DSC04539 (2)

18 Rozdział 1 Wstęp do psychologii rozwoju w ciągu życia

•    Oprtcomtne tmastó* Tera; badać; musi dokładnie przestudiować Z9róvwi(}

dwte jak i swoją analizę, i odnieść wyniki do pierwotnych hipotez Nie zawszę wynfe || potwierdzeniem hipotez, czasem nie Wyniki obalające hipotezę mogą odesłać MB punktu wyjścia w procesie badawczym

*    Sporządzenie raportu badawczego. Ostatni etap polega na sporządzaniu opitu całego, baoonia i rozpowszechnieniu go wśród zainteresowanych osób Efektywne badanie częste kierują uwagę przeprowadzających je osób na kwestię kontroli. To znaczy. Ze w sytuecę, kiedy zjawisko |est zrozumiale, możemy je wyjaśnić i przewidzieć, prawdopodobnie możemy również wywierać na nie jakiś wpływ Jeśli na przykład wykryto by, że wjęksgges męzczyzn i kobiet w śrcdnin i wieku me uprawia regularnie ćwiczeń, moglibyśmy spróbować sporządzić interwencyjny plan ćwiczeń fizycznych, mający na celu poprawę stanu Uznanego ludzi w tym wieku Tym sposobem powstałoby ogniwo łączące dane, teorię i praktyczne zastosowanie wiedzy (Robinson I Neutens, 1987)

Obserwacja jako klucz do wiedzy

Zbieranie danych zaczyna się od jakiegoś typu obserwacji, czy to opierającej m na mało wyrafinowanych środkach (obserwowanie bawiących się dzieci), czy korzystającej z wysokiej technologu (zapisywanie fal mózgowych przez elektroencefalograf) Niezależnie od rodzaju technik wykorzystywanych do zbierania danych, wyżaj wymienione metody klasyfikuje się ogólnie jako obserwację Na podstawie obserwacji można formułować teone czy nawet prawa, oczywiście pod warunkiem, że znajdą potwierdzenie wdanych

Studiując wcześniejszą literaturę przedmiotu zauważamy, że niektóre koncepcje zachowania ludzi dorosłych nie powstawały na bazie dowodów empirycznych. W przypadku takich teoretycznych sądów a priori cały problem polega na tym, że czyjś punkt widzenia uważa się za poprawny, ponieważ układa się w sensowną całość, Jest to zasadniczy problem typu mit czy nauka Nawet niektóre bardzo rozwinięte teorie rozwoju w ciągu życia w gruncie rzeczy wymagają większej liczby danych niż ta, którą dysponują. Teoria może dobrze wyjaśniać, jak doszło do ukształtowania się stanu obecnego. Jeżeli jednak zawiera mato dowodów empirycznych, nie może stanowić wiarygodnej podstawy do działania.

Choć prawdą jest, ze obserwacja odosobnionego przypadku może zaowocować nowymi koncepcjami, to jednak musimy przyznać, że kryje się w tym niebezpieczeństwo budowania uogólnień na podstawie ograniczonej liczby sytuacji. A zatem mimo | studium jednej osoby może pomagać w badaniu tego właśnie człowieka, me stanowi jednak gwarancji, że inne osoby będą wykazywać identyczne zachowania, a nawet jeśli lak będzie, to i tak ich zachowania będą wynikać z tych samych przyczyn.

Zauważając niebezpieczeństwo tkwiące w metodach badawczych koncentrujących się tylko na jednej badanej osobie, badacze starają się sprawdzać swoje hipotezy na większych liczebnie populacjach. Na przykład wiele wyższych uczelni ma umowy z pobliskimi szpitalami, które pozwalają naukowcom badać noworodki (za zgodą rodziców) w kilka godzin po urodzeniu. Odkrywa się i wykorzystuje nowe techniki badania i oceny, zwłaszcza w takich dziedzinach, jak elektroencefalografia (badanie fal mózgowych) i możliwości wzroku (widzenie przedmiotów, śledzenie wzrokiem poruszających się przedmiotów, preferencje wzrokowe itd.),

RODZAJE OBSERWACJI Psychologia rozwoju w ciągu życia korzysta z kilku różnych rodzajów obserwacji Obserwacja w warunkach naturalnych jsolega na badaniu zachowania w sytuacji naturalnej. Obserwacja ustrukturowana stanowi nieco dalej idącą wersję obserwacji w warunkach naturalnych, pozwalającą badaczowi na stosowanie prostych testów W obserwacji uczestniczącej naukowiec występuje jako

uczestnik badanej interakcji W takim przypadku dane obserwacyjne ta wymłuem bezpośredniego zaangażowania naukowca w kontakt z badanymi osobami Te formy obserwacji różnij się znacznie od ekaparymentów kontrolowanych posługujących się sytuacjami, które stawiają badanych w wymyślonym i być może nienaturalnym otoczeniu.

