OPERACJE ODDZIAA
ÓW JÓZEFA PIA
SUDSKIEGO POD
WOLBROMIEM W LISTOPADZIE 1914 ROKU
Działania I pułku Legionów od połowy września 1914 roku były elementem operacji
obronnych, pod których osłoną przebiegało przegrupowanie wojsk austriackich
pokonanych na początku września przez armię rosyjską pod Lwowem i Lublinem.
28 września 1914 roku nad środkową Wisłą rozpoczęła się ofensywa armii niemieckiej i
austriackiej, która wkrótce została powstrzymana kontruderzeniem wojsk rosyjskich.
W ramach działań związanych z tą ofensywą legiony polskie przeprawiły się przez Wisłę
w rejon Jagodniki-Piotrowice. Po załamaniu się ofensywy 1 Pułk Legionów wziął udział w
akcjach osłaniających odwrót oddziałów austrowęgierskich. Legiony przegrupowując się
toczyły zażarte boje pod Trupieniem, Płachtami, Suchowolą i Pionkami.
Po stopniowej koncentracji poszczególne bataliony weszły do walki. Na skutek
niepowodzeń sąsiednich oddziałów austriackich i przewagi Rosjan nastąpił jednak
odwrót. Polacy ponieśli wówczas znaczące straty. W dniach 9-11 listopada
zdecydowano, że batalion IV i VI I Pułku Legionów zostaną pod Krzywopłotami, zaś
bataliony I, III, V i kawaleria pod dowództwem J. Piłsudskiego rozpoczęły ryzykowny
marsz wśród oddziałów rosyjskich przez Wolbrom i ku zdumieniu Austriaków
spodziewających się od tej strony Rosjan, dotarły do Krakowa. Szlak w prostej linii
liczący 45 kilometrów, był trudny ze względu na konieczność ciągłego kluczenia i
jesienno-zimowe warunki. Pułk przedarł się przez środek nacierających już armii
rosyjskich, w czasie marszu stoczył kilka potyczek z kawalerią, wziął do niewoli
kilkunastu jeńców i zdobył wozy z prowiantem. Natomiast pozostające pod
Krzywopłotami bataliony rozpoczęły natarcie na oddziały rosyjskie, docierając do Załęża,
gdzie poniosły duże straty od ognia artylerii rosyjskiej. Nie poparte przez współdziałające
oddziały austriackie, zostały zmuszone do wycofania się. 18 listopada 1914 roku
powtórne natarcie VI Batalionu zostało wstrzymane potężnym ogniem flankowym.
Sytuację uratowała artyleria legionowa, strzelając z okopów ogniem bezpośrednim.
Jednakże Batalion musiał ponownie wycofać się ponosząc przy tym po raz kolejny
znaczne straty.
W grudniu I Pułk Legionów przemianowany już oficjalnie na I brygadę po wyczerpujących
walkach osłonowych udał się na postój jako odwód XI Korpusu 4 armii austriackiej.
Tragicznym był fakt, że po obu stronach frontu walczyli Polacy, ginąc w imię obcych
interesów.
Jak wspomina jeden z legionistów kpt. Bembecki - "Nocą z 24 na 25 grudnia przeżyliśmy
tragicznie smutne chwile równo o północy zabrzmiała w naszych okopach staropolska
1
kolęda; jakież uczucia wzbudziły się w naszych sercach, gdy z okopów rosyjskich
rozległa się również polska kolęda..."
Autor: Stanisław Tomasz Kołodziej
2