe działania na rzecz osób
starszych są prowadzone na różnych poziomach skuteczności, ale nadal w wielu środowiskach praca
socjalna z osobami w wieku podeszłym w ogóle nie jest prowadzona. Działania w tym zakresie-
prowadzone przez instytucje samorzÄ…dowe, rzÄ…dowe i organizacje pozarzÄ…dowe rzadko tworzÄ…
spójny, skuteczny system, w którym wiadomo jakie działania są faktycznie realizowane, a jakie
powinny być prowadzone, a jakich po prostu brakuje. Każdy podmiot działa według swoich własnych
norm i sam decyduje, co jest najważniejsze dla zaspokajania potrzeb osób starszych.
STANDARD PRACY SOCJALNEJ Z OSOBAMI STARSZYMI
Definicja pracy socjalnej
Na użytek niniejszego opracowania przyjęta została następująca definicja zaczerpnięta
z ustawy o pomocy społecznej1. W myśl tejże ustawy praca socjalna to działalność zawodowa mająca
na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania
w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków
sprzyjajÄ…cych temu celowi. Jest to podstawowa definicja pracy socjalnej obowiÄ…zujÄ…ca obecnie na
gruncie polskim. Tą definicją posługuje się w Polsce również GUSy.
Pracownicy socjalni, jako profesjonaliści realizujący wymienione w ustawie zadania, stanowią
zatem podstawową kadrę instytucji pomocy społecznej, choć zatrudniani mogą być także w coraz
liczniej powstajÄ…cych organizacjach pozarzÄ…dowych, stowarzyszeniach i wszelkich instytucjach,
których zadaniem statutowym jest pomoc potrzebującym. Praca socjalna realizowana jest przede
wszystkim w ramach pomocy społecznej: środowiskowej (w miejscu zamieszkania) oraz
instytucjonalnej. Obejmuje ona także poradnictwo i pomoc w prawidłowym załatwianiu konkretnych
trudnych spraw życiowych.
Podobny kierunek definicji pracy socjalnej jako profesji nadaje Zgromadzenie Ogólne
Międzynarodowej Federacji Pracowników Socjalnych w Montrealu ( Kanada, lipiec 2000 r.) uznając,
że praca socjalna jest to zawód, który promuje społeczne zmiany, rozwiązywanie problemów we
1
tekst jednolity Dz. U. z 2009r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
2
wzajemnych ludzkich relacjach oraz wzmocnienie i wyzwolenie ludzi dla osiągnięcia przez nich
dobrostanu. Korzystając z teorii ludzkich zachowań i systemów społecznych, praca socjalna ingeruje
dokładnie tam, gdzie dochodzi do wzajemnego oddziaływania ludzi i środowiska 2.
Warto przytoczyć również definicję pracy socjalnej, zawartą w Rezolucji nr 16 (67) Rady
Europy: praca socjalna jest specyficzną działalnością profesjonalną, której zadaniem jest ułatwianie
wzajemnego przystosowania jednostek, rodzin, grup i środowiska społecznego, w którym żyją oraz
rozwijanie poczucia własnej wartości indywidualnej poprzez wykorzystanie możliwości tkwiących
w ludziach, w stosunkach interpersonalnych oraz zasobach udostępnianych przez społeczności
lokalne3 Definicja ta również dąży do nadania profesjonalnego wymiaru pracy socjalnej.
Praca socjalna w ujęciu podstawowym składa się z trzech zasadniczych funkcji:
·ð konsultacji w celu rozwiÄ…zywania problemów
·ð zarzÄ…dzania Å›rodkami
·ð ksztaÅ‚cenia
Funkcja konsultacji koncentruje się na rozwiązywaniu problemów, następna zarządzająca
środkami obejmuje wykorzystywanie i koordynowanie systemu świadczeń socjalnych i zasobów
finansowych klientów ze środkami ze z
ródeł zewnętrznych. Trzecia funkcja kształcenia dotyczy form
procesu uczenia się. Definicje wskazują na dosyć szeroki zakres zadań, jakie stoją współcześnie przed
pracą socjalną. W tym kontekście zaznaczyć należy, iż praca socjalna może przyjmować dalece
zróżnicowane formy i od pomocy doraz
nej aż po długofalowe działania skierowane na wspieranie
rozwoju jednostek, grup i całych społeczności. Wszystkie definicje zgodnie podkreślają, iż praca
socjalna to profesjonalne, zorganizowane i celowe działanie o charakterze prospołecznym,
prowadzone według specyficznych dla tego zawodu zasad i metod. Praca socjalna jest zatem jednym
z wielu rodzajów zachowań prospołecznych, występujących równolegle z innymi tego rodzaju
zachowaniami podejmowanymi z pobudek altruistycznych, religijnych lub humanitarnych.4
misja pracy socjalnej z osobami starszymi
Wzmacnianie dobrostanu osoby starszej (jednostki) w tym utrzymywanie, wspieranie
i poszerzanie niezależności osobistej oraz aktywności poprzez wzmacnianie jej zdolności sprawczej;
rozwiązywanie (lub pomoc w rozwiązywaniu) problemów w osobistych związkach z innymi osobami
oraz szerszym otoczeniem.
cel ogólny
Synchronizacja indywidualnej sytuacji osoby starszej z jej potrzebami i otoczeniem.
cele szczegółowe
2
http://www.ptps.ops.pl/kacik.htm (dostęp, paz
dziernik 2010r.).
3
K. Wódz, Praca socjalna w środowisku zamieszkania, Śląsk, Katowice 1998, s. 12.
4
K.Wódz, op. cit. s. 13.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
3
·ð Uzyskanie lub utwierdzanie akceptacji swojej osoby i swoich potrzeb
·ð Akceptacja, pobudzenie lub podtrzymanie współdziaÅ‚ania z interesariuszami (z otoczeniem)
we wzmacnianiu dobrostanu osoby starszej, w szczególności z:
- członkami rodziny
- personelem medycznym
- personelem opiekuńczym
- psychologami
- pracownikami socjalnymi.
zasady pracy socjalnej z osobami starszymi
Uregulowania dotyczÄ…ce pracy socjalnej zawiera Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej, w tym zwłaszcza art. 45 a także przepisy wykonawcze. Istnieje również bogata literatura
przedmiotu. W uzupełnieniu regulacji prawnych i istniejących już dobrych praktyk, w ramach
standardu rekomendowane są ponadto następujące zasady, odnoszące się do praw osób starszych
i obowiązków realizatorów usługi:
zasada rzetelnej informacji i doradztwa
Każdy klient ma prawo do wyczerpujących, podanych w dostępny dla niego sposób informacji
o swoich uprawnieniach i roszczeniach oraz o wynikajÄ…cych z nich konsekwencjach w zakresie
świadczenia pracy socjalnej i innych usług społecznych oraz do nieograniczonego wglądu do
dotyczÄ…cej go dokumentacji.
zasada ochrony godności oraz wspierania samostanowienia, samodzielności
i pomocy dla samopomocy
Każdy klient ma prawo do pracy socjalnej respektującej przyrodzoną godność ludzką,
świadczonej w sposób wspierający jego samostanowienie, samodzielność i aktywizację własnego
potencjału samopomocowego.
zasada respektowania światopoglądu, praktyk religijnych i przyzwyczajeń
kulturowych
Praca socjalna powinna respektować światopogląd i przekonania klienta; poszanowanie to
obejmuje również rytuały, obyczaje i zaniechania związane z wyznawaniem/praktykowaniem danej
religii oraz związane ze światopoglądem niereligijnym; praca socjalna powinna reagować na
artykułowanie przez klienta elementarnych kwestii dotyczących życia i przemijania.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
4
zasada ochrony prywatności
Każdy klient ma prawo do ochrony jego sfery prywatnej i intymnej; wszelkie informacje
dotyczące klienta, zwłaszcza odnoszące się do sfer prywatnej i intymnej pozyskane w ramach pracy
socjalnej należy zachowywać w ścisłej tajemnicy.
zasada kwalifikacji i zaufania
Każdy klient ma prawo do świadczenia pracy socjalnej przez osobę cieszącą się jego
zaufaniem, dysponującą odpowiednimi kwalifikacjami i zmierzającą do stałego ich podnoszenia.
strategia działania w ramach pracy socjalnej z osobami starszymi
Rekomendowanym modelem interwencji jest uzależnione od indywidualnej sytuacji osoby starszej
oraz społecznego kontekstu jej funkcjonowania połączenie elementów pracy indywidualnej, grupowej
i środowiskowej. Należy przy tym uwzględniać specyficzne cechy psychospołeczne grupy docelowej
(por. Ogólna charakterystyka grupy docelowej.
zakres podmiotowy
W gerontologii, ze względu na jej genezę, operuje się pojęciami zarówno z dziedzin teoretycznych
(psychologia, socjologia czy biologia), jak i praktycznych (medycyna, polityka społeczna itp.). Dużym balastem
dla gerontologii i jej rozwoju jest nadmiar stereotypów upraszczających szereg złożonych zjawisk bądz
wręcz
deformujących rzeczywistość. Podstawowym, powszechnie przyjmowanym wskaz
nikiem starzenia siÄ™ jest wiek
chronologiczny człowieka. Istnieje powszechna zgoda odnośnie do tego, że z upływem czasu następują zmiany
aktywności biologicznej, społecznej i psychicznej człowieka. Wiek chronologiczny, nawet jak wynika
z potocznych obserwacji, nie jest jednak precyzyjnym wskaz
nikiem funkcjonowania człowieka w społeczeństwie.
Obserwuje się jednak wręcz nadużywanie tego wskaz
nika, ponieważ jest łatwy do obserwacji, łatwo podlegający
wszelkim manipulacjom statystyczno-rachunkowym, w związku z tym łatwy do używania w praktyce społecznej
i teoriach ludnościowych, we wszystkich sformułowaniach prawnych i w polityce społecznej (stosowanej) 
zwłaszcza w polityce zatrudnienia i w zabezpieczeniu społecznym. Ta uniwersalność wieku jako wskaz
nika,
a ilości skończonych lat jako miary, powoduje, że pojęcie wieku jest silnie zinternalizowane w świadomości
społecznej. Powoduje ten stan rzeczy szereg negatywnych skutków zarówno w życiu społecznym i życiu
jednostek, jak i w gerontologii.
Sama znajomość wieku nie pozwala na jednoznacznie na określenie cech biologicznych, psychicznych
i społecznych człowieka. Pojęcie starości chronologicznym jest pojęciem kulturowym i historycznym. Sto lat temu
człowiek czterdziestoletni był w naszym kręgu kulturowym uważany za starego, dziś, w zależności od środowiska,
uważa się za takiego sześćdziesięciolatka czy osiemdziesięciolatka. Płynie stąd praktyczna dyrektywa
poszukiwania takich wskaz
ników starzenia i starości, które byłyby bardziej operatywne dla polityki społecznej
i innych dyscyplin społecznych. Analiza cech psychospołecznych jednostki, przy założeniu, że czas dla każdego
płynie inaczej i inne dlań przynosi skutki, może prowadzić do nowych ujęć systemu polityki społecznej
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
5
i wskazywać adekwatne do potrzeb formy jej działań, a tym samym - przyczynić się do rozwoju teorii
w gerontologii.
