W SERII UKAZAA
Y SI
:
DOTACJE W PRAWIE PODATKOWYM.
DOKUMENTACJA I ROZLICZANIE
PAWE MA ECKI
ŚWIADCZENIA NA RZECZ PRACOWNIKÓW.
A PEKTY PODATKOWE
DARIU Z STRZELEC
OPODATKOWANIE DOCHODÓW OSÓB FIZYCZNYCH
Z INWESTOWANIA I LOKACJI MAJ TKU
JAROS AW SEKITA
RACHUNKOWO I PODATKI WSPÓLNOTY
MIESZKANIOWEJ. PRZEPISY I ORZECZNICTWO
EUGENIA ŚLESZY SKA
WZORCOWY PLAN KONT A RACHUNKOWO FINANSOWA
I ZARZ DCZA PODMIOTÓW LECZNICZYCH
MARIA HASS-SYMOTIUK
Katarzyna Zasiewska
VAT
PODSTAWOWE ZASADY
I UJ
CIE W RACHUNKOWOŚCI
Warszawa 2012
Stan prawny na 1 maja 2012 r.
Wydawca
Grzegorz Jarecki
Redaktor prowadzący
Małgorzata Jarecka
Opracowanie redakcyjne
JustLuk
A
amanie
JustLuk A
ukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Stanisław Drzewiecki
Projekt graficzny okładki i stron tytułowych
Maciej Sadowski
� Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2012
ISBN: 978-83-264-3877-6
ISBN PDF-a: 978-83-264-5046-4
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a
tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail]
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SpiS treści
5
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów ...................................................................................................... 7
Wstęp ...................................................................................................................... 9
Rozdział 1. Ogólne zasady i warunki opodatkowania podatkiem
od towarów i usług (VAT) ................................................................................... 11
1.1. Ogólna charakterystyka podatku od towarów i usług ....................... 11
1.2. podatnicy VAt  pojęcie i charakterystyka ....................................... 17
1.3. Zakres przedmiotowy opodatkowania ............................................... 21
1.4. Stawki VAt ........................................................................................... 26
1.5. Okresy rozliczeniowe  miesięczne i kwartalne ................................ 29
Rozdział 2. Dokumentowanie i ewidencja operacji gospodarczych
według przepisów o podatku od towarów i usług oraz prawa bilansowego .... 32
2.1. Alokacja podatku od towarów i usług w rachunkowości .................. 32
2.2. Dokumentowanie czynności opodatkowanych VAt ......................... 34
2.3. Ogólne zasady ewidencji operacji gospodarczych
opodatkowanych VAt .......................................................................... 44
Rozdział 3. Dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju ....... 50
3.1. Ogólna charakterystyka odpłatnej dostawy towarów
i odpłatnego świadczenia usług ........................................................... 50
3.2. podstawa opodatkowania ..................................................................... 52
3.3. Obowiązek podatkowy ......................................................................... 54
3.4. Odliczenie podatku naliczonego z tytułu nabycia towarów i usług .... 62
3.5. Opodatkowanie zaliczek związanych z dostawą towarów
i świadczeniem usług ............................................................................ 78
3.6. Nieodpłatna dostawa towarów i nieodpłatne świadczenie usług ..... 86
3.7. Korekta wartości obrotu z tytułu dostawy towarów
i świadczenia usług ............................................................................... 90
SpiS treści
6
Rozdział 4. Międzynarodowe transakcje towarowe i związane z nimi usługi ... 99
4.1. Handel zagraniczny i zasady jego opodatkowania ............................ 99
4.2. Wewnątrzwspólnotowe transakcje towarowe .................................. 102
4.2.1. Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDt) ............... 102
4.2.2. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNt) ................ 120
4.2.3. Wewnątrzwspólnotowe transakcje trójstronne (Wtt) ....... 131
4.3. transakcje towarowe z krajami trzecimi ........................................... 141
4.3.1. eksport towarów ....................................................................... 141
4.3.2. import towarów ........................................................................ 153
4.4. Dostawa towarów, dla której podatnikiem jest nabywca ................ 165
4.5. Dostawa towarów poza terytorium kraju ......................................... 170
Rozdział 5. Usługi zagraniczne (transgraniczne) .......................................... 173
