DSC04137

W V 154 1*1 IW A NI A I urtAriA

W V 154 1*1 IW A NI A I urtAriA

NI/. POLSKI

WYŻYNY 8111 »l >K< »W»>POLNK!K

lodown cenie żroilkowopol»klt^,# Uwagi ogólne

Zlodowacenie środkowopolsldo jest Jedną z najlepiej poznanych i zdefiniowanych jednostek stratygraficznych czwartorzędu. Osady tego zlodowacenia są dostępne badaniom na powierzchni terenu na znacznym obszarze stanowiącym około 40% powierzchni kraju i na około 50% obszaru. na którym znajdują się osady czwartorzędowe.

Początku wydzielania zlodowacenia środkowopolskiego można doszukać się w poglądach J. Siemiradzkiego (1909), który na ziemiach polskich wyróżnił dwa poziomy osadów glacjalnych rozdzielone ..piaskami międzylodnikowymi”. Górny poziom, w swobodnym porównaniu, odpowiadałby dzisiejszemu pojęciu zlodowacenia środkowopolskiego.

Sam termin „środkowopolskie” pochodzi od Ludomira Sawickiego (1922). Zlodowacenie to od czasu M. Limanowskiego (1922) uzyskało również oznaczenie La, w odróżnieniu od młodszych i starszych jednostek czwartorzędu. Cyfra 3 w tej sygnaturze oznaczała nawiązanie do trzeciego zlodowacenia alpejskiego w podziale A. Pencka i W. Brucknera, to znaczy do rissu. Mimo dyskusji dotyczącej dużych jednostek stratygraficznych w obrębie czwartorzędu, a wśród nich i zlodowacenia Lj (S. Pawłowski. 1928), samo pojęcie tego zlodowacenia stopniowo się przyjmowało (J. Lewiński, 1930). Nową nazwę — Varsovien I — nadał mu W. Szafer (1928), jednakże ten termin był używany stosunkowo krótko i ostatecznie nie przyjął się.

Wyodrębnienie zlodowacenia środkowopolskiego w czwartorzędzie Niżu Polskiego oraz podział zlodowacenia opiera się w głównej mierze na litostratygraficznych profilach wielu tysięcy otworów wiertniczych, licznych opracowaniach kartograficznych szczegółowych i zestawczych oraz wielu opracowaniach stratygrafii i paleogeografii mniejszych regionów.

Usytuowanie zlodowacenia środkowopolskiego w stosunku do innych jednostek stratygraficznych opiera się pośrednio na podstawach biostrafcygraficznych. Podobnie jak w przypadku innych okresów glacjalnych, oznacza się położenie stratygraficzne w stosunku do osadów określonych interglacjalów, które są datowane palinologicznie. W osadach zlodowacenia środkowopolskiego badania makroflory i fauny, pomocne w stratygrafii innych okresów czwartorzędu, mają na razie mniejsze znaczenie.

Bezwzględne datowania osadów zlodowacenia środkowopolskiego na Niżu Polskim mają dotychczas niewielkie znaczenie zo względu na małą ich liczbę lub brak odpowiednio sprawdzonych metod. Jednakże już dwie pierwsze daty orientują ogólnikowo w czasie i długości trwania zlodowacenia środkowopolskiego. W dolnej części profilu zlodowacenia są datowane w Wąchocku piaski leżące poniżej gliny zwałowej stadiału radomki (maksymalnego). Data ta określa wiek osadu na około 280 000— 300 000 (ewentualnie 360 000) lat B. P, (W. Karaszewski i in,, 1977).

¹⁰ Rozdział napisano w 1973 r. w czasie opracowywaniu tomu; tekst

w znacznie obszerniejszej wersji, skrócom byl też nieznacznie uzupełniony przez autorki