DSC04228

niej częśi	ci Niżu Po	takiego	zmienia nI	ię ku gór	ze profl	ilu 0	d 0,44 w	glinie
razy lesz	czyńskiej <	io 1,6	w glinie f	azy pomi	orskiej,	natc	amant ato	sunek
[iarn skn	ł krystaliea	mych (	do wapieni	maleje o	dpowlcf	Inio	od 4,26 d	o 0,65
wg oblic	zoń *1. Rz@	chował	tiego z pra	c A. Kar	czewski	ego,	1963 l B.	Kry-
»owskieg<	o, 1956).
Nows*	dane o	skład/.	ie petrogrt	ificznym	frakcji	4—	10 mm z	gliny

wałowej okolic Gdańska, jak też ułożenie dłuższych osi głazików świad-

jfce materiał badany pochodzi z sektorów północnych, a kierunek ru-cliu lądolodu był zbliżony do południkowego.

Interesującym osadem ze schyłkowej części fazy pomorskiej są iły gniewskie. Są to osady zastoiskowe, występujące na rozległym obszarze północ od Gniewu, ale nieznacznej miąższości — zazwyczaj do 2 m, miejscami tylko 5 m. Ich geneza jest przedmiotem dyskusji, trwającej już kilkadziesiąt lat. Dyskusję tę przedstawiła niedawno L. Roszko (1969, i 971), przy okazji opisywania osadów zastoiska pasłęckiego, istniejącego u schyłku plejstocenu na wschód od doliny dolnej Wisły, ale rozwijającego się w podobnych do zastoiska gniewskiego warunkach.

Należy sądzić, że iły gniewskie powstały na obszarze, w którym występowały jeszcze miejscami niegrube warstwy martwego lodu. Wytapiany z nich materiał osadzał się w dnach niewielkich ale licznych zbiorników jeziornych, mających dogodne warunki rozwoju w związku z utrudnionym odpływem wód roztopowych (L. Roszko, 1961, 1968, 1969, 1971, 1976). Tarasy zauważone przez L. Roszko na obszarze występowania iłów jeziornych są w rzeczywistości lokalnymi załamaniami spadku wywołanymi różną miąższością wytapianych brył martwego lodu. Warto dodać, że podobne warunki do powstawania takich zbiorników istniały na Niżu Polskim niejednokrotnie podczas późnych etapów zaniku różnych lądolodów, np. w rejonie Ciechanowa, Braniewa, Pasłęka, Sępopola, Pyrzyc i in.

Jednym z ważniejszych zagadnień stratygrafii schyłku zlodowacenia północnopolskiego jest wiek osadów piaszczysto-żwirowych tworzących tarasy erozyjno-akumulacyjne w dolinie dolnej Wisły poniżej Torunia oraz w dolinach jej dopływów. Do niedawna sądzono, że tarasy te, w części wodnolodowcowe, a w części rzeczne, występujące w liczbie do dziewięciu (nie licząc dna doliny Wisły), powstały w swej starszej części w plejstocenie, a w części młodszej (najniższe trzy poziomy tarasowe) — w holocenie. Tarasy te są najlepiej rozwinięte w okolicy Chełmna i w Basenie Grudziądzkim (R. Galon, 1934, 1967; E. Drozdowski, 1974a). Dowodem na taki ich wiek miała być sytuacja na tarasie IV w rejonie Fletnowa (fig. 95), w zachodniej części Basenu Grudziądzkiego. Przebiega tam południkowo rynna glacjalna, przecinająca ten taras i wszystkie tarasy starsze. Dno rynny jest wypełnione gytią i przykry-wającym ją torfem. Spągowa część gytii powstała u schyłku młodszego dryasu, według oceny K. Kępczyńskiego i B. Noryśkiewicz (1968). Na tej podstawie L. Roszko (1968) uznała, że powierzchnia tarasu IV nie mogła powstać później niż na początku młodszego dryasu.

W nieco późniejszej ocenie diagramu pyłkowego rynny fletnow-skiej K. Tpbolski (1972) uznał, że najniższa jego część może należeć do allerodu, czyli najmłodszy taras jest jeszcze plejstoceński. Pomocne okazały się tu również badania E. Drozdowskiego i B. E. Berglunda (1976), którzy stwierdzili, że osady denne Jeziora Rudnickiego Małego położo-