5.1. Ogólne zasady opodatkowania usług zagranicznych ...................... 173
5.2. Usługi świadczone na rzecz przedsiębiorców ................................... 175
5.3. Usługi świadczone na rzecz konsumentów ...................................... 182
Rozdział 6. Częściowe odliczanie VAT i korekta podatku naliczonego ....... 185
6.1. Zasady odliczania podatku naliczonego .......................................... 185
6.2. Korekta podatku naliczonego ........................................................... 190
Rozdział 7. Okresowe rozliczanie VAT ........................................................... 197
7.1. Deklaracje dla podatku od towarów i usług oraz informacje
podsumowujące ................................................................................... 197
7.2. rozliczanie VAt z budżetem ............................................................ 201
7.3. rozliczanie VAt w księgach rachunkowych .................................... 203
Literatura ........................................................................................................... 207
Spis rysunków .................................................................................................... 209
Spis schematów .................................................................................................. 211
Spis tabel ............................................................................................................ 215
WyKAZ SKrótóW
7
WYKAZ SKRÓTÓW
Akty prawne
dyrektywa  dyrektywa 2006/112/We rady z dnia 28 listopada 2006 r.
2006/112/We w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej
(Dz. Urz. Ue L 347 z 11.12.2006, s. 1 z póz
n. zm.)
rozporządzenie  rozporządzenie rady (eWG) nr 2913/92 z dnia 12 paz
-
nr 2913/92 dziernika 1992 r. ustanawiające wspólnotowy kodeks celny
(Dz. Urz. We L 302 z 19.10.1992, s. 1; Dz. Urz. Ue polskie
wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 4, s. 307, z póz
n. zm.)
rozporządzenie  rozporządzenie parlamentu europejskiego i rady (We)
nr 450/2008 nr 450/2008 z dnia 23 kwietnia 2008 r. ustanawiające
wspólnotowy kodeks celny (zmodernizowany kodeks cel-
ny) (Dz. Urz. Ue L 145 z 04.06.2008, s. 1)
r.z.p.  rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2011 r.
w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wysta-
wiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towa-
rów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia
od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 360)
u.p.t.u.  ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
(tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z póz
n. zm.)
u.r.  ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst
jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z póz
n. zm.)
Inne
B2B  transakcje między przedsiębiorstwami (ang. Business-to-
-Business)
B2c  transakcje na rzecz konsumenta (ang. Business-to-
-Consumer)
ecS  System Kontroli eksportu (ang. Export Control System)
VAt  podatek od towarów i usług (ang. Value Added Tax  poda-
tek od wartości dodanej)
WyKAZ SKrótóW
8
WDt  wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
WNt  wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
Wtt  wewnątrzwspólnotowe transakcje trójstronne
WStęp
9
WST
P
System rachunkowości i regulacje podatkowe stanowią dwie niezależ-
ne dziedziny prawa, a ich autonomia wynika z odmiennych celów, funkcji
i zasad w nich zawartych. rozbieżność celów obu obszarów prawa dopro-
wadziła do ukształtowania się dwóch odrębnych i niezależnych dziedzin,
operujących własnymi definicjami poszczególnych kategorii finansowych
oraz procedurami postępowania.
Zadaniem rachunkowości, będącej uniwersalnym systemem informacyj-
nym przedsiębiorstwa, jest dostarczanie wiarygodnych informacji różnym
odbiorcom zewnętrznym i wewnętrznym poprzez wierne i rzetelne opisywa-
nie rzeczywistości gospodarczej. Z kolei uregulowania podatkowe w każdym
kraju są tworzone w taki sposób, by zwiększać dochody budżetu państwa,
regulować działalność gospodarczą, zachęcać do inwestowania i dystrybu-
ować dochód pomiędzy różne grupy społeczne. ponadto zharmonizowany
w ramach Unii europejskiej system opodatkowania transakcji podatkiem od
wartości dodanej (VAt) ma na celu umożliwienie swobodnego przepływu
towarów i usług na wspólnym rynku, przy równoczesnym zachowaniu zasad
konkurencji i zrównoważonego rozwoju państw członkowskich.
