DSC03620 (4)

■

m

ki. Podobnie było ze świdrami. Badania szczegółowe pozostałości produkcyjnych wielu pracowni miejskich pozwoliły ustalić, te w skład zestawu narzędzi rogowników wchodziły: topór, dłuto, nóż, 2—3 piłki, 1—2 świdry. pilniki, tłoczek, przecinak, strug, rylce zdobnicze, młoteczek do nitów i może jeszcze parę innych. Sporna jest sprawa tokarki. O ile do obróbki bursztynu i drewna służyła już od wczesnych faz wczesnego średniowiecza to do obróbki poroży zaczęto ją stosować dopiero od końca XII wieku. W XIII stuleciu w Gdańsku możemy się liczyć z istnieniem pracowni tokarskiej, dowodzącej powstania nowej specjalizacji w dziedzinie obróbki poroży (rvc. 12—13).*'*

B

I IM i *«•»

Ryc. 12. Cdcńck, stancwisko 2. Zgrupowanie toczonych krążków z poroża lokalizujące pracownię tokarską. I — krążek. Wg. Z. Hilczerówny.

’• Z. H ilczerówna, Warsztat tokarski do obróbki rogu, ,.Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” K. VIII, nr 3, 1960, s. 343—347.

Ryc. 13. Schemat działania tokarki gdańskiej z XIII icieku. Wo- Z. Hilczerówny.

Po połowie X wieku mamy też do czynienia z elementami rzemiosła rogowniczego na wsi, rozwijającego się najpewniej przy ingerencji czynnika feudalnego. Wiejską pracownię rogowniczą odkryto w Biskupinie, po w. Żnin, na stanowisku 6 w nawarstwieniach z X i XI wieku.¹ W odróżnieniu od pracowni miejskich z tego samego czasu nie specjalizowała się ona w wytwarzaniu określonego typu wytworów. Analiza jej zawartości wskazuje, że rógownik biskupiński posiadał znacznie skromniejszy zestaw narzędzi pracy, w- dodatku nie tak dostosowany do zróżnicowanych przecież zabiegów niż rzemieślnik woliński. W Biskupinie rogownik używał piłki, pilnika, cyrkla, noża, topora i świderka. Przykład pracowni biskupińskiej wskazuje, że pod względem technicznym rogownictwo wiejskie, słabo zresztą reprezentowane na terenie ziem polskich, stało znacznie niżej od miejskiego. Na szczególną uwagę zasługuje brak struga — narzędzia ogromnie przyspieszającego pracę. W związku z tym wytwarzanie grzebieni było na poziomie hotowanym w VIII—IX wieku. Podobnie miała się sprawa asortymentu wyrobów.*¹ O ile w X—XII wieku rze-

151

1

W. Szafrański, Wyniki badań archeologicznych te Biskupinie, poti). Żnin na stanowisku 6, (w:) Z badań nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem wiejskim w Biskupinie, Wrocław — Warszawa — Kraków 1961, s. 40 n.

** E. Cnotliwy, Stan i problematyka badań nad rogotonictioem toczesno-iredniowiccznym w Polsce, op. cit. s. 229 n.