DSC04361

1.5. PROCEDURY POKOJOWEGO

ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW

Konflikty są rozwiązywane na wiele sposobów — czasami wygasają, gdy strony tracą zainteresowanie kwestią sporną, innym razem uczestnicy dogadują się sami bądź rozwiązanie jest im narzucane. Istnieje kilka procedur pokojowego rozwiązywania konfliktów, a więc takich, które nie odwołują się przemocy i bezpośredniej walki. Do tych najczęściej stosowanych należą: negocjacje, mediacje, arbitraż, droga prawna, głosowanie i wybory. Rzadziej wykorzystywane są procedury losowe, np. zdanie się na wyrocznię, choć i one miały, a także mają swoich zwolenników.

Socjologowie, a także przedstawiciele innych nauk społecznych przypisują procedurom pokojowym, w tym szczególnie negocjacjom, rolę wyjątkową. Podkreślają i doceniają powszechność ich występowania w życiu społecznym, a także moralną wyższość nad takimi działaniami, jak np. przymus czy przemoc.

Negocjacje są to dobrowolne, bezpośrednie rozmowy podjęte przez strony konfliktu. Cel negocjacji to zawarcie porozumienia, realizacja umowy lub rozwiązanie problemu. Ich przebieg polega m.in. na prezentacji stanowisk, argumentów, wymianie informacji i szukaniu rozwiązań dla kwestii spornych. Porozumienie zostaje zawarte, gdy jest zaakceptowane przez uczestników negocjacji. Strony sporu przez cały czas sprawują kontrolę nad procesem negocjacji, ponoszą odpowiedzialność za ich przebieg i ostateczny wynik.

Mediacja oznacza działanie osoby trzeciej, która ma za zadanie: pomóc stronom znaleźć rozwiązanie, usprawnić rozmowy (szczególnie, gdy zaburzona jest komunikacja), pomóc, by strony lepiej zrozumiały stanowiska i kryjące się za nimi interesy. Podobnie jak w przypadku negocjacji, tak i tu odpowiedzialność za znalezienie rozwiązania spoczywa na osobach będących w konflikcie, to one decydują o ostatecznym kształcie umowy. Mediator nie ma władzy, która pozwalałaby mu podjąć decyzję rozstrzygającą kwestię sporną.

Arbitraż zgodne z dobrowolną decyzją stron, rozstrzygnięcie kwestii spornej przez kogoś trzeciego, tj. arbitra — niezależną i bezstronną osobę. Często rolę tę pełni kompetentny w danej dziedzinie ekspert. Arbiter dokonuje analizy kwestii spornych, tj. zapoznaje się z materiałem dowodowym i stanowiskami stron (procedura ta nie jest tak sformalizowana, jak w przypadku sądu), a następnie przedstawia swoją decyzję. Warunkiem osiągnięcia porozumienia jest podporządkowanie się przez strony tej decyzji.

Droga prawna — podobnie jak w przypadku arbitrażu również i tu trzecia strona — sąd — rozstrzyga spór. Podstawowym celem sędziego jest określenie, po czyjej stronie leży słuszność. Sędzia dąży do ustalenia prawdy obiektywnej. Na tej podstawie podejmuje decyzję, która rozstrzyga kwestię sporną. Decyzja jest dla stron wiążąca, niepodporządkowanie się

21