Problemem badawczym staje się dobór i sprawdzenie wskaz
ników starzenia i starości psychospołecznej,
a co za idzie, sformułowanie odpowiedniej definicji operacyjnej, odpowiadającej dotychczas obserwowanym
faktom. Przyjmijmy jedynie, że do występowania interesujących nas aspektów psychospołecznych starzenia się
i starości niezbędne jest uwzględnienie procesów biologicznych. Bliżej ich nie definiując, przyjmujemy je za punkt
wyjścia do dalszych rozważań. Rozwój biologiczny można przedstawić w znacznym uproszczeniu poprzez
określenie faz ontogenezy człowieka:
1. niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo
2. Póz
ne dzieciństwo do okresu pokwitania
3. okres prokreacyjny  faza dojrzałości
4. okres przekwitania
5. faza starości.
Pomińmy dwie pierwsze fazy ontogenezy: niemowlęctwo i póz
ne dzieciństwo, natomiast o dwóch
dalszych fazach: okresach prokreacyjnym i przekwitania - wypada tu pisać łącznie, ponieważ jedynie w aspekcie
biologicznym są one ściśle rozdzielne. Z ekonomicznego punktu widzenia człowiek w fazach dojrzałości lub
przekwitania osiąga maksimum produktywności, a następnie okres poprodukcyjny. Głównymi, powszechnie
akceptowanymi aspektami społeczno-ekonomicznymi bytu staje się praca zawodowa, by w fazie przekwitania
ograniczyć się do pracy zawodowej, pracy zawodowej z ograniczeniami lub samodzielnego utrzymania z od-
roczonych dochodów z pracy w postaci renty lub emerytury. Dokąd człowiek pracuje, traktowany jest jako
przynoszący społeczeństwu dochód. Podobnie bywa traktowany, wychowując dzieci. Choć role społeczne
pracownika lub rodzica dominują w fazie dojrzałości, istnieje obok szereg innych, akceptowanych ról, które
alternatywnie można pełnić w tym okresie. Człowiek jest akceptowany, gdy akceptowane są role, które pełni,
jako społecznie niezbędne lub przydatne.
W fazie dojrzałości wiele ról pełnionych ulega ograniczeniom odnośnie do zakresu, zarówno w aspekcie
jakościowym (np. innych starań wymaga rola rodzica), jak i ilościowym (np. pełnienie roli rodzica nie jest tak
czasochłonne jak wcześniej i w mniejszym stopniu wypełnia czas). Podejmowane są role charakterystyczne dla
kulturowego rozumienia starości (np. rola wdowy, wdowca, babci, dziadka itp.). W okresie dojrzałości pozycja
społeczna osiąga maksimum - następnie, szybciej lub wolniej, spada. W okresie przekwitania zaś następuje
stopniowa rezygnacja z podejmowania realizacji potencjalnych szans ograniczenie substytucji w przypadku braku
możliwości realizacji podjętych działań. Pojęcie starości zostaje zinternalizowane, choć populacja "starych" nie
musi stanowić grupy odniesienia - "starzy" i "starość" przesuwają się "przed", wprawdzie nieco wolniej niż płynie
czas, ale moment "zrównania" jest odraczany możliwie długo, zależnie od faktów i adaptacyjnych procesów
osobowości.
Wreszcie w ontogenetycznej fazie starości człowiek jest nieproduktywny, akceptuje się to, że
nie pracuje, lub jest utrzymywany, koszty społeczne mają charakter nieproduktywny, dominującą rolą
społeczną jest rola podopiecznego, pozycja społeczna - niska, przeważa w postawach rezygnacja,
niemożność i niechęć, a w aspekcie psychospołecznym - poczucie odrzucenia, które oparte jest często
na realistycznych ocenach. Jest jednak sprawą dyskusyjną, czy taki obraz, który można by określić
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
6
jako pełną, wieloaspektową starość, musi być ostatnią fazą ontogenezy. Jeżeli pominąć aspekt czysto
biologiczny, można zauważyć, że pozycja, jaka wiąże się z rolą podopiecznego zależy w coraz większym stopniu
od konwencji. Postawy wobec kulturowego rytuału degradacji, opartego na kryteriach biologicznych
i chronologicznych, mogą być zróżnicowane. Taki - powszechnie akceptowany rytuał - może być w kategoriach
indywidualnych uznany za słuszny lub zwycięski i w rezultacie internalizowany, co wiąże się z biernością. Może
być uznawany jedynie za silniejszy, a zatem wymagający poddania się, lecz bez akceptacji; prowadzi to do
frustracji. Wreszcie rytuał taki może być uważany za niesłuszny i słaby - wiąże się to z odrzuceniem własnej
starości. Wynika stąd, że nie ma takiej samej dla wszystkich starości rozpatrywanej w kategoriach indywidualnych.
Nasuwa się przypuszczenie, że proces starzenia przebiega najdobitniej w zakresie czynników, które były
w ontogenezie najsilniejszymi czynnikami rozwoju osobowości. A więc, ujmując rzecz w kategoriach
psychospołecznych, najwyraz
niej widać starość (regres, zanik) w zakresie, który dominował w rozmaitych sferach
aktywności człowieka. Takie ujęcie ma charakter teoretyczny i tłumaczy np. obserwowane fakty póz
niejszego
starzenia ludzi aktywnych zawodowo, rozwijajÄ…cych siÄ™ w dziedzinach niewymagajÄ…cych skrajnego wykorzy-
stywania potencjalnych możliwości, w których doświadczenie może zastępować predyspozycje intelektualne lub
ruchowe, a wczesne starzenie społeczne i psychiczne w przypadkach przeciwnych - np. sportowców, lotników itp.
łatwo zeń ponadto wyprowadzić dyrektywy postępowania zapobiegającego starzeniu psychospołecznemu -
zalecenie wszechstronnej aktywności w różnych sferach psychiki i różnych dziedzinach społeczeństwa.
Proces poszukiwania wskaz
ników starości psychospołecznej - rozumianej jako etap dominacji procesów
starzenia w życiu człowieka, czyli taki, w którym procesy psychiczne, objawiające się rezygnacją i poczuciem
braku szans, oraz społeczne, polegające na odrzuceniu zgodnie z istniejącym rytuałem kulturowym, oddziałują
synergicznie z procesami biologicznymi, prowadzÄ…c do naruszenia homeostazy, a tym samym do ograniczenia
możliwości przeciwdziałania tym procesom bez możliwości substytucji i bez obiektywnych szans na powrót do
stanu poprzedniego - wymaga przyjęcia hipotez w dwóch sferach.
Pewne populacje są w większej mierze narażone na starość psychospołeczną niż inne, lub że starzeją się
w odmiennych rytmach. I tak można przyjąć, że prędzej zestarzeją się populacje osób starszych chronologicznie
niż osób młodszych, osób o niskim poziomie wykształcenia niż o wysokim, osób samotnych niż posiadających
rodzinę, a ze względu na płeć i związane z nią role, starzenie psychospołeczne mężczyzn i kobiet powinno mieć
odmienne przebiegi.
stereotypowa sylwetka hipotetyczna osoby starszej
Najogólniej rzecz biorąc, ów hipotetyczny człowiek "zupełnie stary" powinien czuć się z
le, bowiem na
starość zmniejsza się poczucie bezpieczeństwa i pogarsza się stan zdrowia. Nie powinno hipotetycznemu
człowiekowi  zupełnie staremu na niczym specjalnie zależeć. Nie musi się spieszyć, nie jest zadowolony ze
sposobu spędzania przez siebie wolnego czasu. Ma swoją ulubioną gazetę lub czasopismo. Nie robi zakupów
niezaplanowanych wcześniej. Nie chce dokonywać ważniejszych zmian w swoim życiu. Nie lubi towarzystwa
rówieśników, a w każdym razie woli kontakty z młodszymi od siebie. Jest rzadko odwiedzany przez znajomych.
Chciałby widywać się częściej z najbliższymi albo odczuwa ich brak. Uważa, że w zadowalającej odległości od
swego miejsca zamieszkania nie ma krewnych, przyjaciół, lecz rzadko zaprasza znajomych czy krewnych do
siebie, bo przygotowanie wizyty wymaga odeń zwiększonej aktywności, na którą trudno się zdobyć. Odczuwa
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
7
jednak brak kontaktów towarzyskich i zainteresowania sobą. Nie pożycza ludziom pieniędzy i sam nie ma nikogo,
od kogo mógłby ich pożyczyć w razie potrzeby. Szuka pociechy w wierze i kościele. Nie robi nic pożytecznego
dla innych. Rzadko wyjeżdża poza swoje miejsce zamieszkania. Otrzymuje pomoc materialną. Nie lubi ludzi
przedsiębiorczych. Nie lubi też poznawać nowych ludzi. Często nie może robić tego, na co miałby ochotę. Skarży
się na poważne trudności życiowe i uważa, że są one niemożliwe do pokonania. Odczuwa obawę przed
złodziejami, boi się, że zostanie okradziony. Myśli o sobie: "jestem do niczego". Nie ma wyrobionego zdania
w sprawach publicznych. Gdyby zaproponowano mu darmową, atrakcyjną wycieczkę zagraniczną - odniósłby się
do tej propozycji z nieufnością i odmówiłby. Nie chciałby mieć lepszego niż dotąd mieszkania, ale chciałby mieć
w swoim mieszkaniu większy ład. Czas mu się dłuży, ale niechętnie wychodzi z domu. Często zdarza się
mu siedzieć bezczynnie przez dłuższy czas i nic nie robić. Nie ma planów na przyszłość. Uważa, że
nie ma wrogów, ale jednocześnie ma się na baczności przed innymi i obawia się, że zostanie
wykorzystany. Niespodziewany dzwonek do drzwi, nawet w biały dzień, budzi jego obawę i niepokój.
Często jest w złym nastroju, czuje się bezradny i osamotniony. Nie jest zadowolony z życia. Chciałby,
aby ktoś pomógł mu zorganizować wolny czas. Nie lubi samotności. Niepokoi się stanem swego
zdrowia i wszelkimi symptomami choroby. Sprawiają mu trudność samoobsługa i czynności takie jak:
obcinanie paznokci u nóg, zdejmowanie i wkładanie obuwia, co wiąże się ze zmniejszoną elastycznością
kręgosłupa i zawrotami głowy. Obawia się dużych szybkości uważając, że są niebezpieczne. Musi stosować dietę
i zażywać stale leki. Chciałby mieć lepszą niż dotychczas opiekę lekarską i pielęgniarską. Ma jakieś trwałe
uszkodzenia ciała, cierpi na przewlekłą chorobę. y
le widzi. y
le słyszy. Nisko ocenia swoje zdrowie. Nie ma
nikogo, kto zrobiłby mu zakupy w razie choroby. Często, ze względu na stan zdrowia, musi rezygnować z czegoś,
co lubi. Sprawy płci nie mają dlań znaczenia. Uważa, że jego życie jest gorsze od życia większości ludzi. Lubi
siebie. Nie przypuszcza, aby miał w życiu dużo do zrobienia. Często jest sam. Często rozmyśla o przykrych
sprawach. Nie uważa się za marzyciela. Z przyjemnością wraca do wspomnień swego dzieciństwa. Uważa się za
patriotę. Ceni ludzi pracowitych. Uważa, że nie poradziłby sobie z obsługą pralki automatycznej. Uważa, że
dobrze gospodaruje pieniędzmi. Nie widzi możliwości podniesienia swoich dochodów. Odczuwa silnie potrzeby,
które mógłby zaspokoić mając więcej pieniędzy. Nie ma możliwości zrobienia od czasu do czasu wydatku ekstra,
na zakup czegoś, co nie jest konieczne, a sprawia im dużą przyjemność. Nie uważa, aby miał w przyszłości
wystarczające dochody na zaspokojenie swoich potrzeb. Sądzi, że jego dochody są niższe niż rówieśników i że
w sprawach materialnych może liczyć tylko na siebie, nie oczekując od nikogo pomocy. Młodych ludzi uważa za
rozrzutnych. Nie zgadza się z poglądem, że życie starszych ludzi nie powinno się różnić specjalnie od tego, jakim
było wcześniej. Uważa ludzi starych za bardziej moralnych niż młodzież. Ceni samodzielność. Nikomu w niczym
nie pomaga. Nie odczuwa, aby był komuś niezbędny. Uważa, że inni go nie cenią. Nie oczekuje niczego
przyjemnego w przyszłości. Uważa, że starym należy się szacunek młodych. Nie zgadza się z poglądem, że życie
na świecie staje się coraz ciekawsze. Musi liczyć tylko na siebie.