Wśród podmiotów będących podatnikami VAt i zobligowanych do roz-
liczania tego podatku najliczniejszą grupę stanowią jednostki prowadzące
działalność gospodarczą i ewidencjonujące zdarzenia gospodarcze w księ-
gach rachunkowych. Niniejsza publikacja prezentuje w sposób zrozumiały
dla każdego czytelnika (nie tylko specjalistów z dziedziny VAt) zasady opo-
datkowania podatkiem od towarów i usług transakcji występujących w obro-
cie krajowym i międzynarodowym oraz zasady dokumentowania i ewiden-
cjonowania tego podatku w księgach rachunkowych. Warto zauważyć, że
autorka, omawiając poszczególne zagadnienia, nie skupiała się na cytowaniu
i analizowaniu aktów prawnych, interpretacji podatkowych i wyroków są-
dowych, lecz na prezentowaniu w sposób uporządkowany i przejrzysty naj�
istotniejszych zagadnień związanych z podstawowymi zasadami dokumen-
towania czynności opodatkowanych VAt oraz z ujmowaniem i rozliczaniem
WStęp
10
tego podatku w księgach rachunkowych. W ten sposób autorka połączyła
autonomiczne zagadnienia prawa podatkowego oraz prawa bilansowego,
przystępnie i przejrzyście prezentując tę trudną tematykę. ponadto ta wiedza
poparta jest licznymi przykładami, schematami i rysunkami, które ułatwiają
zrozumienie omawianych zagadnień.
Książka ta jest adresowana do szerokiego kręgu odbiorców, obejmujące-
go zarówno praktyków borykających się z problematyką dokumentowania,
ewidencjonowania i rozliczania podatku od towarów i usług w księgach ra-
chunkowych, jak i studentów szkół wyższych o profilu ekonomicznym oraz
uczestników różnych form szkolenia zawodowego, których program obejmu-
je rachunkowość, finanse i podatki. Może także funkcjonować jako kompen-
dium umożliwiające pogłębienie, uporządkowanie i zaktualizowanie wiedzy
osób zajmujących się zawodowo rachunkowością i podatkami.
Autorka ma nadzieję, że niniejsze opracowanie ułatwi zrozumienie
i opanowanie zagadnień z zakresu dokumentowania, ujmowania w księgach
rachunkowych i rozliczania VAt w prowadzonej działalności gospodarczej
oraz zachęci czytelnika do dalszego pogłębiania wiedzy w tej dziedzinie.
Autorka
OGóLNe ZASADy i WArUNKi OpODAtKOWANiA pODAtKieM&
11
Rozdział 1
OGÓLNE ZASADY I WARUNKI OPODATKOWANIA
PODATKIEM OD TOWARÓW I USA
UG (VAT)
1.1. Ogólna charakterystyka podatku od towarów i usług
podatek od towarów i usług (VAt, ang. Value Added Tax  podatek od
wartości dodanej) jest podatkiem pośrednim, płaconym od obrotu, obcią-
żającym w ostatecznym rachunku finalnego konsumenta. Obecnie podatek
ten stanowi znaczący dochód budżetu każdego państwa, w którym został
wprowadzony do systemu fiskalnego1.
twórcą koncepcji podatku od wartości dodanej jest francuski ekonomista
Maurice Laur�, który opracował i wprowadził go po raz pierwszy we Francji
w 1954 r. W 1967 r. państwa członkowskie europejskiej Wspólnoty Gospo-
darczej w jej ówczesnym kształcie zgodziły się zastąpić swoje krajowe syste-
my podatku obrotowego wspólnym systemem podatku od wartości dodanej.
Od tego czasu VAt wprowadzono w około 140 państwach na całym świecie2.