Czasami wyniki pewnych eksperymentów kontrolowanych mają niewielką wartość, ponieważ eksperymenty te wykazują tendencję do kreowania nienaturalnego zachowania Wszelako niektórzy badacze sądzą, ze to tamo można by powiedzieć o technikach obserwacyjnych w ogólności Słuszność tego stwierdzenia jest szczególnie widoczna w sytuacjach, kiedy badacze narzucają się rue proszeni Im bardziej natarczywy jest obserwator, tym większa szansa, źa badaną osoby będą się zachowywały w sposób sztuczny lub ostrożny.

Z rozważań tych wynika, iż piany badać należy realizować z dużą rozwagą Obserwacje w warunkach naturalnych i obserwacje us laik torowane, jak również eksperymenty kontrolowane mogą być szczególnie cennym źródłem ważnych informacji Pozostaje jednak faktem, że metoda obserwacji w warunkach naturalnych przynajmniej częściowo zmniejsza świadomość bycia obserwowanym

OBSERWACJA CZŁOWIEKA W PRZESZŁOŚCI: BIOGRAFIE DZIECIĘCE Najstarsze zarejestrowane formy obserwacji człowieka zostały określone mianem biografii dziecięcych Byty to codziennie prowadzone zapisy rozwoju niemowlęcia bądź małego dziecka Jeden z najstarszych biografów dziecięcych. Johann Pestalozzi (1740-1827), wybitny pedagog współczesnej mu epoki, przez 3 tygodnie rejestrował czynności swojego 2,5-letntego syna, a następnie opublikował swój zapis, W licznych obserwacjach zawarł również uwagi na temat roli matki, którą uważa) za najważniejszego pedagoga w życiu dziecka. Pestalozzi stwierdził, ze dziecko przyswaja wzorce zachowań najpierw przez obserwację l naśladowanie działań matki.

Wilhelm T Preyer (1841-1897), fizjolog, interesował się całokształtem rozwoju umysłowego. Dal wyraz swoim zainteresowaniom, opisując rozwój własnego syna w pierwszych czterech latach jego życia. Ta biografia dziecięca, opublikowana później jako trzy oddzielne książki, uważana jest przez wielu psychologów za klasykę gatunku. Preyer, podobnie jak Pestalozzi. zaobserwował szereg form zachowań, w tym procesy socjalizacji I skłonność dziecka do naśladowania innych.

Swoim zainteresowaniem dziećmi Karol Darwin (1809-1882) wprawił w podziw wiele osób. zwłaszcza po opublikowaniu w 1877 r, biografii dziecięcej poświęconej rozwojowi swojego pierworodnego syna. Poniższy fragment ujawnia jego talent obserwacyjny:

.Przez pierwsze siedem dni moje dziecko dobrze wykonywało rozmaite czynności odruchowe, a mianowicie kichanie, czkanie, ziewanie, przeciąganie się, oraz oczywiście ssanie j krzyczenie. Siódmego dnia dotknąłem obnażonego spodu jego stopy kawałkiem papieru, a ono go strząsnęlp; jednocześnie kurcząc palce u nóg. tak jak to robi znacznie starsze dziecko, kiedy się je łaskocze Doskonałość ruchów w czynnościach odruchowych pokazuje, że wielka' niedoskonałość ruchów wołitywnych nie wynika ze stanu mięśni bądź ośrodków koordynacji, ale z poziomu rozwoju ośrodka woli ( ) Jeśli chodzi o widzenie, to jego oczy zatrzymywały się na świecy już w dziewiątym dniu, i do czterdziestego piątego dnia nic innego nie wydawało się zatrzymywać na sobie jego wzroku; za to czterdziestego dziewiątego dnia jego uwagę przyciągnął jaskrawy frędzel, czego dowodem była fiksacja wzroku na obiekcie I ustanie ruchów rąk Zadziwiające było to jak powoli kształtowała się u niego zdolność śledzenia wzrokiem przedmiotu, kołyszącego się w szybkim tempie, ponieważ nie umiało tego robić dobrze nawet w wieku siedmiu I pól miesiąca" (Kessen, 1965, str 118—119).

Większość biografii dziecięcych stanowiła postęp w porównaniu z dominującymi

_L_i_i_-■ - »_e_-» ■» J_ ! ! !' r v !_!_L __!_LI_L!_. .