Ten wieloaspektowy, szczegółowy, świadomie sformułowany, eklektycznie, a pesymistyczny obraz, nie
powinien wystąpić w rzeczywistości, choćby dlatego, że nikt najprawdopodobniej nie jest starym psychicznie
i społecznie we wszystkich aspektach i w istocie nie trzeba spełnić tych wszystkich warunków, by zostać uznanym
za starego w myśl przyjętej wyżej roboczej definicji starości.
charakterystyka szczegółowa procesu starzenia
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
8
W miarę starzenia postępuje kostnienie systemu wartości. Akceptowane wartości są
w coraz mniejszym stopniu funkcjonalne. Są uznawane głównie dlatego, że zostały kiedyś
zinternalizowane i coraz częściej są nieadekwatne wobec obiektywnych potrzeb człowieka.
Z ograniczeniem ich funkcjonalności wiąże się również postępujące ze starzeniem przesuwanie się
wartości ze sfery realizacji do sfery świadomości. W związku z nasileniem zaburzeń homeostazy
występuje zmniejszające się przystosowanie do środowiska biologicznego, społecznego. Wyrazem
tego będzie narastająca apoteoza przeszłości, jako czasu, który rodził mniej, a już nie rodzi wcale
konfliktów, powodujących przykre stany frustracji. Z kostnieniem systemu wartości wiąże się
usztywnienie mechanizmu kształtowania postaw; postawy nie będą elastyczne, podążające za
zmieniającymi się układami bodz
ców płynących z otoczenia, będą charakteryzować się stałym
stosunkiem do różnych przedmiotów. Ze wzrastającym zagrożeniem obiektywnym postępować
będzie zmniejszające się poczucie zabezpieczenia w sferach fizycznej i psychicznej - niepokój i lęki.
Obiektywne procesy biologiczne oraz zmniejszające się szanse obiektywne i subiektywne będą
prowadzić do spadku aktywności w wymiarze fizycznym. Te same czynniki wpłyną ograniczająco
na aktywność społeczną i psychiczną, a zatem zmniejszy się również otwartość na sprawy innych
i świata, a wszelkie zamierzenia dotyczące przyszłości ograniczą się jedynie do spraw elementarnych
i najbliższych. Zaburzenia homeostazy (rozumianej szeroko, w aspektach biologicznym,
psychicznym i społecznym) spowolnią w końcowym okresie starzenia trudne procesy adaptacyjne, by wreszcie
je uniemożliwić. W związku z tym spadnie dezintegracja pozytywna osobowości, czyli skłonność do rozwoju
osobowości poprzez serie konfliktów wewnętrznych (nieprowadzących jednak do dezintegracji negatywnej -
z
ródła chorób psychicznych). W miarę starzenia coraz trudniej będzie zaspokoić potrzeby własnej wartości
i uznania - wiąże się to zarówno ze spadkiem aktywności, trudnościami przystosowania, skostnieniem systemu
wartości, jak i z ograniczeniem kontaktów społecznych. Z tego ostatniego ograniczenia może wynikać również
subiektywizm i nieadekwatność oceny własnej pozycji w systemie społecznym. Ex definitione, w miarę starzenia
psychospołecznego, wzrośnie internalizacja kulturowego rytuału starości. Z elementami starzenia psychicznego
i społecznego będą korelować elementy starzenia biologicznego, objawiające się zaburzeniami zdrowia i niską
jego samoocenÄ….
kategoryzacja grupy docelowej na potrzeby pracy socjalnej
Na potrzeby standardu pracy socjalnej z osobami starszymi zdefiniowano Å‚Ä…cznie 243 profile
klienta. Klasyfikacja ta opiera się na wyróżnieniu:
·ð 9 kategorii zwiÄ…zanych z funkcjonalnym stanem zdrowia
·ð 27 kategorii spoÅ‚eczno-ekonomicznych.
kategorie zwiÄ…zane z funkcjonalnym stanem zdrowia
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
9
·ð kategoria 1: klient może poruszać siÄ™ swobodnie w domu i poza domem, może
samodzielnie sporządzać posiłki zimne i ciepłe a także sprzątać mieszkanie, może
samodzielnie zadbać o higienę osobistą łącznie z manicure i pedicure, może swobodnie pisać
·ð kategoria 2: klient może poruszać siÄ™ z trudnoÅ›ciÄ… poza domem a swobodnie w domu,
może samodzielnie sporządzać posiłki zimne i ciepłe a także sprzątać mieszkanie, może
samodzielnie zadbać o higienę osobistą łącznie z manicure i pedicure, może swobodnie pisać
·ð kategoria 2P: klient może poruszać siÄ™ z trudnoÅ›ciÄ… poza domem a swobodnie w domu,
może samodzielnie sporządzać posiłki zimne i ciepłe a także sprzątać mieszkanie, może
samodzielnie zadbać o higienę osobistą łącznie z manicure i pedicure, może swobodnie pisać;
zarazem klient wykazuje objawy demencji i/lub dolegliwości o podłożu psychicznym (jak
depresje, obsesje uporczywe poczucie zagrożenia itp.)
·ð kategoria 3: klient nie może poruszać siÄ™ poza domem, ale może swobodnie poruszać siÄ™
w domu, może samodzielnie sporządzać posiłki zimne i ciepłe a także sprzątać mieszkanie,
może samodzielnie zadbać o higienę osobistą łącznie z manicure i pedicure
·ð kategoria 3P: klient nie może poruszać siÄ™ poza domem, ale może swobodnie poruszać siÄ™
w domu, może samodzielnie sporządzać posiłki zimne i ciepłe a także sprzątać mieszkanie,
może samodzielnie zadbać o higienę osobistą łącznie z manicure i pedicure; zarazem klient
wykazuje objawy demencji i/lub dolegliwości o podłożu psychicznym (jak depresje, obsesje
uporczywe poczucie zagrożenia itp.)
·ð kategoria 4: klient może poruszać siÄ™ z trudnoÅ›ciÄ… w domu, może z trudem sporzÄ…dzać
posiłki zimne a także w ograniczonym zakresie zadbać o higienę osobistą, nie może sprzątać
mieszkania
·ð kategoria 4P: klient może poruszać siÄ™ z trudnoÅ›ciÄ… w domu, może z trudem sporzÄ…dzać
posiłki zimne a także w ograniczonym zakresie zadbać o higienę osobistą, nie może sprzątać
mieszkania; zarazem klient wykazuje objawy demencji i/lub dolegliwości o podłożu
psychicznym (jak depresje, obsesje uporczywe poczucie zagrożenia itp.)
·ð kategoria 5: klient nie wstaje z łóżka
·ð kategoria 5P: klient nie wstaje z łóżka; zarazem klient wykazuje objawy demencji i/lub
dolegliwości o podłożu psychicznym (jak depresje, obsesje uporczywe poczucie zagrożenia
itp.)
kategorie społeczno-ekonomiczne
Wyróżnionych 27 kategorii społeczno-ekonomicznych opiera się na  kombinacji (1) stopnia
możliwości wspomagania klienta przez osoby bliskie lub sytuacji braku takiego wspomagania, (2)
kompetencji komunikacyjnych klienta oraz (3) sytuacji materialnej klienta, przy czym dla każdego
z tych indykatorów przyjęto dla uproszczenia skalę trzystopniową.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
10
Podstawowym indykatorem społeczno-ekonomicznym jest stopień możliwości wspomagania klienta
przez osoby bliskie lub sytuacja braku takiego wspomagania. Skala obejmuje trzy sytuacje (stopnie):
·ð R (sytuacja typu  rodzina ): klient zamieszkuje we wspólnym gospodarstwie domowym
z osobami bliskimi będącymi w stanie i wyrażającymi gotowość wspierania klienta
·ð B (sytuacja typu  bliskość bliskich ): klient mieszka sam; w zadowalajÄ…cej odlegÅ‚oÅ›ci
zamieszkują jego bliscy będący w stanie i wyrażający gotowość wspierania klienta
·ð J (sytuacja typu  jednoosobowo ): klient mieszka sam i nie może liczyć na wsparcie osób
bliskich.
Kolejnym indykatorem sÄ… kompetencje komunikacyjne klienta. Kompetencje komunikacyjne
obejmują następujące rodzaje aktywności:
a) czytanie książek i prasy
b) oglÄ…danie telewizji
c) słuchanie radia
d) korzystanie z komputera/internetu
e) spotykanie się z przyjaciółmi/znajomymi
f) uczęszczanie do kina/teatru/klubu
g) udział w grupie samopomocowej/organizacji pozarządowej/aktywność wolontaryjna
h) samodzielne załatwianie spraw w urzędach/bankach.
Skala obejmuje trzy stopnie:
Stopień I: klient jest aktywny na co najmniej pięć z wymienionych wyżej ośmiu sposobów
Stopień II: klient jest aktywny na co najmniej trzy z wymienionych wyżej ośmiu sposobów
Stopień III: klient jest aktywny na co najwyżej jeden z wymienionych wyżej ośmiu sposobów
Trzecim, uzupełniającym indykatorem, charakteryzującym sytuację materialną, jest miesięczny
dochód klienta (w sytuacji typu R: per capita) niezależnie od z
ródeł jego powstania. Skala obejmuje
trzy możliwości:
w (dochód wysoki): wyższy od średniej płacy krajowej
s (dochód średni): niższy od średniej płacy krajowej, ale wyższy od kryterium dochodowego
udzielania świadczeń z pomocy społecznej
n (dochód niski): niższy lub równy kryterium dochodowemu udzielania świadczeń z pomocy
społecznej
Przykładowo zaliczenie klienta do kategorii społeczno-ekonomicznej  B.II.w oznacza, że klient:
·ð mieszka sam; jednakże w zadowalajÄ…cej odlegÅ‚oÅ›ci zamieszkujÄ… jego bliscy bÄ™dÄ…cy w stanie i
wyrażający gotowość wspierania klienta
·ð jest aktywny komunikacyjnie na co najmniej trzy z nastÄ™pujÄ…cych oÅ›miu sposobów: czytanie
książek i prasy, oglądanie telewizji, słuchanie radia, korzystanie z komputera/internetu,
spotykanie się z przyjaciółmi/znajomymi, uczęszczanie do kina/teatru/klubu, udział w grupie
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
11
samopomocowej/organizacji pozarządowej/aktywność wolontaryjna, samodzielne załatwianie
spraw w urzędach/bankach
·ð dysponuje dochodem miesiÄ™cznym wyższym od Å›redniej pÅ‚acy krajowej.