Do polskiego systemu prawnego VAt został wprowadzony w 1993 r.
przystąpienie polski z dniem 1 maja 2004 r. do Unii europejskiej wymaga-
ło przekształcenia polskiego porządku prawnego, w celu jego dostosowania
do prawa wspólnotowego stanowiącego system norm obowiązujących we
wszystkich państwach członkowskich. Zmiany te znalazły odzwierciedlenie
1
W polsce wpływy budżetowe w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r.
przedstawiały się następująco (w tys. zł oraz udział procentowy w ogólnej strukturze wpływów): po-
datek od towarów i usług 120 831 920 (42,93%), podatek dochodowy od osób fizycznych 67 505 115
(23,99%), podatek akcyzowy 57 963 709 (20,60%), podatek dochodowy od osób prawnych 31 739 301
(11,28%), cła 1 923 842 (0,68%), podatek od gier 1 476 951 (0,53%), podatki zniesione 1 408 (0,0005%).
Opracowanie własne na podstawie: Ministerstwo Finansów rp, Statystyka, Wpływy budżetowe, http://
www.mf.gov.pl/_files_/podatki/statystyki/2011/wplywy_12_2011.pdf, data pobrania: 3 kwietnia 2012 r.
2
Zielona księga w sprawie przyszłości podatku VAt. W stronę prostszego, solidniejszego i wy-
dajniejszego systemu podatku VAt, KOM(2010) 695 wersja ostateczna, Komisja europejska, Brukse-
la 2010, http://eur�lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=cOM:2010:0695:FiN:pL:pDF, data
pobrania: 10 paz
dziernika 2011 r.
rOZDZiAł 1
12
m.in. w ustawie o podatku od towarów i usług. Nowe uregulowania w zakre-
sie VAt dostosowano do postanowień dyrektyw Unii europejskiej, głównie
dyrektywy 2006/112/We.
Do podstawowych zasad wspólnego systemu VAt należą:
1) powszechność opodatkowania,
2) dążenie do zachowania warunków konkurencji,
3) faktyczne opodatkowanie konsumpcji,
4) unikanie podwójnego opodatkowania oraz
5) neutralność VAt dla podatnika.
ponadto do najważniejszych cech systemu podatku od wartości dodanej
należy zaliczyć również zasadę potrącalności oraz zasadę wielofazowości.
Powszechność opodatkowania VAT ma zapewniać równowagę warun-
ków konkurencji, czemu służy m.in. cały zharmonizowany system tego po-
datku. powszechność opodatkowania wszelkich czynności wykonywanych
w ramach działalności gospodarczej podatnika przejawia się głównie w spe-
cyficznych pojęciach dostawy towarów i świadczenia usług, które często nie
są tożsame z pojęciami wprowadzonymi do przepisów prawa cywilnego. Za
dostawę towarów uważa się przede wszystkim przeniesienie prawa do roz-
porządzania towarami jak właściciel. przedmiotem opodatkowania jest więc
rozporządzanie przez podatnika rzeczą w ramach władztwa ekonomicznego,
w tym w drodze sprzedaży, zamiany, wniesienia aportem, przekazania w po-
staci darowizny itp. Z kolei pojęcie świadczenia usług jest definicją dopeł-
niającą wobec definicji dostawy towarów, co w praktyce powoduje objęcie
wspólnym systemem VAt wszystkich transakcji dokonywanych w ramach
działalności gospodarczej. taki sposób zdefiniowania czynności opodatko-
wanych umożliwia realizację postulatu powszechności VAt.
Zasada powszechności VAt wynika zarówno z zakresu przedmiotowego
opodatkowania tym podatkiem (obejmuje wszelkie dostawy towarów i świad-
czenie usług za wynagrodzeniem niezależnie od tego, na jakim etapie obrotu
są realizowane, tzn. czy mają one charakter zaopatrzeniowy, inwestycyjny,
czy konsumpcyjny), jak również z zakresu podmiotowego  z uwagi na bardzo
szeroko określony krąg podmiotów uważanych za podatników VAt. ewen-
tualne odstępstwa od zasady powszechności mogą mieć jedynie charakter
wyjątkowy, gdyż wyłączenie pewnych transakcji z zakresu opodatkowania
lub objęcie ich zwolnieniem od podatku zakłóca jego naliczanie w sposób
umożliwiający osiągnięcie celu, jakim jest opodatkowanie wyłącznie osta-
tecznej konsumpcji towarów i usług.
