DSC03542 (4)

Kliny z poroża

T a b

ca 9

Wymiary w cm

Nr pracowni i warstwa

długość

szerokość

obucha

grubość

obucha

szerokość

ostrza

Nr

Ry

ycina

1/1V

4,3

3,5

3.2

3.2

1.4 1,7

1.4

1,2

0,8

0,8

1,0

0.9

spiczaste

spiczaste

spiczaste

spiczaste

140/66 bez nr 803/66 bez nr

l/UI	3,9	1.9	1,3	0,7	bez nr	12 /.
	3,8	1.5	1.0	0,3	bez nr	12, c
	3.6	1,5	1.1	0,7	bez nr	12, b
	2,2	0,9	0,4	0,3	bez nr	12, f
	3,5	1,8	1,2	—	bez nr*	12, d
	2,9	1,4	1,2	—	bez nr*	12, e
	25	1,5	1,2	. —	bez nr*	12„g
i/n	1 6,5	2,2	1.8	0.6	849/64
	61	2,1	1.8	1,0	bez nr	15, b
	6,0	2,8	1,6	0,9	bez nr	15, a
	4,5	2 2	1.7	0,8	bez nr	15, d
	4,5	18	1,6	' : —.	bez nr*	15, c
	1 3,9	2,6	1,7	l.o	bez nr	15, g
	3,8	21	1,5		688/65
	3,7	1,1	0,6	—	bez nr
	3,5	1,7	04	0,6	bez nr	15, e
	3,2	V	1,6	—	189/65
	3,1	1,7	0,7	0,9	bez nr	15, f
	2,9	1,1	0,6	0,6	bez nr
	2,9	U	1,1	0,6	bez nr
	2,9	1,3	0,5	0,5	bez nr
	2,6	1,4	0,6	—	bez nr
	2,6	1,2	1,0	0,7	bez nr
	2,4	1,1	0,6	0,5	bez nr
i	2,5 1	1,5	1,3	—	bez nr*
2/V	7.°	1.8	—	1,9	535/62	28, d
	5,2	1,3	—	0.6	329/62
	5,1	1,7	. .	0,7	174/62
	4,8 1	—	—.	0,8	169/62
	4,6	1.4	1,4	0,7	532/62	28, e
	4,3	1,2	0,6	1,0	103/62	28,f
	3,7	3,1	0,7	1,5	534/62	28, a
	3,1	1.8	1.3	1,5	161/62	28, b
	3,0	1,4	1,3	0,8	533/62	28, c
2/m ,j. i	3.5	1.6	1.4	1,4	bez nr
	3,2 !	2,1	0.6 1	1.2	bez nr	lilii—n

Okazy uuicodzOne.

ślady zbicia częstymi uderzeniami młotka. Niektóre kliniki miały spiczaste ostrza, większość jednakże ostrzy była rozszerzona a ich szerokości wahały się od 0,3 do 1,5 cm. Charakterystyczną cechą opisywanych przedmiotów są ząbkowate nacięcia powstałe przez dłuższe działanie ostrych narzędzi (noża? struga? pilnika?), występujące przeważnie w węższym boku. Na niektórych okazach widoczne są wyraźnie ślady działania pilnikiem (ryc. 12, ryc. 15 i ryc. 28). Na związek kliników z pracowniami ro-gowniczymi zwrócono już dawniej uwagę ale nie próbowano sensownie wytłumaczyć ich funkcji.⁶² Niekiedy nazywano je niezbyt fortunnie pół-wytworami płytek klinowatych.⁶³

Według naszego przypuszczenia kliniki z poroża były związane z unieruchamianiem obrabianych kawałków surowca, zwłaszcza drobnych (np. płytki zębate), przy pracy strugiem, pilnikiem a może nawet nożem. Można przypuszczać, że bardziej znormalizowane elementy grzebieni rzemieślnicy unieruchamiali na bliżej nieokreślonym stole lub ławie zaopatrzonej w otworki rozmieszczone w odległościach odpowiadających rozmiarom obrabianych elementów. Na takim przyrządzie, jak dziś jeszcze na niektórych warsztatach stolarskich, płytkę lub klocek surowca unieruchamiano przez zaklinowanie z jednej lub z dwóch stron. Tak unieruchomiony obiekt można było obrabiać dwiema rękami, co znacznie ułatwiało, przyspieszało a nawet w ogóle umożliwiało pracę (np. przy posługiwaniu się strugiem). Niektóre kliny musiały wystawać nad umocowany obiekt i stąd używane narzędzia uszkadzały je tworząc opisane już wyżej ząbkowate nacięcia. Nie wykluczone też, że omawiane kliny mogły służyć do rozszczepiania większych kawałków surowca. Nie trzeba dodawać, że przedstawiona wyżej próba odtworzenia funkcji klinów jest hipotezą, którą uprawdopodobnić, ale nie udowodnić, mogłyby odpowiednie eksperymenty.

7. Surowiec do wyrobu okładzin

Za surowiec do wyrobu okładzin uważamy długie odcinki trzonów poroży odpiłowane przy pomocy piłek, często rozłupane wzdłuż na pół. Powierzchnie ich rzadkp noszą ślady minimalnej obróbki strugiem lub nożem. Był to ślad pierwszego etapu obróbki, prowadzącego do usunięcia pofałdowanej kory lub do usunięcia spongiosy. Takie kawałki surowca wystąpiły we wszystkich warstwach obydwu pracowni (por. tabl. 1).

⁸³ Np. J. Nihlen natknąwszy się na nie w Visby uznał je za szydła lub dłuta (zob. J. Nihlen, Frin det Jórhiśtoriska och medeltida Vishy, „FonwSnnen”, 20, 1925, str. 121—122. ryc. 70).

⁶³ Z. Hilczerówna, Rogownictwo gdańskie w X—XIV wieku, op. cit., str. 56.

239