Tabela 1 Profile klienta na potrzeby pracy socjalnej z osobami starszymi (matryca)
Kryter FUNKCJONALNY STAN ZDROWIA
ia Klienci wymagający usług opiekuńczych
społ.- 1 2 3 4 5 2P 3P 4P 5P
ekono
m.
R.I.w R.I.w.1 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5
P P P P
R.I.s R.I.s.1 R.I.s.2 R.I.s.3 R.I.s.4 R.I.s.5 R.I.s.2P R.I.s.3P R.I.s.4P R.I.s.5P
R.I.n R.I.n.1 R.I.n.2 R.I.n.3 R.I.n.4 R.I.n.5 R.I.n.2P R.I.n.3P R.I.n.4P R.I.n.5P
R.II.w R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w.2 R.II.w.3 R.II.w.4 R.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.II.s R.II.s.1 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5
P P P P
R.II.n R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n.2 R.II.n.3 R.II.n.4 R.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III. R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w. R.III.w. R.III.w. R.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
R.III.s R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s.2 R.III.s.3 R.III.s.4 R.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III.n R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n.2 R.III.n.3 R.III.n.4 R.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.I.w B.I.w.1 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5
P P P P
B.I.s B.I.s.1 B.I.s.2 B.I.s.3 B.I.s.4 B.I.s.5 B.I.s.2P B.I.s.3P B.I.s.4P B.I.s.5P
B.I.n B.I.n.1 B.I.n.2 B.I.n.3 B.I.n.4 B.I.n.5 B.I.n.2P B.I.n.3P B.I.n.4P B.I.n.5P
B.II.w B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w.2 B.II.w.3 B.II.w.4 B.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.II.s B.II.s.1 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5
P P P P
B.II.n B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n.2 B.II.n.3 B.II.n.4 B.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
12
B.III. B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w. B.III.w. B.III.w. B.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
B.III.s B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s.2 B.III.s.3 B.III.s.4 B.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III.n B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n.2 B.III.n.3 B.III.n.4 B.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.I.w J.I.w.1 J.I.w.2 J.I.w.3 J.I.w.4 J.I.w.5 J.I.w.2P J.I.w.3P J.I.w.4P J.I.w.5P
J.I.s J.I.s.1 J.I.s.2 J.I.s.3 J.I.s.4 J.I.s.5 J.I.s.2P J.I.s.3P J.I.s.4P J.I.s.5P
J.I.n J.I.n.1 J.I.n.2 J.I.n.3 J.I.n.4 J.I.n.5 J.I.n.2P J.I.n.3P J.I.n.4P J.I.n.5P
J.II.w J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w.2 J.II.w.3 J.II.w.4 J.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.II.s J.II.s.1 J.II.s.2 J.II.s.3 J.II.s.4 J.II.s.5 J.II.s.2P J.II.s.3P J.II.s.4P J.II.s.5P
J.II.n J.II.n.1 J.II.n.2 J.II.n.3 J.II.n.4 J.II.n.5 J.II.n.2P J.II.n.3P J.II.n.4P J.II.n.5P
J.III.w J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w.2 J.III.w.3 J.III.w.4 J.III.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.s J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s.2 J.III.s.3 J.III.s.4 J.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.n J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n.2 J.III.n.3 J.III.n.4 J.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Przykładowy  odczyt profilu klienta z matrycy:
 R.I.s.2P charakteryzuje klienta, który:
·ð zamieszkuje we wspólnym gospodarstwie domowym z osobami bliskimi bÄ™dÄ…cymi w stanie
i wyrażającymi gotowość wspierania klienta
·ð jest aktywny komunikacyjnie na co najmniej pięć z z nastÄ™pujÄ…cych oÅ›miu sposobów: czytanie
książek i prasy, oglądanie telewizji, słuchanie radia, korzystanie z komputera/internetu,
spotykanie się z przyjaciółmi/znajomymi, uczęszczanie do kina/teatru/klubu, udział w grupie
samopomocowej/organizacji pozarządowej/aktywność wolontaryjna, samodzielne załatwianie
spraw w urzędach/bankach
·ð dysponuje dochodem miesiÄ™cznym niższym od Å›redniej pÅ‚acy krajowej, ale wyższym od
kryterium dochodowego udzielania świadczeń z pomocy społecznej
·ð może poruszać siÄ™ z trudnoÅ›ciÄ… poza domem a swobodnie w domu, może samodzielnie
sporządzać posiłki zimne i ciepłe a także sprzątać mieszkanie, może samodzielnie zadbać
o higienę osobistą łącznie z manicure i pedicure, może swobodnie pisać; zarazem wykazuje
objawy demencji i/lub dolegliwości o podłożu psychicznym (jak depresje, obsesje, uporczywe
poczucie zagrożenia itp.) (w danym przypadku raczej schorzenia inne niż demencja ze
względu na kompetencje komunikacyjne).
Zakres rzeczowy
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
13
istota i charakter usługi: praca socjalna z osobami starszymi
Każda interwencja w stosunku do osoby starszej rozpoczyna się pracą socjalną realizowaną
z jej immanentnymi zasadami i formami. Praca socjalna jest elementem towarzyszÄ…cym wszelkim
innym formom pracy z osobą starszą, w szczególności zaś świadczeniu usług społecznych (por.
szczegółowe cele pracy socjalnej.
Elementy składowe usługi praca socjalna z osobami starszymi/etapy
postępowania pracownika socjalnego (realizatora usługi)
diagnoza i ocena sytuacji
Etap ten obejmuje:
·ð przyporzÄ…dkowanie klientowi okreÅ›lonego profilu
·ð zidentyfikowanie (problemu) problemów, w rozwiÄ…zaniu których dopomóc ma praca socjalna
oraz ustalenie ich priorytetowości
·ð zdefiniowanie zasobów wÅ‚asnych klienta i osób bliskich wzgl. otoczenia istotnych dla
rozwiązania problemu (problemów)
·ð zdefiniowanie celu pracy socjalnej w okreÅ›lonym przedziale czasu oraz indykatorów pomiaru
zmiany.
Czynności te co do zasady odbywają się z udziałem klienta względem osób bliskich.
Głównym narzędziem na tym etapie jest szczególne narzędzie -  Karta informacyjna osoby
starszej (KIOS), której wzór zamieszczony został poniżej. Posługiwanie się tym narzędziem wymaga
uwzględnienia specyficznych wymagań:
·ð we wszystkich pytaniach dążyć należy do kategoryzacji odpowiedzi
·ð rejestracja odpowiedzi uwzglÄ™dniać musi postÄ™pujÄ…ce zmiany w sytuacji osoby starszej.
·ð zapis wszystkich odpowiedzi musi być uzgodniony z osobÄ… starszÄ…, lub, o ile nie jest to
(w pełni) możliwe, z osobami bliskimi/sprawującymi opiekę.
KIOS uzupełniana może być zasięgnięciem opinii psychologicznej, psychiatrycznej,
gerontologicznej lub geriatrycznej. DecyzjÄ™ w kwestii wystÄ…pienia o opiniÄ™ podejmuje pracownik
socjalny. A
ączny czas pracy realizatora usługi przeznaczony na wykonanie czynności w ramach tego
etapu wynosi minimum 150 minut.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
14
KARTA OSOBY STARSZEJ
ImiÄ™, nazwisko, adres, pesel:
..........................................................................................................................................
Płeć
Kobieta qð
Mężczyzna qð
Wiek:& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Stan cywilny
Wolny qð
Zamężna/żonaty qð
Wdowa/wdowiec qð Ile lat temu owdowiaÅ‚y/a: & & & & & & & &
Wykształcenie, zawód.
Wyższe qð
Åšrednie
Ogólne qð
Zawodowe qð
Podstawowe qð
Brak wyksztaÅ‚cenia qð
Zawód: & & & & & & & & & & & & & & &
Wysokość i z
ródła dochodu.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
15
y
ródła dochodu Wysokość dochodu
Dochód z pracy
Dochód ze świadczeń
emerytalnych
Dochód ze świadczeń
rentowych.
Dochód z oszczędności
własnych.
Dochód z alimentów.
Dochód z majątku
Dochód z wynajmu
Inne dochody, jakie&
Brak dochodów.
Dochód w gospodarstwie domowym (przybliżony).
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Struktura gospodarstwa domowego (z kim mieszka i prowadzi wspólne gospodarstwo
domowe).
Sam qð
Ze współmałżonkiem qð
Ze współmałżonkiem i dziećmi/wnukami qð
Ze współmałżonkiem, innymi krewnymi lub obcymi qð
Bez współmałżonka z dziećmi/wnukami qð
Bez współmałżonka z dziećmi i innymi qð
Bez współmałżonka z krewnymi lub obcymi qð
Inne qð
Czy w zadowalającej odległości mieszkają
Dzieci/wnuki qð
Krewni qð
Przyjaciele qð
Funkcjonalny stan zdrowia (co może robić sam a co wymaga pomocy innych).
Może poruszać siÄ™ swobodnie w domu i poza domem qð
Może poruszać siÄ™ z trudnoÅ›ciÄ… poza domem a swobodnie w domu qð
Może poruszać siÄ™ swobodnie w domu qð
Może poruszać siÄ™ z trudnoÅ›ciÄ… w domu qð
Jest przykuty do łóżka qð
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
16
Czy może samodzielnie sporządzać posiłki mając produkty w domu?
Åšniadanie tak/nie
Obiad tak/nie
Kolacja tak/nie
Czy cierpi na jakąś chorobę przewlekłą? tak/nie Jaką?
& & & & & & & & & & & & &
Czy może sam obcinać paznokcie u rąk? tak/nie
Czy może sam obcinać paznokcie u nóg? tak/nie
Czy może sam sprzątać mieszkanie? tak/nie
Czy może swobodnie pisać? tak/nie
Co lubi robić w czasie wolnym.
Czytać książki qð
OglÄ…dać telewizjÄ™ qð
SÅ‚uchać radia qð
Korzystać z komputera/Internetu qð
Spotykać siÄ™ z przyjaciółmi/znajomymi qð
Chodzić do kina/teatru/klubu qð
Odpoczywać qð
Inne
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & &
Czego mu najbardziej w życiu brakuje.
Zdrowia qð
PieniÄ™dzy qð
Kontaktów z rodzinÄ… qð
Przyjaciół qð
Inne
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & .
Instytucje, z którymi utrzymuje bezpośredni kontakt.
OÅ›rodki zdrowia qð
OÅ›rodek pomocy spoÅ‚ecznej qð
Kluby qð
Dzienne domy pobytu qð
UrzÄ…d gminy qð
Bank qð
Fotografia dnia poprzedniego.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
17
Co się działo od rana do obiadu?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Co się działo od obiadu do kolacji?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Co się działo wieczorem?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Pomoc otrzymywana  jaka, od kogo, skala oceny.
Jaka Od kogo Odpłatna/ Ocena Wystarczająca/
Nieodpłatna Niewystarczająca
Pomoc niezbędna (wskazana)  jaka, od kogo.
