DSC03504 (3)

Nic natomiast, whrew domysłom K. Krysiaka¹¹, nie wskazuje na zastosowanie ach w grónictwie, bowiem ani w Krzemionkach Opatowskich, ani na żadnym innym anadogicznym stanowisku nie znaleziono dłut kościanych. Występowanie zaś tych narzędzi w osadzie górników nie jest wystarczającym dowodem ' na poparcie przypuszczenia K. Krysiaka, tym bardziej że, jak się zdaje, inwentarz narzędzi górników neolitycznych, i to nie tylko kultury pucharów lejkowatych, jest dość dokładnie (poznany. Narzędzia te wyrabiane były albo z kamienia, albo z rogu, i to głównie rogu jelenia (możemy się również domyślać, że były w użyciu drewiane narzędzia). Nawet kliny bardzo w kształcie zblżone do dłut, jak publikowany przez S. Krukowskiego, wyrabiane są z rogu jelenia. Zagadnienie to może być wyjaśnione chyba tylko “przez analizę właściwości technicznych surowca rogowego, który odznacza się znacznie lepszą sprężystością niż kość oraz tym, że górnictwo potrzebowało dużej ilości takich klinów. Wyrób ich wymagałby chyba zorganizowania osobnych wytwórni, gdyby miały być produkowane z kości. Proces bowiem przeróbki surowca kostnego w dłuto trwać musiał dość długo. Natomiast wyrób tych narzędzi z rogu był znacznie łatwiejszy i każdy górnik prawdopodobnie sam te narzędzia sobie przygotowywał.

Określając więc czynności, do jakich dłuta typu B były używane, nie bierze się pod uwagę możliwości występowania ich przy pracy w górnictwie, aczkolwiek istnieje prawdopodobieństwo sporadycznego stosowania ich do tego celu. W intencji wytwórcy dłut kościanych nie leżało chyba jednak przystosowanie ich do urabiania surowca krzemiennego, lecz tylko do obróbki grubszych pni drzew, wyrabiania większych otworów i wrębów, wykonywania narzędzi drewnianych o du-

¹¹ K. K r y s i a ik: Zabytki (pochodzenia zwierzęcego z osady neolitycznej w Ćmielowie, pow. Opatów, „Wiadomości Archeologiczne” t. XVII (1950), str. 151.

312

żych rozmiarach, jak również do prac budowlanych.

Kościane dłuta pojawiają się jako stały składnik inwentarza dopiero w kulturach neolitycznych. Występują wcześniej tylko wyjątkowo w kulturach górnego paleolitu, jak Awdiejewo¹³, natomiast brak ich w znanym materiale mezolitycznym, który zresztą bardzo wyraźnie charakteryzuje się przede wszystkim wyrobami rogowymi¹³. Szereg dłu/t kościanych znaleziono na stanowiskach kultury ceramiki wstęgowej, amfor kulistych, kultury ceramiki promienistej (Tabl. CI, 10), a także w Złotej, pow. Sandomierz, i na stanowiskach kultury pucharów lejkowatych spoza terenu Wyżyny Małopolskiej, na przykład z Klementowic, pow. Puławy¹⁴.

Szczupłość materiału porównawczego z innych kultur neolitycznych trzeba położyć na karb małej ilości opracowań, a nie braku tego typu wyrobów na przykład w kulturze ceramiki sznurowej lub Ceramiki malowanej. Z kultur neolitycznych na terenie Polski najlepsze i najpełniejsze opracowanie posiada, jak dotąd, kultura pucharów lejkowatych, dlatego też łatwo jest ulec złudzeniu, że inwentarz tej kultury jest najbogatszy. Tego rodzaju mniemanie jest całkowicie błędne, gdyż dotychczas nie posiadamy zbyt wielu publikacji omawiających ten temat na obszarach innych kultur.

GŁADZIKI DO WYROBU NACZYN

Młodsza epoka kamienia cechuje się już wysoko rozwiniętą sztuką wykonywania naczyń glinianych. Pierwsze wyroby ceramiczne znamy już z pratoneoli tycznych stanowisk, jednak dopiero w pełnym neolicie ceramika przeżywa swój bujny rozwój. Naczynia są coraz doskonalej wyko-

¹² M. D. G w o z d o vt i e r: Obrabotka kosti i kostianyje izdielia awdiejewskoj stojantoi, „Materiały i issledowania po archeologii SSSR” nr 39, str. 199—200, rys. 6—7.

¹⁸ J. G. D. Clark: Excavatdo<ns at Star Carr, Cambridge 1954, str. 115—116.

¹⁴ J. Kowalczyk: op. cit., tabl. V, fig. 2 i 7.

\\

hhmmhmiii

4*