OGóLNe ZASADy i WArUNKi OpODAtKOWANiA pODAtKieM&
13
Z zasadą powszechności opodatkowania ściśle związana jest cecha po-
datku od wartości dodanej, jaką jest jego wielofazowość, która oznacza na-
kładanie VAt na każdym etapie obrotu towarem lub usługą, aż do dostawy
detalicznej dokonanej na rzecz ostatecznego odbiorcy (konsumenta). tym
samym VAt jest podatkiem obciążającym konsumpcję. podatek ten jest
naliczany przy każdej transakcji mającej miejsce w procesie produkcji i dys-
trybucji, aż do poziomu sprzedaży detalicznej włącznie. Obliczany jest on od
ceny sprzedaży towarów i usług według stawki właściwej dla tych składników,
po odliczeniu podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. Jednak
pobieranie podatku w każdej fazie wprost od wartości dodanej nastręcza-
łoby w praktyce trudności, dlatego wprowadzono inny sposób rozliczania
VAt. polega on na tym, że podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku
należnego obliczonego od wartości sprzedawanych towarów i usług wyka-
zywanego w fakturach wystawionych dla nabywców o kwotę podatku nali-
czonego przy nabyciu towarów i usług wynikającego z faktur otrzymanych
od dostawców lub innych dokumentów określonych w przepisach prawa.
powyższe cechy VAt są ściśle związane z jego  przerzucalnością , gdyż
jest on pobierany w każdej fazie obrotu, a jego wartość jest wliczana do ceny
sprzedaży. tym samym VAt zawarty w cenie sprzedaży jest płacony sprze-
dawcy przez kupującego, co oznacza, że to kupujący ponosi faktyczny ciężar
opodatkowania VAt. Zgodnie z nazwą podatek od wartości dodanej ma taką
konstrukcję, która pozwala na obciążenie nim wartości dodanej, czyli przyro-
stu wartości w każdej fazie produkcji i wymiany. podmiot gospodarczy zapłaci
VAt jedynie od nowej, dodanej wartości (czyli od różnicy pomiędzy wartością
dostawy podlegającej opodatkowaniu podatkiem należnym i wartością naby-
tych składników majątkowych z prawem do odliczenia podatku naliczonego).
Mechanizmem, który gwarantuje obciążenie tym podatkiem ostatecznego
odbiorcy, jest zasada potrącalności VAt wyróżniająca ten podatek spośród
innych podatków obrotowych. polega ona na tym, że każdy z podatników na
swoim etapie obrotu towarami lub usługami, dokonując naliczenia podatku
należnego obciążającego kolejnego odbiorcę, ma jednocześnie prawo do od-
liczenia (potrącenia) od swojego podatku należnego podatku, którym obcią-
żyli go jego dostawcy przy nabyciu towarów i usług. W uproszczeniu można
założyć, iż jest to przysługujące podatnikowi prawo do odliczenia podatku
naliczonego przy zakupach od podatku należnego z tytułu sprzedaży. Ogra-
niczenie prawa do odliczenia podatku naliczonego może mieć charakter je-
dynie wyjątkowy, gdyż decyduje o zasadzie neutralności VAt dla podatnika.
rOZDZiAł 1
14
Przykład 1.13
W bieżącym okresie sprawozdawczym w przedsiębiorstwie handlowym
 reF będącym podatnikiem VAt miały miejsce następujące operacje go-
spodarcze:
1) zakupiono 100 szt. towarów  A w jednostkowej cenie zakupu 50 zł,
2) sprzedano 100 szt. towarów  A w jednostkowej cenie sprzedaży 50 zł.
Obie transakcje udokumentowano fakturami VAt ze stawką 23%.
Skutki zaistniałych zdarzeń dla podatnika VAt są następujące:
1) VAt naliczony do odliczenia w pkt 1 wynosi 1150 zł (100 � 50 � 23%),
2) VAt należny w pkt 2 wynosi 1150 (100 � 50 � 23%),
3) zobowiązanie (należność) z tytułu VAt wynosi zero.
