DSC03342 (3)

Hinduska dharma, hinduizm, hinduizmy

Co widzisz, czytelniku, patrząc na to zdjęcie? Krowę? Czym ona jest dla ciebie? Zwierzęciem hodowlanym (w tym wypadku, na zatłoczonej ulicy, zupełnie nie na miejscu), źródłem mięsa i mleka, skóry i nawozu? Europejski obserwator mógłby również pomyśleć o związku wołowiny z chorobami serca i BSE, chorobą wściekłych krów. Ale mieszkaniec Indii, widząc zwykłą krowę, dostrzegłby w niej święty symbol, boską matkę wszystkich, której nawóz zamieszkuje bogini pomyślności. To, co widzimy* zależy od

17. Scena z ulicy w Bombaju

Hinduizm 131

Inszego punktu widzenia. Krowa oznacza co innego dla jundusów i niehindusów; ale nawet wśród hindusów jej znaczenie będzie zależeć od tego, czy mamy do czynienia Ibraminem, garbarzem czy osobą, która ją doi lub wyko-fcystuje krowie produkty jako opal bądź pożywienie.

| W pewnym sensie podobnie jest z hinduizmem. Osoby izewnątrz patrzą nań odmiennie niż osoby z wewnątrz, a ci, Którzy pozostają wewnątrz, nie zawsze myślą tak samo -ó czym mogliśmy już się przekonać wcześniej. Dobrze byłoby paproponować prostą definicję hinduizmu lub ująć go za po-pocą jakiejś kategorii, jednakże wymyka się on takim próbom. Stwierdzenia, że krowa jest zwierzęciem, a hinduizm re-ligią, w istocie< niewiele nam mówią. Jakim zwierzęciem? Jaką preligią? I jakie jest ich symboliczne znaczenie dla hindusów?

P Końcowe rozważania nad hinduizmem - który dotychczas przyjmowalajjtż! zrozumiały sam przez się - rozpocz-Inę od zastanowienia się, co pociąga za sobą określenie go ■mianem religii. Następnie pokażę, jak pojmowali go hindu-I si oraz przybysze do Indii, i zbadam jego pochodzenie oraz V zmieniający się sens. Ale czy właściwe jest pojmowanie hin-duizmu jako jednego systemu, czy też jest on, podobnie jak ■ bóstwo w Indiach, zarówno jednością, jak i wielością?

| W tym miejscu wprowadzę metaforę, która może nam po-I móc w refleksji nad zróżnicowanym charakterem hinduizmu oraz istotną rolą, jaką w jego strukturze odgrywała władza. Na zakończenie ponownie zajmę się symbolem krowy i jego związkami z przeszłością i teraźniejszością hinduizmu, aby pokazać, że znaczenie słowa „hinduizm” pozostaje ciągle kwestią otwartą.

Definicja hinduizmu

Nazwami hinduizmu religią wywołuje pytanie: „Czym jest religia?”. Termin Religia” powstał na Zachodzie. Pochodzisz łaciny i pierwotnie oznaczał więź między ludźmi a ich bogami. Głównym przykładem badanym przez religio-znawstwf było chrześcijaństwo. Co za tym idzie, „inne reli-