Jaka Odpłatna/Nieodpłatna
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
18
Czy osoba starsza wymaga specjalnych warunków co do osoby pomagającej, np. płci, wieku?
Tak qð Jakie?......................................................................................
Nie qð
Kondycja psychofizyczna osoby starszej (opis wedle kafeterii).
U osoby daje się zauważyć:
DepresjÄ™ qð
Poczucie samotnoÅ›ci qð
PostawÄ™ roszczeniowÄ… qð
Niezadowolenie z otoczenia qð
Malkontenctwo qð
Strach przed obcymi qð
Poczucie zagrożenia qð
Poczucie braku perspektyw qð
Poczucie, że na nic nie może sobie pozwolić qð
Obsesyjne zbieractwo qð
Niechlujność w ubiorze i wokół qð
Aktywność w domu qð
Aktywność poza domem qð
Plany na przyszÅ‚ość qð
Pogodność qð
DbaÅ‚ość o siebie i swoje najbliższe otoczenie qð
Przejawy samodzielnoÅ›ci qð
Ufność qð
Szerokie kontakty towarzyskie/sÄ…siedzkie/rodzinne qð
Wnioski ogólne.
Aktywizować qð
Stymulować potrzeby qð
Organizować towarzystwo qð
Tylko pomagać gÅ‚Ä™biej nie ingerujÄ…c qð
Zaspokajać jedynie uÅ›wiadomione potrzeby qð
Wspierać istniejÄ…cy stan psychospoÅ‚eczny qð
Identyfikacja wydarzeń traumatyzujących w ostatnim roku.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
19
 1. Choroba
Choroba wÅ‚asna qð
Choroba współmałżonka qð
Choroba dziecka qð
Choroba innej osoby bliskiej qð
2. Inwalidztwo
Inwalidztwo trwaÅ‚e wÅ‚asne qð
Inwalidztwo trwaÅ‚e współmałżonka qð
Inwalidztwo trwaÅ‚e dziecka qð
Inwalidztwo trwaÅ‚e innej osoby bliskiej qð
3. Śmierć
Åšmierć współmałżonka qð
Åšmierć dziecka qð
Åšmierć innej osoby bliskiej qð
4. Ubóstwo
Subiektywne qð
Obiektywne qð
5. Zaprzestanie pracy
WÅ‚asne qð
Współmałżonka qð
Dziecka qð
Innej osoby bliskiej qð
6. Konflikt trwały
Ze współmałżonkiem qð
Z dzieckiem qð
Z innÄ… osobÄ… bliskÄ… qð
Zakwalifikowanie do pomocy.
Codzienne czynności osobiste
Mycie qð
Karmienie qð
Golenie qð
Okresowe czynności osobiste
Strzyżenie/fryzura qð
Manicure qð
Pedicure qð
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
20
Codzienne czynności domowe
SprzÄ…tanie qð
Zakupy qð
Pranie qð
Inne
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & &
Usługi zdrowotne
Zastrzyki qð
Rehabilitacja qð
Dawanie leków qð
Pomoc w zaÅ‚atwianiu spraw poza domem qð
Organizowanie odpoczynku, przyjemnoÅ›ci qð
Plan pomocy, jej charakter, czyj współudział, okres jej udzielania (przygotować wspólnie
z osobą starszą i jej najbliższym otoczeniem).
Uwagi:
" we wszystkich pytaniach dążyć należy do kategoryzacji odpowiedzi
" karta w swojej formie uwzględniać musi postępujące zmiany w sytuacji osoby starszej
" zapis wszystkich odpowiedzi musi być uzgodniony z osobą starszą, o ile to możliwe, bądz

z najbliższym opiekunem.
Rekomendacje dotyczÄ…ce wyboru metody lub metod dla konkretnego przypadku: praca
socjalna indywidualna, grupowa, środowiskowa
Standard pracy socjalnej z osobami starszymi zakłada następujące przyporządkowania:
·ð praca socjalna indywidualna: praca z osobÄ… starszÄ…
·ð praca socjalna grupowa: praca z rodzinÄ… i innymi osobami bliskimi (w tym
z  zaprzyjaz
nionymi sąsiadami, traktowanymi przez klienta jako  bliscy ) z reguły
z udziałem osoby starszej (klienta)
·ð praca socjalna Å›rodowiskowa: praca z szerszym otoczeniem klienta (np. Å›rodowisko miejsca
zamieszkania).
Ostatecznego i wiążącego wyboru metod(y) dokonuje realizator usługi (pracownik socjalny)
kierując się posiadaną wiedzą i doświadczeniem zawodowym. W ramach standardu rekomendowane
sÄ…:
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
21
·ð w przypadku profili typu R i B: praca indywidualna i grupowa oraz - uzupeÅ‚niajÄ…co -
środowiskowa
·ð w przypadku profili typu J: praca indywidualna oraz - uzupeÅ‚niajÄ…co - Å›rodowiskowa.
W ramach standardu rekomendowane są następujące minimalne procentowe przedziały czasowe
pracy socjalnej grupowej i środowiskowej w odniesieniu do zdefiniowanych profili klienta:
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
22
 Tabela2 Udział czasowy pracy socjalnej grupowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 10% (pola zaciemnione)
Kryter Funkcjonalny stan zdrowia
ia
społ.-
1 2 3 4 5 2P 3P 4P 5P
ekono
m.
R.I.w R.I.w.1 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5
P P P P
R.I.s R.I.s.1 R.I.s.2 R.I.s.3 R.I.s.4 R.I.s.5 R.I.s.2P R.I.s.3P R.I.s.4P R.I.s.5P
R.I.n R.I.n.1 R.I.n.2 R.I.n.3 R.I.n.4 R.I.n.5 R.I.n.2P R.I.n.3P R.I.n.4P R.I.n.5P
R.II.w R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w.2 R.II.w.3 R.II.w.4 R.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.II.s R.II.s.1 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5
P P P P
R.II.n R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n.2 R.II.n.3 R.II.n.4 R.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III. R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w. R.III.w. R.III.w. R.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
R.III.s R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s.2 R.III.s.3 R.III.s.4 R.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III.n R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n.2 R.III.n.3 R.III.n.4 R.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.I.w B.I.w.1 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5
P P P P
B.I.s B.I.s.1 B.I.s.2 B.I.s.3 B.I.s.4 B.I.s.5 B.I.s.2P B.I.s.3P B.I.s.4P B.I.s.5P
B.I.n B.I.n.1 B.I.n.2 B.I.n.3 B.I.n.4 B.I.n.5 B.I.n.2P B.I.n.3P B.I.n.4P B.I.n.5P
B.II.w B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w.2 B.II.w.3 B.II.w.4 B.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.II.s B.II.s.1 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5
P P P P
B.II.n B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n.2 B.II.n.3 B.II.n.4 B.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III. B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w. B.III.w. B.III.w. B.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
B.III.s B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s.2 B.III.s.3 B.III.s.4 B.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III.n B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n.2 B.III.n.3 B.III.n.4 B.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
23
J.I.w J.I.w.1 J.I.w.2 J.I.w.3 J.I.w.4 J.I.w.5 J.I.w.2P J.I.w.3P J.I.w.4P J.I.w.5P
J.I.s J.I.s.1 J.I.s.2 J.I.s.3 J.I.s.4 J.I.s.5 J.I.s.2P J.I.s.3P J.I.s.4P J.I.s.5P
J.I.n J.I.n.1 J.I.n.2 J.I.n.3 J.I.n.4 J.I.n.5 J.I.n.2P J.I.n.3P J.I.n.4P J.I.n.5P
J.II.w J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w.2 J.II.w.3 J.II.w.4 J.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.II.s J.II.s.1 J.II.s.2 J.II.s.3 J.II.s.4 J.II.s.5 J.II.s.2P J.II.s.3P J.II.s.4P J.II.s.5P
J.II.n J.II.n.1 J.II.n.2 J.II.n.3 J.II.n.4 J.II.n.5 J.II.n.2P J.II.n.3P J.II.n.4P J.II.n.5P
J.III.w J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w.2 J.III.w.3 J.III.w.4 J.III.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.s J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s.2 J.III.s.3 J.III.s.4 J.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.n J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n.2 J.III.n.3 J.III.n.4 J.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
24
 Tabela3 Udział czasowy pracy socjalnej grupowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 20% (pola zaciemnione)
Kryter Funkcjonalny stan zdrowia
ia
społ.-
1 2 3 4 5 2P 3P 4P 5P
ekono
m.
R.I.w R.I.w.1 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5
P P P P
R.I.s R.I.s.1 R.I.s.2 R.I.s.3 R.I.s.4 R.I.s.5 R.I.s.2P R.I.s.3P R.I.s.4P R.I.s.5P
R.I.n R.I.n.1 R.I.n.2 R.I.n.3 R.I.n.4 R.I.n.5 R.I.n.2P R.I.n.3P R.I.n.4P R.I.n.5P
R.II.w R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w.2 R.II.w.3 R.II.w.4 R.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.II.s R.II.s.1 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5
P P P P
R.II.n R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n.2 R.II.n.3 R.II.n.4 R.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III. R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w. R.III.w. R.III.w. R.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
R.III.s R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s.2 R.III.s.3 R.III.s.4 R.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III.n R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n.2 R.III.n.3 R.III.n.4 R.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.I.w B.I.w.1 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5
P P P P
B.I.s B.I.s.1 B.I.s.2 B.I.s.3 B.I.s.4 B.I.s.5 B.I.s.2P B.I.s.3P B.I.s.4P B.I.s.5P
B.I.n B.I.n.1 B.I.n.2 B.I.n.3 B.I.n.4 B.I.n.5 B.I.n.2P B.I.n.3P B.I.n.4P B.I.n.5P
B.II.w B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w.2 B.II.w.3 B.II.w.4 B.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.II.s B.II.s.1 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5
P P P P
B.II.n B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n.2 B.II.n.3 B.II.n.4 B.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III. B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w. B.III.w. B.III.w. B.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
B.III.s B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s.2 B.III.s.3 B.III.s.4 B.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III.n B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n.2 B.III.n.3 B.III.n.4 B.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
25
J.I.w J.I.w.1 J.I.w.2 J.I.w.3 J.I.w.4 J.I.w.5 J.I.w.2P J.I.w.3P J.I.w.4P J.I.w.5P
J.I.s J.I.s.1 J.I.s.2 J.I.s.3 J.I.s.4 J.I.s.5 J.I.s.2P J.I.s.3P J.I.s.4P J.I.s.5P
J.I.n J.I.n.1 J.I.n.2 J.I.n.3 J.I.n.4 J.I.n.5 J.I.n.2P J.I.n.3P J.I.n.4P J.I.n.5P
J.II.w J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w.2 J.II.w.3 J.II.w.4 J.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.II.s J.II.s.1 J.II.s.2 J.II.s.3 J.II.s.4 J.II.s.5 J.II.s.2P J.II.s.3P J.II.s.4P J.II.s.5P
J.II.n J.II.n.1 J.II.n.2 J.II.n.3 J.II.n.4 J.II.n.5 J.II.n.2P J.II.n.3P J.II.n.4P J.II.n.5P
J.III.w J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w.2 J.III.w.3 J.III.w.4 J.III.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.s J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s.2 J.III.s.3 J.III.s.4 J.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.n J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n.2 J.III.n.3 J.III.n.4 J.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
26
Tabela 4 Udział czasowy pracy socjalnej grupowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 30% (pola zaciemnione)
Kryter Funkcjonalny stan zdrowia
ia
społ.-
1 2 3 4 5 2P 3P 4P 5P
ekono
m.