Przykład 1.2
W bieżącym okresie sprawozdawczym w przedsiębiorstwie handlowym
 LUX będącym podatnikiem VAt miały miejsce następujące operacje
gospodarcze:
1) zakupiono 100 szt. towarów  B w jednostkowej cenie zakupu 60 zł,
2) sprzedano 100 szt. towarów  B w jednostkowej cenie sprzedaży 80 zł.
Obie transakcje udokumentowano fakturami VAt ze stawką 23%.
Skutki zaistniałych zdarzeń dla podatnika VAt są następujące:
1) VAt naliczony do odliczenia w pkt 1 wynosi 1380 zł (100 � 60 � 23%),
2) VAt należny w pkt 2 wynosi 1840 (100 � 80 � 23%),
3) zobowiązanie z tytułu VAt (nadwyżka VAt należnego nad naliczonym)
wynosi 460 zł.
Przykład 1.3
W bieżącym okresie sprawozdawczym w przedsiębiorstwie handlowym
 MiX będącym podatnikiem VAt miały miejsce następujące operacje go-
spodarcze:
1) zakupiono 100 szt. towarów  c w jednostkowej cenie zakupu 80 zł,
2) sprzedano 100 szt. towarów  c w jednostkowej cenie sprzedaży 70 zł.
Obie transakcje udokumentowano fakturami VAt ze stawką 23%.
Skutki zaistniałych zdarzeń dla podatnika VAt są następujące:
1) VAt naliczony do odliczenia w pkt 1 wynosi 1840 zł (100 � 80 � 23%),
2) VAt należny w pkt 2 wynosi 1610 (100 � 70 � 23%),
3
Zamieszczone w niniejszej książce przykłady są opracowaniem własnym.
OGóLNe ZASADy i WArUNKi OpODAtKOWANiA pODAtKieM&
15
3) należność z tytułu VAt (nadwyżka VAt naliczonego nad należnym)
wynosi 230 zł.
Obciążenia VAt przy każdej transakcji mającej miejsce w procesie pro-
dukcji i dystrybucji, aż do poziomu sprzedaży detalicznej włącznie, ilustruje
poniższy przykład 1.4.
Przykład 1.4
W bieżącym okresie sprawozdawczym miały miejsce następujące fazy
obrotu towarami:
Faza i:
producent  X nabył od podatnika VAt surowce do produkcji wyrobów
w kwocie brutto 4920 zł, w tym VAt 23% (tj. 920 zł). inne koszty produk-
cji (wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników, amortyzacja itp.)
wyniosły 3500 zł. Zysk ze sprzedaży wyrobów określono w kwocie 2500 zł.
Wytworzoną partię wyrobów producent sprzedał detaliście  y (podatni-
kowi prowadzącemu sklep detaliczny) za kwotę brutto 12 300 zł, w tym VAt
23% (tj. 2300 zł).
Faza ii:
Handlowiec  y nabył towary za kwotę brutto 12 300 zł, w tym VAt 23%
(tj. 2300 zł). Koszty handlowe (wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pra-
cowników, amortyzacja itp.) wyniosły 3000 zł. Marżę handlową ustalono
w wysokości 2000 zł. Nabytą partię towarów sprzedano konsumentowi za
kwotę brutto 18 450 zł, w tym VAt 23% (tj. 3450 zł).
Faza iii:
Konsument nabył od handlowca  y towary za 18 450 zł.
Wpływ zaistniałych zdarzeń na wynik finansowy (zysk lub stratę ze
sprzedaży) oraz na rozliczenie VAt w kolejnych fazach obrotu gospodar-
czego przedstawia się następująco:
Faza i:
przychody ze sprzedaży = 10 000 zł,
Koszty współmierne z osiągniętymi przychodami = 7500 zł,
Zysk ze sprzedaży = 2500 zł,
rOZDZiAł 1
16
podstawa opodatkowania VAt przy dostawie wyrobów gotowych = 10 000 zł,
VAt należny = 2300 zł (12 300  2300),
podstawa opodatkowania VAt przy nabyciu surowców = 4000 (4920  920),
VAt naliczony = 920 zł,
Wartość dodana dla celów VAt = 6000 zł,
Nadwyżka VAt należnego nad VAt naliczonym = 1380 zł (2300  920).
