DSC03394

BOOUKOUżnA

Post to zapożyczone z Bizancjum przedstawienie Chrystn8a₁Wląd^_Ł_gboŁ , którćgp stoi ^ postawi e modlitewne] dwoje głównych •potedników: z iedcfej strony Mam, z drugiej Jan Chrzciciel¹⁸. Zgodność tego motywu ikonografie^-ńegó z dwiema pierwszymi zwrotkami Bogurodzicy jest uderzająca.

gotyku występuje już rzadko, choć utrzymuje się w obrazach Sądu Ostatecznego; w każdym razie traci już tę eksponowaną pozycję w budowlach sakralnych, jaką posiadała w epoce romańskiej. Związek Bogurodzicy z „deesis” zaobserwowano już dość dawno (Bruckner), ale wiązano to raczej z sąsiedz-kiiui, wpływami ruskimi lub bezpośrednimi bizantyjskimi. Tymczasem ostatnio odkryto w kolegiacie w Tumie pod Łęczycą polichromię romańską, która rzuca inne światło na tę sprawę²⁰. Chodzi tu o -wydobyte spod wielu warstw nowszej farby malowidło ścienne na muszli pod emporą absydy zachodniej wspomnianego kościoła. Postacią centralną jest na nim Chrystus na tronie otoczony mandorlą (Maiestas Domini). Po prawej jego ręce stoi w postawie modlitewnej Maria, po lewej — Jan Chrzciciel. Motyw „deesis” jest tu jeszcze wzbogacony czterema postaciami serafinów, rozmieszczonymi symetrycznie po obu stronach Chrystusa, i szeregiem złożonym z dwunastu siedzących apostołów (u spodu malowidła). Paraleli do tych uzupełnień można szukać w malarstwie nadreńskim. Fundamenty pod kolegiatę położono w r. 1140, a ukończono ją i konsekrowano ogromnie uroczyście w maju 1161 §1 Ponieważ zaś malowidło to jest wykonane wprost na pierwotnym tynSuTmusiało być ukończone przed konsekracją kościoła.

Jeżeli więc „deesis” występowała w polskim romańskim malarstwie monumentalnym (może nie tylko w Tumie), nie ma nic nieprawdopodobnego w przypuszczeniu, że polichromia tej treści natchnęła jakiegoś duchownego myślą skomentowania jej dla wiernych pieśnią w języku ludowym. Hipoteza jednak, że stało się t-o właśnie w r. 1161 z okazji zjazdu łęczyckiego,' byłaby

zbyt ryzykowna.

Stan zachowania polichromii jest tak zły, że trzeba było zrezygnować z opublikowania tu jej fotografii, odsyłamy więc czytelnika do rekonstrukcji krytycznej K. Dąbrowskiego²². Dla uzupełnienia podajemy jednak fotografię „deesis” z trzebnickiego Psaltcrium noctumum z XIII w. (rkps Biblioteki Uniwersyteckiej we. Wrocławiu IP 440, k. 157).

O z as powstania

iFaktura melodii pierwszej części Bogurodzicy pozwala ją datować ramowo na wiek XII i XIII (zob. wstęp muzykologiczny). Język utworu daje termin

*• L. Uółui, Iconographie de Vart chrćticn, t. 2> l, Paris 1956, 8. .46 O im., t. 2, 2, Paris 1957, s. 732 ns. *• K„ Dąbrowski, Odkrycie romańskiej polichromii w Tumie pod Łęczycą, „Ochron* Zabytków" pjl.Ół 1952, k. 240-252.

. •^łi W. Ahr®h*in, Studia krytyczne do dziejów drcdniowiecsnych synodów prowincjonalnych koiciolo polskiego, Kraków 1017, a. 13.

ot>. cit; *■ 213.____- - •