R.I.w R.I.w.1 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5
P P P P
R.I.s R.I.s.1 R.I.s.2 R.I.s.3 R.I.s.4 R.I.s.5 R.I.s.2P R.I.s.3P R.I.s.4P R.I.s.5P
R.I.n R.I.n.1 R.I.n.2 R.I.n.3 R.I.n.4 R.I.n.5 R.I.n.2P R.I.n.3P R.I.n.4P R.I.n.5P
R.II.w R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w.2 R.II.w.3 R.II.w.4 R.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.II.s R.II.s.1 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5
P P P P
R.II.n R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n.2 R.II.n.3 R.II.n.4 R.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III. R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w. R.III.w. R.III.w. R.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
R.III.s R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s.2 R.III.s.3 R.III.s.4 R.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III.n R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n.2 R.III.n.3 R.III.n.4 R.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.I.w B.I.w.1 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5
P P P P
B.I.s B.I.s.1 B.I.s.2 B.I.s.3 B.I.s.4 B.I.s.5 B.I.s.2P B.I.s.3P B.I.s.4P B.I.s.5P
B.I.n B.I.n.1 B.I.n.2 B.I.n.3 B.I.n.4 B.I.n.5 B.I.n.2P B.I.n.3P B.I.n.4P B.I.n.5P
B.II.w B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w.2 B.II.w.3 B.II.w.4 B.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.II.s B.II.s.1 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5
P P P P
B.II.n B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n.2 B.II.n.3 B.II.n.4 B.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III. B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w. B.III.w. B.III.w. B.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
B.III.s B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s.2 B.III.s.3 B.III.s.4 B.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III.n B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n.2 B.III.n.3 B.III.n.4 B.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
27
J.I.w J.I.w.1 J.I.w.2 J.I.w.3 J.I.w.4 J.I.w.5 J.I.w.2P J.I.w.3P J.I.w.4P J.I.w.5P
J.I.s J.I.s.1 J.I.s.2 J.I.s.3 J.I.s.4 J.I.s.5 J.I.s.2P J.I.s.3P J.I.s.4P J.I.s.5P
J.I.n J.I.n.1 J.I.n.2 J.I.n.3 J.I.n.4 J.I.n.5 J.I.n.2P J.I.n.3P J.I.n.4P J.I.n.5P
J.II.w J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w.2 J.II.w.3 J.II.w.4 J.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.II.s J.II.s.1 J.II.s.2 J.II.s.3 J.II.s.4 J.II.s.5 J.II.s.2P J.II.s.3P J.II.s.4P J.II.s.5P
J.II.n J.II.n.1 J.II.n.2 J.II.n.3 J.II.n.4 J.II.n.5 J.II.n.2P J.II.n.3P J.II.n.4P J.II.n.5P
J.III.w J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w.2 J.III.w.3 J.III.w.4 J.III.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.s J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s.2 J.III.s.3 J.III.s.4 J.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.n J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n.2 J.III.n.3 J.III.n.4 J.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
28
Tabela 5 Udział czasowy pracy socjalnej środowiskowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 10% (pola zaciemnione)
Kryter Funkcjonalny stan zdrowia
ia
społ.-
1 2 3 4 5 2P 3P 4P 5P
ekono
m.
R.I.w R.I.w.1 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5
P P P P
R.I.s R.I.s.1 R.I.s.2 R.I.s.3 R.I.s.4 R.I.s.5 R.I.s.2P R.I.s.3P R.I.s.4P R.I.s.5P
R.I.n R.I.n.1 R.I.n.2 R.I.n.3 R.I.n.4 R.I.n.5 R.I.n.2P R.I.n.3P R.I.n.4P R.I.n.5P
R.II.w R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w.2 R.II.w.3 R.II.w.4 R.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.II.s R.II.s.1 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5
P P P P
R.II.n R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n.2 R.II.n.3 R.II.n.4 R.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III. R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w. R.III.w. R.III.w. R.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
R.III.s R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s.2 R.III.s.3 R.III.s.4 R.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III.n R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n.2 R.III.n.3 R.III.n.4 R.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.I.w B.I.w.1 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5
P P P P
B.I.s B.I.s.1 B.I.s.2 B.I.s.3 B.I.s.4 B.I.s.5 B.I.s.2P B.I.s.3P B.I.s.4P B.I.s.5P
B.I.n B.I.n.1 B.I.n.2 B.I.n.3 B.I.n.4 B.I.n.5 B.I.n.2P B.I.n.3P B.I.n.4P B.I.n.5P
B.II.w B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w.2 B.II.w.3 B.II.w.4 B.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.II.s B.II.s.1 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5
P P P P
B.II.n B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n.2 B.II.n.3 B.II.n.4 B.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III. B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w. B.III.w. B.III.w. B.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
B.III.s B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s.2 B.III.s.3 B.III.s.4 B.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III.n B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n.2 B.III.n.3 B.III.n.4 B.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
29
J.I.w J.I.w.1 J.I.w.2 J.I.w.3 J.I.w.4 J.I.w.5 J.I.w.2P J.I.w.3P J.I.w.4P J.I.w.5P
J.I.s J.I.s.1 J.I.s.2 J.I.s.3 J.I.s.4 J.I.s.5 J.I.s.2P J.I.s.3P J.I.s.4P J.I.s.5P
J.I.n J.I.n.1 J.I.n.2 J.I.n.3 J.I.n.4 J.I.n.5 J.I.n.2P J.I.n.3P J.I.n.4P J.I.n.5P
J.II.w J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w.2 J.II.w.3 J.II.w.4 J.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.II.s J.II.s.1 J.II.s.2 J.II.s.3 J.II.s.4 J.II.s.5 J.II.s.2P J.II.s.3P J.II.s.4P J.II.s.5P
J.II.n J.II.n.1 J.II.n.2 J.II.n.3 J.II.n.4 J.II.n.5 J.II.n.2P J.II.n.3P J.II.n.4P J.II.n.5P
J.III.w J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w.2 J.III.w.3 J.III.w.4 J.III.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.s J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s.2 J.III.s.3 J.III.s.4 J.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.n J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n.2 J.III.n.3 J.III.n.4 J.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
30
Tabela 6 Udział czasowy pracy socjalnej środowiskowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 20% (pola zaciemnione)
Kryter Funkcjonalny stan zdrowia
ia
społ.-
1 2 3 4 5 2P 3P 4P 5P
ekono
m.
R.I.w R.I.w.1 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5
P P P P
R.I.s R.I.s.1 R.I.s.2 R.I.s.3 R.I.s.4 R.I.s.5 R.I.s.2P R.I.s.3P R.I.s.4P R.I.s.5P
R.I.n R.I.n.1 R.I.n.2 R.I.n.3 R.I.n.4 R.I.n.5 R.I.n.2P R.I.n.3P R.I.n.4P R.I.n.5P
R.II.w R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w.2 R.II.w.3 R.II.w.4 R.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.II.s R.II.s.1 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5
P P P P
R.II.n R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n.2 R.II.n.3 R.II.n.4 R.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III. R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w. R.III.w. R.III.w. R.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
R.III.s R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s.2 R.III.s.3 R.III.s.4 R.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III.n R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n.2 R.III.n.3 R.III.n.4 R.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.I.w B.I.w.1 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5
P P P P
B.I.s B.I.s.1 B.I.s.2 B.I.s.3 B.I.s.4 B.I.s.5 B.I.s.2P B.I.s.3P B.I.s.4P B.I.s.5P
B.I.n B.I.n.1 B.I.n.2 B.I.n.3 B.I.n.4 B.I.n.5 B.I.n.2P B.I.n.3P B.I.n.4P B.I.n.5P
B.II.w B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w.2 B.II.w.3 B.II.w.4 B.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.II.s B.II.s.1 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5
P P P P
B.II.n B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n.2 B.II.n.3 B.II.n.4 B.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III. B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w. B.III.w. B.III.w. B.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
B.III.s B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s.2 B.III.s.3 B.III.s.4 B.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III.n B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n.2 B.III.n.3 B.III.n.4 B.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
31
J.I.w J.I.w.1 J.I.w.2 J.I.w.3 J.I.w.4 J.I.w.5 J.I.w.2P J.I.w.3P J.I.w.4P J.I.w.5P
J.I.s J.I.s.1 J.I.s.2 J.I.s.3 J.I.s.4 J.I.s.5 J.I.s.2P J.I.s.3P J.I.s.4P J.I.s.5P
J.I.n J.I.n.1 J.I.n.2 J.I.n.3 J.I.n.4 J.I.n.5 J.I.n.2P J.I.n.3P J.I.n.4P J.I.n.5P
J.II.w J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w.2 J.II.w.3 J.II.w.4 J.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.II.s J.II.s.1 J.II.s.2 J.II.s.3 J.II.s.4 J.II.s.5 J.II.s.2P J.II.s.3P J.II.s.4P J.II.s.5P
J.II.n J.II.n.1 J.II.n.2 J.II.n.3 J.II.n.4 J.II.n.5 J.II.n.2P J.II.n.3P J.II.n.4P J.II.n.5P
J.III.w J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w.2 J.III.w.3 J.III.w.4 J.III.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.s J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s.2 J.III.s.3 J.III.s.4 J.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.n J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n.2 J.III.n.3 J.III.n.4 J.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
32
Tabela 7 dział czasowy pracy socjalnej środowiskowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 30% (pola zaciemnione)
Kryter Funkcjonalny stan zdrowia
ia
społ.-
1 2 3 4 5 2P 3P 4P 5P
ekono
m.
