DSC04545 (2)

30 RwteM t. Wstęp do psychologii rozwoju w ciągu tycia

wiedząc, że są obserwowani albo celowo przepytywani, nie działają całkowicie spontanicznie i zachowują się znacznie bardziej podejrzliwie niż młodsze osoby Technika badań podłużnych jest również szczególnie narażona na krytykę. Mimo że plan podłużny może być podejściem wiarygodnym, dorośli stanowią przemieszczającą się część populacji i istnieje małe prawdopodobieństwo, że nie zmienią miejsca zamieszkania do czasu kolejnych testów Inne problemy związane z badaniem podłużnym to dość wysokie koszty przeprowadzenia i czasochłonność, na przykład badane osoby mogą umrzeć przed zakończeniem badania.

jeszcze innym problemem, wzmiankowanym wcześniej w tym rozdziale, jest takt, że za mato wysiłku badawczego skierowano na badanie kobiet i ich doświadczeń starzenia się. Z podobnych względów dysponujemy ograniczonymi informacjami na temat procesów stanienia się w grupach rasowych i etnicznych, jeśli chodzi o ludność latynoską i pochodzenia orientalnego, jak również rdzennych mieszkańców Ameryki, by wymienić tylko niektóre grupy. Mimo ze zainteresowanie oraz zasób wiedzy na temat Amerykanów afrykańskiego pochodzenia stale rośnie, to jednak nadal istnieje luka w literaturze przedmiotu. Nie wszyscy ludzie mają takie same potrzeby i nie' starzeją się w takich samych warunkach. Jest raczej tak, iż rozwój człowieka w ciągu życia jest kształtowany w dużej mierze przez okoliczności jego egzystencji oraz jego przeszłość (Gunter, 1691: Jackson. Chatters i Taylor, 1992; Kunrtz i levy, 1991; MaddOK, 1992; MiKigan 1990; Rang. 1991: Secundy, 1992; Stanford, Lockery i Schoenrock, 1990; Wray, 1991) Potrzebne jest nam również lepsze zrozumienie wpływu środowisk lokalnych i sąsiedzkich na doświadczenia starzenia się. z uwzględnieniem różnic między wsią a miastem (Buckwalter, 199la, I991b; Gemtsen, Wolffen-sperger I Van Den Heuve, 1990: Johnson, 1991; McCulloch, 1991).

Kwestie etyczne w badaniach

Przed każdym naukowcem stają pytania natury moralnej, zwłaszcza zaś przed tymi, którzy zajmują się badaniem ludzi. Jak już wspominaliśmy, badacze rozwoju człowieka w ciągu życia muszą w sposób szczególny brać pod uwagę standardy etyczne. W związku z tym Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne ifimerican Psy&pltigięś Assodadon - APA) bada. rozwija i koryguje wytyczne moralne (1979, 1981, 1990, 1992). Wytyczne te. co roku poddawane przeglądowi, mówią, że najwyższym obowiązkiem naukowców jest ocena ich badań w celu ustalenia, czy pojawiają się w nich problemy natury moralnej, i omówienie tych problemów ze współpracownikami, asystentami, studentami i pracownikami. Innymi słowy, przed rozpoczęciem badane cały zespól badaczy, jak również psycholodzy spoza zespołu powinni dokonać pełnej oceny etycznej przedsięwzięcia. Poniżej wymieniamy niektóre z ważnych względów, którymi należy się kierować.

Postępowanie etyczne wymaga, by prowadzący badanie poinformował uczestnika

0    wszystkich tych cechach badania, które z uzasadnionych wzgięóćw mogłyby wpłynąć na chęć uczestnictwa w nim, oraz aby udzielił wyjaśnień na temat wszelkich innych aspektów testu, o które pyta osoba badana

Etyczna procedura badawcza wymaga, aby prowadzący szanował prawo osoby do uchylenia się od uczestnictwa w badaniu bądź wycofania się z dalszego uczestnictwa w dowolnym momencte

Badanie akceptowane od strony etycznej zaczyna się od zawarcia jasnej i uczciwej umowy między prowadzącym badanie a jego uczestnikiem, która określa obowiązki obojga. Prowadzący badanie jest zobligowany do honorowania wszystkich obietnic

1    zobowiązań zawartych w tej umowie.