Faza ii:
przychody ze sprzedaży = 15 000 zł,
Koszty współmierne z osiągniętymi przychodami = 13 000 zł,
Zysk ze sprzedaży = 2000 zł,
podstawa opodatkowania VAt przy dostawie towarów handlowych =
15 000 zł,
VAt należny = 3450 zł (18 450  3450),
podstawa opodatkowania VAt przy nabyciu towarów handlowych = 10 000
(12 300  2300),
VAt naliczony = 2300 zł,
Wartość dodana dla celów VAt = 5000 zł,
Nadwyżka podatku należnego nad naliczonym = 1150 zł (3450  2200).
Faza iii:
cena nabycia towarów = 18 450 zł,
VAt naliczony do odliczenia = 0 zł.
podatek od towarów i usług w modelowym (wyłącznie rozrachunkowym)
ujęciu nie jest elementem kosztów działalności jednostki gospodarczej, po-
nieważ przez stosowaną zasadę obciążenia podatkiem kupującego oraz moż-
liwość odliczenia podatku przy nabyciach towarów i usług uważany jest za
podatek neutralny. Neutralność VAt występuje przy założeniu, że wszyscy
uczestnicy cyklu wytwórczego są podatnikami tego podatku. przy uchyleniu
tego założenia lub w przypadkach szczególnych określonych w przepisach
prawa, VAt może stać się elementem obciążającym koszty przedsiębiorcy
bezpośrednio w momencie naliczenia podatku VAt lub w terminie póz
-
niejszym. W drugim przypadku podatek naliczony zwiększa cenę nabycia
składnika majątku. Obciążenie kosztów działalności może nastąpić w wy-
niku zużycia składnika majątku, odpisania w ciężar kosztów w terminie
póz
niejszym itp.
OGóLNe ZASADy i WArUNKi OpODAtKOWANiA pODAtKieM&
17
Neutralność podatku od towarów i usług występuje także w obrocie
międzynarodowym. Na terenie Unii europejskiej stosuje się ogólną zasadę
neutralności VAt oraz zasadę jednokrotnego opodatkowania. realizacją
tej zasady jest określenie miejsca opodatkowania różnych transakcji kupna�
�sprzedaży. Neutralność podatku od towarów i usług w handlu międzynaro-
dowym wynika także z zasady terytorialności, czyli powstania obowiązku
podatkowego w miejscu konsumpcji. taka konstrukcja podatku od towarów
i usług powoduje, iż transakcje w handlu międzynarodowym nie podlegają
podwójnemu opodatkowaniu.
1.2. Podatnicy VAT  pojęcie i charakterystyka
Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemają-
ce osobowości prawnej (spółki cywilne i osobowe spółki handlowe) oraz
osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez
względu na cel i rezultat takiej działalności4. Oznacza to, że podatnikiem
VAt jest każdy podmiot, niezależnie od formy własności i formy prawnej
działalności, który samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą, ale
tylko w odniesieniu do czynności, które podmiot ten wykonał w ramach
działalności gospodarczej.
Dla celów opodatkowania VAt działalność gospodarcza obejmuje
wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym
podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także osób
wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wyko-
nana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania
czynności w sposób częstotliwy.
Za samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą nie uznaje się
czynności5:
1) realizowanych w ramach szeroko rozumianego stosunku pracy, tj. z ty-
tułu których czynności są wymienione w art. 12 ust. 1 6 ustawy z dnia
26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.:
Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z póz
n. zm.);
2) wykonywanych przez osobę fizyczną w ramach umowy agencyjnej, umo-
wy zlecenia lub innej umowy o oświadczenie usług, do której zgodnie
4
por. art. 15 u.p.t.u.
5
Ibidem.
rOZDZiAł 1
18
z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia
albo umowy o dzieło, z tytułu których przychody zostały wymienione
w art. 13 pkt 2 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zleca-
jącym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosu-
nek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności a wykonującym
zlecane czynności co do warunków wykonania tych czynności, wyna-
grodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.
Oznacza to, iż podmiot, któremu nie można przypisać prowadzenia
działalności gospodarczej samodzielnie, a więc na własne ryzyko i na
własną odpowiedzialność, nie jest podatnikiem VAt.