R.I.w R.I.w.1 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5 R.I.w.2 R.I.w.3 R.I.w.4 R.I.w.5
P P P P
R.I.s R.I.s.1 R.I.s.2 R.I.s.3 R.I.s.4 R.I.s.5 R.I.s.2P R.I.s.3P R.I.s.4P R.I.s.5P
R.I.n R.I.n.1 R.I.n.2 R.I.n.3 R.I.n.4 R.I.n.5 R.I.n.2P R.I.n.3P R.I.n.4P R.I.n.5P
R.II.w R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w. R.II.w.2 R.II.w.3 R.II.w.4 R.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.II.s R.II.s.1 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5 R.II.s.2 R.II.s.3 R.II.s.4 R.II.s.5
P P P P
R.II.n R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n. R.II.n.2 R.II.n.3 R.II.n.4 R.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III. R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w R.III.w. R.III.w. R.III.w. R.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
R.III.s R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s. R.III.s.2 R.III.s.3 R.III.s.4 R.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
R.III.n R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n. R.III.n.2 R.III.n.3 R.III.n.4 R.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.I.w B.I.w.1 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5 B.I.w.2 B.I.w.3 B.I.w.4 B.I.w.5
P P P P
B.I.s B.I.s.1 B.I.s.2 B.I.s.3 B.I.s.4 B.I.s.5 B.I.s.2P B.I.s.3P B.I.s.4P B.I.s.5P
B.I.n B.I.n.1 B.I.n.2 B.I.n.3 B.I.n.4 B.I.n.5 B.I.n.2P B.I.n.3P B.I.n.4P B.I.n.5P
B.II.w B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w. B.II.w.2 B.II.w.3 B.II.w.4 B.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.II.s B.II.s.1 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5 B.II.s.2 B.II.s.3 B.II.s.4 B.II.s.5
P P P P
B.II.n B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n. B.II.n.2 B.II.n.3 B.II.n.4 B.II.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III. B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w B.III.w. B.III.w. B.III.w. B.III.w.
w .1 .2 .3 .4 .5 2P 3P 4P 5P
B.III.s B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s. B.III.s.2 B.III.s.3 B.III.s.4 B.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
B.III.n B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n. B.III.n.2 B.III.n.3 B.III.n.4 B.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
33
J.I.w J.I.w.1 J.I.w.2 J.I.w.3 J.I.w.4 J.I.w.5 J.I.w.2P J.I.w.3P J.I.w.4P J.I.w.5P
J.I.s J.I.s.1 J.I.s.2 J.I.s.3 J.I.s.4 J.I.s.5 J.I.s.2P J.I.s.3P J.I.s.4P J.I.s.5P
J.I.n J.I.n.1 J.I.n.2 J.I.n.3 J.I.n.4 J.I.n.5 J.I.n.2P J.I.n.3P J.I.n.4P J.I.n.5P
J.II.w J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w. J.II.w.2 J.II.w.3 J.II.w.4 J.II.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.II.s J.II.s.1 J.II.s.2 J.II.s.3 J.II.s.4 J.II.s.5 J.II.s.2P J.II.s.3P J.II.s.4P J.II.s.5P
J.II.n J.II.n.1 J.II.n.2 J.II.n.3 J.II.n.4 J.II.n.5 J.II.n.2P J.II.n.3P J.II.n.4P J.II.n.5P
J.III.w J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w. J.III.w.2 J.III.w.3 J.III.w.4 J.III.w.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.s J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s. J.III.s.2 J.III.s.3 J.III.s.4 J.III.s.5
1 2 3 4 5 P P P P
J.III.n J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n. J.III.n.2 J.III.n.3 J.III.n.4 J.III.n.5
1 2 3 4 5 P P P P
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
34
Opracowanie planu działania wraz z doborem metod/czynności dostowanych do konkretnego
przypadku.Stworzenie planu działania oraz dobór metod/czynności dostosowanych do konkretnego
przypadku odbywają się przy uwzględnieniu współdziałania z klientem wzgl. osobami bliskimi.
Dlatego też jednym z elementów tego etapu jest rozmowa z klientem wzgl. jego bliskimi.
W ramach planu działania określane są rodzaje metod, działań, czynności oraz czas i rytm
pracy przeznaczone na ich realizacjÄ™ oraz indykatory pomiaru zmiany. Ponadto sporzÄ…dza siÄ™
prognozę przeszkód stojących na drodze do uzyskania zmiany. Ważnym elementem motywacyjnym
jest zdefiniowanie korzyści wynikających ze zmiany. W razie potrzeby sporządzana jest precyzyjna
sekwencja czasowa poszczególnych działań i poddziałań oraz ustalane terminy kontrolne. W ramach
planu działania określić też można konkretne zadania do wykonania w określonym czasie przez
klienta, jego bliskich lub otoczenie. Zadania te mogą również mieć charakter wspólny, tzn. ich
realizacja odbywać się będzie z bezpośrednim udziałem pracownika socjalnego.
Konkretne metody, działania i czynności w ramach planu działania zależą od indywidualnej
sytuacji poszczególnego klienta w ramach niezwykle heterogennej grupy docelowej i w związku z tym
nie podlegają standaryzacji. W ramach planu działania określany jest również przybliżony łączny czas
pracy realizatora usługi. Ten czas pracy ustalany jest w porozumieniu pomiędzy realizatorem usługi
praca socjalna a klientem wzgl. jego bliskimi. A
ączny czas pracy zależy zatem od indywidualnej
sytuacji poszczególnego klienta i w związku z tym również nie podlega standaryzacji. Dostatecznie
długi okres stosowania standardu przez określoną instytucję/organizację może jednak pozwolić na
posłużenie się przyporządkowaniem klienta do określonego profilu przy planowaniu łącznego czasu
pracy związanego z realizacją usługi.W procesie planowania mogą również brać udział inni
interesariusze.
A
ączny czas pracy realizatora usługi przeznaczony na wykonanie czynności w ramach tego
etapu wynosi minimum 60 minut.
realizacja planu działania
Etap ten polega na realizacji konkretnych zaplanowanych działań, czynności i zadań
w określonej w ramach planu sekwencji czasowej w porozumieniu z klientem/osobami bliskimi
i ewemtualnie także z innymi interesariuszami. Realizacja planu działania odbywa się przy ścisłym
przestrzeganiu zasad pracy socjalnej z osobami starszymi (por. pkt 3). W szczególności etap ten
charakteryzuje się partnerskim stosunkiem do klienta, który jest centralną postacią procesu. W trakcie
realizacji planu działania w ustalonych w planie terminach kontrolnych oceniany jest stan realizacji
zmiany przy pomocy indykatorów ustalonych wspólnie przez klienta wzgl. osoby bliskie i realizatora
usługi. A
ączny czas pracy realizatora usługi przeznaczony na wykonanie czynności w ramach tego
etapu ustalany jest w porozumieniu pomiędzy realizatorem usługi praca socjalna a klientem wzgl. jego
bliskimi.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
35
okresowa ocena rezultatów i weryfikacja planu działania
W zaplanowanym terminie dokonywana jest we współdziałaniu z klientem wzgl. osobami
bliskimi ocena rezultatów, oparta na uzgodnionych indykatorach. W ramach oceny rezultatów
dyskutowane są prawdopodobne przyczyny osiągnięcia/nie osiągnięcia rezultatu lub osiągnięcia
rezultatu w stopniu niższym od planowanego, jak np. nieodpowiedniość zaplanowanych działań,
niespodziewane przeszkody, zmiana oceny priorytetowości problemu przez klienta.
W przypadku pozytywnej oceny rezultatów podejmowana jest decyzja o:
·ð kontynuowaniu pracy socjalnej w aktualnej formie (osiÄ…gniÄ™to zamierzony rezultat,
kontynuowanie pracy socjalnej w dotychczasowej formie może przyczynić się do jego
utrwalenia)
·ð zakoÅ„czeniu Å›wiadczenia pracy socjalnej (osiÄ…gniÄ™to zamierzony rezultat, kontynuowanie
pracy socjalnej w dotychczasowej formie nie stwarza prawdopodobieństwa dalszej poprawy
dobrostanu)
·ð kontynuowaniu pracy socjalnej w innej formie (osiÄ…gniÄ™to zamierzony rezultat,
kontynuowanie pracy socjalnej w innej formie może przyczynić się do jego utrwalenia lub
osiągnięcia poprawy dobrostanu w innej dziedzinie).
W przypadku negatywnej oceny rezultatów podejmowana jest decyzja o:
·ð zakoÅ„czeniu Å›wiadczenia pracy socjalnej (nie osiÄ…gniÄ™to zamierzonego rezultatu,
kontynuowanie pracy socjalnej nie stwarza prawdopodobieństwa dalszej poprawy dobrostanu)
·ð kontynuowaniu pracy socjalnej w innej formie (nie osiÄ…gniÄ™to zamierzonego rezultatu, jednak
kontynuowanie pracy socjalnej w innej formie może przyczynić się do jego osiągnięcia).
A
ączny czas pracy realizatora usługi przeznaczony na wykonanie czynności w ramach tego etapu
wynosi minimum 60 minut.
realizatorzy pracy socjalnej
Bezpośrednimi realizatorami usługi pracy socjalnej mogą być:
·ð pracownicy socjalni, starsi pracownicy socjalni, specjaliÅ›ci pracy socjalnej, starsi specjaliÅ›ci
pracy socjalnej, specjaliści pracy z rodziną oraz starsi specjaliści pracy z rodziną zatrudnieni
w instytucjach pomocy społecznej i posiadający kwalifikacje zgodne z obowiązującymi
aktualnie przepisami prawnymi
·ð pracownicy i wolontariusze organizacji pozarzÄ…dowych dysponujÄ…cy kwalifikacjami
analogicznymi do wyżej wymienionych skierowani przez te organizacje do wykonywania
pracy socjalnej.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
36
Na czas pracy realizatora usługi praca socjalna składają się następujące działania bezpośrednie
i pośrednie:
·ð bezpoÅ›rednie: praca socjalna w różnych formach i czynnoÅ›ci towarzyszÄ…ce takie jak
informacja o prawach i uprawnieniach oraz interwencja kryzysowa
·ð poÅ›rednie: planowanie i organizowanie pracy, dokumentacja
·ð poÅ›rednie: superwizja, poradnictwo specjalistyczne na rzecz realizatora usÅ‚ugi, ksztaÅ‚cenie,
dokształcanie i samokształcenie; na tą grupę działań przypadać musi co najmniej 15% czasu
pracy.
Czas pracy realizatora usługi praca socjalna (normowany/nienormowany, przed południem/po
południu) powinien być dostosowany do specyficznych wymogów grupy docelowej na danym terenie.
kooperacja i networking z interesariuszami w otoczeniu (instytucje, organizacje,
osoby)
W ramach pracy socjalnej na rzecz osób starszych istotną rolę odgrywa kooperacja
z interesariuszami w otoczeniu klienta oraz networking. Celem pracy socjalnej jest w tym kontekście
pomoc w rozwijaniu kompetencji osoby starszej w zakresie korzystania z istniejących  sieci , a także
w mobilizowaniu interesariuszy na rzecz potrzeb klienta.
Praca z interesariuszami w otoczeniu i  sieciowanie powinny służyć do osiągnięcia
zaplanowanych wyników. Dobór aktorów do współpracy w ramach  sieci odbywa się w zależności
od sytuacji i potrzeb za zgodą klienta wzgl. osób bliskich. Aktorami w ramach  sieci mogą być na
przykład:
·ð UrzÄ…d Miasta/Gminy (sprawy obywatelskie, mieszkalnictwo, pomoc materialna w sytuacjach
kryzysowych, zwalczanie uzależnień)
·ð OÅ›rodki Pomocy SpoÅ‚ecznej i Centra Pomocy Rodzinie
·ð ZUS i KRUS
·ð Powiatowa Komisja ds. Orzekania Stopnia NiepeÅ‚nosprawnoÅ›ci
·ð organizacje pozarzÄ…dowe, grupy samopomocowe
·ð koÅ›cioÅ‚y i zwiÄ…zki wyznaniowe
·ð banki
·ð instytucje kulturalne, sportowe i rekreacyjne.