Osoba prowadząca badanie w sposób etyczny chroni uczestników przed fizycznym lub psychicznym dyskomfortem, krzywdą i niebezpieczeństwem Jeśli Istnieje ryzyko pojawienia się tego typu konsekwencji, prowadzący badanie jest zobowiązany poinformować uczestnika o tym fakcie, uzyskać jego zgodę przed podjęciem badań i podjąć wszelkie możliwe kroki w celu zminimalizowania niebezpieczeństwa. Nie można stosować procedury badawczej, która mogłaby wyrządzić uczestnikom poważną i nieodwracalną szkodę

W przypadkach, w których procedury badawcze mogą zaowocować niepożądanymi dla uczestnika konsekwencjami, prowadzący badanie ma obowiązek wykryć je i usunąć lub naprawić.

Informacje uzyskane w trakcie badania na temat jego uczestników są poufna

Ponieważ dzieci mogą być bardziej podatne na stres, najeży podjąć maksymalne środki ostrożności, jeśli naukowiec planuje włączyć je do swojego badania Z tego właśnie powodu Wydziat Psychologii Rozwojowej APA sformułował dodatkowe normy etyczne, takie jak:

•    Dziecko - niezależnie od wieku - ma prawa, które są ponad prawami prowadzącego badanie.

•    Prowadzący badania nie stosuje żadnych operacji badawczych, które mogą przynieść dziecku szkodę fizyczną lub psychiczną Wprawdzie szkoda psychiczna Jest trudna do określenia, ale zdefiniowanie jej należy do zadań badacza.

•    Od rodziców lub osób prawnie upoważnionych do działania in loco parenbs należy uzyskać - najlepiej w formie pisemnej - zgodę po poinformowaniu ich o celu badania. Wiąże się z tym wymóg podania rodzicom rzetelnej informacji na temat celu badania i działań w nim stosowanych, podanej w formie przystępnej dla laika Zgoda rodziców me może być na nich wymuszona zapewnieniami, że to dla dobra dziecka. Nie tylko należy szanować prawo rodziców do odmowy, ale trzeba również dać im szansę wyrażenia sprzeciwu.

•    Wykładowcy przedmiotów mających związek z dziećmi powinni przedstawiać swoim studentom moralne zasady prowadzenia badań.

PRZEGLĄD ROZDZIAŁU

Zachowanie - nigdy nie będące czymś stałym, nieustannie ulegające zmianie - jest przedmiotem dziedziny naukowej zwanej psychologią rozwojową. Mówiąc dokładniej,

”---„

*-1 psychologia rozwojowa obejmuje wzrost, dojrzewanie i uczenie się organizmu od jego

poczęcia aż do śmierci. Koncepcje pertodyzacji cyklu życiowego jaomagają w nadawaniu badaniom pęwri&j jasności i organizacji; jednak naukowcy zajmujący się psychologią rozwoju w ciągu życia rozumieją, że życie nie zaczyna się ani nie kończy wraz z kolejnymi stadiami. Uważa się również, że czynniki środowiskowe, takie jak I kultura, historia, i wydarzenia życiowe, wywierają wpływ na stosowane klasyfikacje cyklu życiowego. Dynamika rozwojowa musi także brać pod uwagę specyfikę wzrostu, dojrzewania, uczenia się i okresów krytycznych.

Istnieje wiele ważnych kwestii i tematów związanych z charakterem i przebiegiem rozwoju w ciągu życia, takich jak. wzajemny związek procesów starzenia się, teoretyczne koncepcje rozwoju w ciągu życia, interakcja dziedziczenia i środowiska, epigenetyka, ciągłość i nieciągłość, aktywne i reaktywne modele rozwoju oraz kwestie związane z płcią. Te zagadnienia i tematy przewijają się przez wszystkie etapy cyklu życiowego, wzbudzając od lat dużą ciekawość intelektualną.

Psychologia rozwojowa uważana jest za naukę, w związku z czym wykonywane w jej ramach badania są zgodne z zasadami opisu, wyjaśniania, |3rzewidywania i kontroli. Badając zjawiska, psycholodzy rozwojowi stosują metodę naukową, która