43 (350)

stwienie lub pozycja stratygraficzna nie wskazująjednoznacznie na obiekt archeologiczny lub jednoznacznie go nie wykluczają, rodzi się wątpliwość, której rozstrzygnięcie na ogół nie jest kategoryczne, ale z pewną tolerancją dla błędu możliwe. Ma temu służyć przedstawiona poniżej tabela cech znacznikowych. Z pewną dozą umowności nazwiemy ją kluczem morfologicznym dla oznaczania obiektów.

Konstrukcja klucza została podporządkowana pewnemu założeniu. Jeżeli położenie stanowiska będziemy rozpatrywać w kontekście charakterystyki denu-dacyjnej terenu, to należy stwierdzić, że obiekty amorficzne będą spotykane znacznie rzadziej na stanowiskach lub częściach stanowisk zajmujących pedy-menty lub niskie partie stoków, gdzie w dłuższym czasie zachodzi odkładanie się produktów erozji i podnosi się rzędna terenu. Warstwy nadkładowe tworzą tam swoistą pokrywę ochronną zabezpieczającą obiekty przed utratą wyrazistości. Podobne zjawisko ma miejsce w dolinach rzek, gdzie taką ochronną warstwę tworzą mady. Z uwagi zatem na podatność denudacyjną weźmiemy pod uwagę dwa przypadki pozostałe: obszary płaskie, poziome lub słabo nachylone, gdzie zjawiska erozji stokowej zachodzą w małym stopniu, oraz górne, wypukłe części stoków lub ich silnie nachylone czoła, gdzie w wyniku spływów lub procesów eolicznych następuje obniżanie rzędnej terenu.

Drugim czynnikiem przyrodniczym warunkującym diagnozę jest stopień przepuszczalności podłoża glebowego i związane z nim zróżnicowanie procesów wmywania w głąb profilu drobnoziarnistych utworów mineralnych, ale także próchnicy i popiołu. Także w tym przypadku wyróżnimy dwie kategorie: przepuszczalne żwiry i piaski oraz nieprzepuszczalne gliny i iły. Granica między tymi kategoriami nie jest ostra, ale dla oceny dokonywanej w warunkach polowych można ją umieścić pomiędzy piaskiem gliniastym mocnym a gliną lekką. Pozycja gleb pyłowych jest zmienna, ale lessy należy zaliczyć do kategorii podglebi słabo przepuszczalnych.

Cztery możliwe kombinacje wymienionych uwarunkowań przyrodniczych wyznaczają cztery obszary wnioskowania. Każda z części poniższej tabeli przypisana jest jednemu z nich i zawiera wskazanie trzech cech znacznikowych: wy-pełniska obiektu, jego głównych proporcji i obrysu profilu. W rubryce „obiekt” udzielono odpowiedzi, czy zbiór obserwacji dotyczących tych cech uzasadnia uznanie wyróżnionej struktury za obiekt archeologiczny („tak”), czy temu zaprzecza („nie”). W opisie badań rozróżnione w ten sposób obiekty będziemy nazywać obiektami rzeczywistymi i pozornymi, przy czym do tych ostatnich zaliczymy także te obiekty, które zostały odnotowane w trakcie badań jako archeologiczne, wprowadzone do ciągów numerycznych i zadokumentowane, ale w wyniku weryfikacji wyłącznie z tego zbioru. Znak zapytania oznacza wątpliwość, a wykrzyknik kategoryczność sądu. Jeżeli postawiono kreskę, oznacza to, że dana kombinacja cech występuje bardzo rzadko lub jest bardzo trudna do prawidłowego zinterpretowania. Ostatnia rubryka zawiera najbardziej prawdopodobne wyjaśnienie pochodzenia lub funkcji obiektu.

Tabela 2. Klucz morfologiczny dla oznaczania obiektów archeologicznych.

Cechy znacznikowe obiektu

Uwarunkowania przyrodnicz	Wypełnisko			Orientacja			Obrys			>> c	Interpretacja orientacyjna
	Jednolite	Z warstwą przyspągową	Warstwowane	Silnie pozioma	Pośrednia	Silnie pionowa	Ostry	Przerośnięty	Rozmyty	N O *SŁ o <u pfi o u -4-* CJ JO o
l	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Brak degradacji. Podłoże prze-puszczalne	X			X			X			nie	Przegłębienie nadkładu: prace rolne
	X			X				X		nie	Przegłębienie nadkładu: wtręty organiczne
	X			X					X	nie	Niedokładność odhumusowania
	X				X		X			nie	Wkop niedawny
	X				X			X		nie	/ Siad po pniu drzewa
	X				X				X	tak
	X					X	X			nie	Niedawny wkop lub ślad konstrukcyjny
	X					X		X		nie	Ślad po pniu drzewa
	X					X			X	tak	Siad po słupie?
		X		X			X			—
		X		X				X		—
		X		X					X	—
		X			X		X			tak	Obiekt o ograniczonej przepuszczalności ścian

95