warunki techniczno-organizacyjne
Instytucje i organizacje zatrudniające realizatorów pracy socjalnej powinny wypełniać następujące
warunki techniczno-organizacyjne:
·ð instytucje/organizacje dysponować muszÄ… analizÄ… potrzeb na terenie ich dziaÅ‚ania ( mapa
potrzeb ) mapa zasobów
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
37
·ð siedziba instytucji/organizacji powinna znajdować siÄ™ w maksymalnej odlegÅ‚oÅ›ci 5 km NA
TERENIE (powiaty grodzkie) lub 20 km (powiaty ziemskie) od miejsca zamieszkania klienta
·ð dostÄ™p do siedziby instytucji/organizacji powinien być wyraz
nie oznakowany i wolny od
barier architektonicznych
·ð informacja o Å›wiadczonej usÅ‚udze powinna być powszechnie dostÄ™pna (informacje w prasie
lokalnej, ulotki, plakaty, internet)
·ð stanowisko pracy realizatora usÅ‚ugi praca socjalna wyposażone być musi w komputer
z dostępem do internetu i drukarką (minimum jedno komputerowe stanowisko pracy na dwóch
pracowników); alternatywnie realizatorzy wyposażeni są w komputery przenośne z dostępem
do internetu mobilnym lub w siedzibie instytucji/organizacji oraz do drukarki w siedzibie
instytucji/organizacji; w każdym przypadku w połączeniu z aktualizowanym
oprogramowaniem telefon komórkowy
·ð instytucje/organizacje muszÄ… dysponować dostatecznÄ… iloÅ›ciÄ… pomieszczeÅ„ przeznaczonych do
rozmów osobistych i telefonicznych z klientami i ich bliskimi, zapewniających prywatność
·ð instytucje/organizacje muszÄ… dysponować dostatecznÄ… iloÅ›ciÄ… toalet utrzymywanych
w nienagannym stanie higienicznym.
składniki kosztów usługi
Na koszty usługi praca socjalna składają się koszty bezpośrednie i pośrednie, w tym
w szczególności:
·ð wynagrodzenie realizatora usÅ‚ugi wraz z ubezpieczeniami spoÅ‚ecznymi oraz ubezpieczeniem
wypadkowym
·ð ubezpieczenie realizatora usÅ‚ugi od odpowiedzialnoÅ›ci cywilnej
·ð koszty superwizji, poradnictwa specjalistyczne na rzecz realizatora usÅ‚ugi,
kształcenia/dokształcania
·ð odpowiedni udziaÅ‚ w wynagrodzeniu personelu obsÅ‚ugi (kierownictwo instytucji/organizacji,
księgowość, radca prawny, administracja)
·ð koszty mobilnoÅ›ci realizatora usÅ‚ugi w zawiÄ…zku z jej wykonywaniem
·ð koszt wynajmu pomieszczeÅ„ (w przypadku, gdy siedziba instytucji/organizacji nie stanowi ich
własności)
·ð amortyzacja Å›rodków trwaÅ‚ych (budynek w przypadku gdy jest wÅ‚asnoÅ›ciÄ…
organizacji/instytucji, wyposażenie biurowe i techniczne)
·ð koszty remontów bieżących siedziby instytucji/organizacji
·ð koszty materiałów biurowych
·ð koszty artykułów higienicznych
·ð koszty drobnego poczÄ™stunku (kawa, herbata, woda mineralna, keksy) klientów w siedzibie
instytucji/organizacji.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
38
dokumentacja realizacji usługi
Podstawowym dokumentem na którym opiera się proces udzielania pomocy w ramach
standardu usługi jest sporządzona na podstawie Karty Informacyjnej Osoby Starszej (KIOS)
dokumentacja ewaluacyjna, rejestrująca zaplanowanych działania, stan ich realizacji, monitoring
wyników postępów oraz inne wskazania i uwagi. Dokumentacja powinna być prowadzona w formie
pisemnej lub elektronicznej przyjętej w danej instytucji/organizacji. Dokumentację powinna cechować
przejrzystość i rzetelność.
podsumowanie
Zapewnienie standardu pracy socjalnej osobom starszym jest istotne nie tylko z punktu
widzenia interesu indywidualnego osoby z nich korzystającej (i jej rodziny), ale również
z perspektywy całej społeczności i społeczeństwa. Wsparcie seniorów w codziennym funkcjonowaniu
w środowisku zamieszkania jest jednym z działań na rzecz utrzymywania odpowiedniej jakości ich
życia i opóz
niania momentu korzystania z kosztownej i wymagającej zmiany dotychczasowego życia
i środowiska zamieszkania  pomocy instytucjonalnej. Stąd istotne jest określenie standardu pracy
socjalnej dla osób w podeszłym wieku, który będzie gwarantował obowiązkowe działania
w stosunku do nich. Opieka gwarantująca wysoką jakość życia to efekt skutecznie funkcjonującego
systemu pomocy społecznej i opieki geriatrycznej, instytucji ochrony zdrowia oraz aktywności
samorządu we współpracy z organizacjami pozarządowymi, które to instytucje wypełniają swoje
zadania komplementarnie, jako partnerzy realizujący wspólny cel.
Lista skrótów
1. GUS  Główny Urząd Statystyczny
2. JOPS  jednostka organizacyjna pomocy społecznej
3. MŚP  małe i średnie przedsiębiorstw
4. NGO  organizacja pozarzÄ…dowa
5. NSP- Narodowa Strategia Spójności
6. OPS- Ośrodek Pomocy Społecznej
7. OS  osoba starsza
8. PCPR  Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
9. PES  podmiot ekonomii społecznej
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
39
10. PFRON- Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
11. PS  pracownik socjalny
12. R- rodzina
13. PZP  ustawa prawo zamówień publicznych
14. Ustawa  ustawa o pomocy społecznej
15. Usługa  usługa opiekuńcza wobec osoby starszej w miejscu zamieszkania na poziomie
minimalnym
16. ZOL  zakład opiekuńczo-leczniczy
17. ZOZ  zakład opieki zdrowotnej
18. ZPO  zakład pielęgnacyjno= opiekuńczy
Bibliografia
1. http://www.owies.org.pl/media/file/aktualnosci-
pliki/zaleceniaMRR_dot_klauzul_spolecznych_20X2009.pdf, dostęp kwiecień 2011.
2. Wódz K., Praca socjalna w środowisku zamieszkania, Śląsk, Katowice 1998.
3. Krajowy Raport Badawczy, Warszawa 2010.
4. Boczoń J., Poradnik standaryzacji usług społecznych, SPLOT, Warszawa 2004.
5. Krajowy Raport Badawczy, Warszawa 2010.
6. http://www.ptps.ops.pl/kacik.htm (dostęp, paz
dziernik 2010 r.).
7. Szarfenberg R., Standaryzacja usług społecznych
http://www.wrzos.org.pl/projekt1.18/download/Ekspertyza%20Ryszard%20Szarfenberg.pdf,
(dostęp kwiecień 2011 r.).
oraz:
8. Bień B., Wojszel Z.B., Wilmańska J., Sienkiewicz J., Starość pod ochroną. Opiekunowie
rodzinni Niesprawnych Osób Starych w Polsce. Porównawcze studium Środowiska
Miejskiego i Wiejskiego, Białystok-Kraków, 2001,
9. Błędowski P., Lokalna polityka społeczna wobec ludzi starych, Warszawa 2002;
10. Błędowski P., Polityka społeczna wobec ludzi starych w Polsce a w Unii Europejskiej, [w:]
Starzenie się populacji wyzwaniem dla polityki społecznej, materiały konferencyjne
http://www.rops.krakow.pl/publikacje/1_21.pdf, dostęp listopad 2010;
11. Ekonomia społeczna, Perspektywa rynku pracy i pomocy społecznej, pod red. Joanny Staręgi-
Piasek, Warszawa 2007;
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
40
12. Firlit-Fesnak G., B. Szatur-Jaworska, Leksykon Pojęć socjalnych, Wybrane Terminy z
Polskiej i Niemieckiej Polityki Społecznej, Pomocy Społecznej i pracy socjalnej, Warszawa
1995;
13. http://pl.wikipedia.org/wiki/Staro%C5%9B%C4%87 (dostęp paz
dziernik 2010);
14. http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/poziom_krajowy/strategia_rozwoju_kraju_2007_20
15/strony/srk_0715.aspx (dostęp grudzień 2010 r.);
15. http://www.ptps.ops.pl/kacik.htm (dostęp, paz
dziernik 2010r.);
16. Lalak D.,Pilch T (red), Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej,
Warszawa 1999;
17. Lipowicz. I.  Osoby starsze  prawo do samodzielności ,
http://www.rpo.gov.pl/pliki/12809291080.pdf, dostęp listopad 2010.
18. Szarota Z., Gerontologia społeczna i oświatowa;
19. Szarota Z., Gerontologia społeczna i oświatowa, Zarys problematyki, Kraków 2004;
20. Szatur  Jaworska B.: Teoretyczne podstawy pracy socjalnej. [w:] Pilch T., Lepalczyk I.:
Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, Warszawa 1993;
21. Szatur-Jaworska B., Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, Warszawa 2000;
22. Szatur-Jaworska B., Stan przestrzegania praw osób starszych w Polsce. Analiza i
rekomendacje działań, Warszawa 2008;
23. Szatur-Jaworska B., Teoretyczne podstawy pracy socjalnej, [w:] T. Pilch, I. Lepalczyk,
Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, Warszawa 1993;
24. To idzie starość  polityka społeczna a przygotowanie do starzenia się ludności Polski, praca
naukowo-badawcza przygotowana przez zespół ekspertów Fundacji Instytut Spraw
Publicznych na zlecenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa 2008;
25. Turos L. Andragogika ogólna, Warszawa 1999;
26. Wódz K., Praca socjalna w środowisku zamieszkania, Katowice 1998;
27. Woz
niak Z., Priorytety w programach gerontologicznych organizacji międzynarodowych i
struktur europejskich jako przesłanka budowy polityki społecznej wobec starości i osób
starszych [w:] Starzenie się populacji wyzwaniem dla polityki społecznej, materiały
konferencyjne, Kraków 2003, http://www.rops.krakow.pl/publikacje/1_21.pdf, dostęp listopad
2010.
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
41
28. Wrener W. Boehm, Objectives of the Social Work Curriculum of the Future, Curriculum
Study, I (Nowy Jork Council on Social Work Education, 1959, [w:] Wprowadzenie do pracy
socjalnej, Rex A. Skidmore, Milton G. Thackeray, Katowice 1998;
Ustawy i RozporzÄ…dzenia wykorzystane w niniejszym opracowaniu:
1. Rozporządzenie Ministra Pracy I Polityki Społecznej z dnia 25 stycznia 2011 r. w sprawie
rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz. U. Nr 27, poz. 138).
2. Rozporządzenie Ministra Pracy I Polityki Społecznej z dnia 8 listopada 2010 r. w sprawie
wzoru kontraktu socjalnego (Dz.U z 2010 Nr. 218, poz. 1439).
3. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 2009r. Nr 175,
poz. 1362 ze zm.).
Spis tabel
1. Tabela 1 Profile klienta na potrzeby pracy socjalnej z osobami starszymi (matryca
2. Tabela2 Udział czasowy pracy socjalnej grupowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 10% (pola zaciemnione)
3. Tabela3 Udział czasowy pracy socjalnej grupowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 20% (pola zaciemnione)
4. Tabela4 Udział czasowy pracy socjalnej grupowej w świadczeniu pracy socjalnej na poziomie
minimum 30% (pola zaciemnione)
5. Tabela5 Udział czasowy pracy socjalnej środowiskowej w świadczeniu pracy socjalnej na
poziomie minimum 10% (pola zaciemnione)
6. Tabela 6 Udział czasowy pracy socjalnej środowiskowej w świadczeniu pracy socjalnej na
poziomie minimum 20% (pola zaciemnione
7. Tabela 7 dział czasowy pracy socjalnej środowiskowej w świadczeniu pracy socjalnej na
poziomie minimum 30% (pola zaciemnione)
Projekt 1.18  Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej jest współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Strona
42