Podatnikami VAT są więc:
1) osoby prawne,
2) jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej,
3) osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez
względu na cel lub rezultat tej działalności,
4) osoby fizyczne prowadzące wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub ry-
backie, jeżeli złożyły zgłoszenie rejestracyjne.
podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niema-
jące osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące czynności szcze-
gólne dla celów opodatkowania VAt (wymienione w art. 16 i 17 u.p.t.u.), na
których ciąży m.in. obowiązek uiszczenia cła, dokonujące wewnątrzwspólno-
towego nabycia towarów, będące usługobiorcami usług świadczonych przez
podatników posiadających siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu
poza terytorium kraju.
Z tak sformułowanych zasad określających podatników VAt można wy-
snuć wniosek, że w zasadzie od momentu dokonania pierwszej czynności
podatnik powinien rozliczać VAt. Z tego względu do przepisów wprowa-
dzone zostały pewne limity, które dają możliwość skorzystania ze zwolnienia
z VAT i niepłacenia go na początku działalności. podstawowym warunkiem
skorzystania z tego zwolnienia jest dokonywanie sprzedaży w ramach kwo-
towo określonego limitu.
Mając na uwadze powyższe regulacje, można wskazać trzy podstawowe
grupy podatników:
1) podatnicy VAT czynni (czyli ci, którzy rozliczają podatek);
2) podatnicy VAT zwolnieni (czyli ci, którzy sprzedają na tyle mało, że obe-
jmuje ich limit zwolnienia z VAt, tzw. zwolnienia podmiotowego);
OGóLNe ZASADy i WArUNKi OpODAtKOWANiA pODAtKieM&
19
3) podatnicy dokonujący wyłącznie sprzedaży zwolnionej z VAT (czyli po-
datnicy, którzy wykonują specyficzne czynności, które zawsze są zwol-
nione z VAt, niezależnie od tego, czy wykona je podatnik VAt czynny,
czy podatnik VAt zwolniony  w obu przypadkach będą one czynnoś-
ciami zwolnionymi; są to tzw. zwolnienia przedmiotowe).
pierwsza grupa  podatnicy VAt czynni  to podatnicy VAt, do któ-
rych nie ma zastosowania zwolnienie podmiotowe z tytułu tego podatku
(którzy przekroczą limit, zrezygnują ze zwolnienia lub wykonają czynność,
która wymaga rejestracji dla celów VAt) oraz nie wykonują wyłącznie
sprzedaży zwolnionej przedmiotowo z opodatkowania VAt. podatnicy ci
są obowiązani przed dniem dokonania pierwszej czynności podlegającej
opodatkowaniu VAt złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie
rejestracyjne6.
Z kolei do drugiej grupy są zaliczani podatnicy, do których ma za-
stosowanie zwolnienie podmiotowe związane z maksymalnym limitem
osiąganej przez nich sprzedaży. Zwolnienia podmiotowe mają charakter
dobrowolny i przysługują podatnikom, u których wartość sprzedaży opo-
datkowanej (bez VAt oraz bez odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego
świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także towarów, które podat-
nik zaliczył do amortyzowanych środków trwałych oraz wartości niemate-
rialnych i prawnych) nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podat-
kowym kwoty 150 000 zł (limit obowiązujący od dnia 1 stycznia 2011 r.).
również podatnik rozpoczynający w trakcie roku podatkowego wykony-
wanie czynności opodatkowanych VAt jest zwolniony od podatku, jeżeli
przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji
do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym,
kwoty ww. limitu.
podatnicy, którym przysługuje możliwość skorzystania ze zwolnienia
z VAt, mogą z niego zrezygnować pod warunkiem pisemnego zawiado-
mienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem
miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia. ponadto, jeżeli wartość sprze-
daży u podatników zwolnionych od podatku przekroczy kwotę 150 000 zł,
zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. W takiej sytu-
acji obowiązek podatkowy powstaje z momentem przekroczenia tej kwoty,
a opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę.
6
por. art. 96 u.p.t.u.