DSC04532 (2)

Rc.-flrial 1 Wjtęp <to psychologii rozwoju w ciągu tycia

- ^-aaanwL,

badaniem nader krótkiego okresu dorosłości. Po drugie, sądzono (a w pewnym sensie nadal jeszcze tak się uważa), że dorosłych można najlepiej zrozumieć na podstawie ich doświadczeń z dzieciństwa; tak więc dorosły byl postrzegany raczej jako produkt końcowy niż stale rozwijająca się osoba. Po trzecie, badając okres niemowlęctwa, dzieciństwa i dojrzewania, naukowiec odnajduje przykłady oczywistych, łatwo obser-wowatnych zmian dotyczących zwłaszcza różnic fizycznych, umysłowych i osobowościowych Mimo że zmiany te zachodzą w ciągu całego życia, to w późniejszych latach me są już tak łatwe do wychwycenia, może z wyjątkiem okresu starości. Przez ostatnie dziesięciolecia znaczną ilość czasu, pieniędzy i badań „inwestowano" właśnie w stadia życia poprzedzające dorosłość Jest to swoisty paradoks, ponieważ wielu psychologów uważa, iż dorosłość stanowi najdłuższy i być może najbardziej znaczący etap cyklu rozwojowego

Szybki wzrost iiczby ludności stal się bodźcem inspirującym badania naukowe Jedno spojrzenie na dane demograficzne uświadamia nam, że dorośli stanowią najliczębniejszą grupę w populacji. Około 61% ludności należy do przedziału od 18 do 64 roku życia, gdzie średnia wieku wynosi 30.6 W grupie od sześćdziesięciu pięciu lat wzwyż mieści się dalsze 11,6% populacji. Ten ostatni przedział wiekowy stanowi jedną z najszybciej rozwijających się grup demograficznych w kraju (U. S. Bureau of the Census USA z roku 1992). Rycina 1-1 przedstawia stosunek procentowy ludności w wieku starszym do całej populacji Stanów Zjednoczonych.

Obecnie psycholodzy rozwojowi uznają dorosłość za najistotniejszą fazę cyklu życiowego, a późniejsze etapy życia traktują jako cenny materia) do rozważana wielu kwestii naukowych. Dzięki badaniom wydarzeń życia dorosłego, takich jak pracą, małżeństwo czy rodzicielstwo, cykl życiowy widoczny jest z bardziej wyważonej perspektywy Biorąc przy tym pod uwagę dotychczasowe badania okresów poprzedzających dorosłość, procesy starzenia się można postrzegać jako trwające cale życie

Jakie czynniki odgrywają największą rolę w przemianie dziecka w człowieka dorastającego, a następnie w dorosłego? Czy dorosły jest jedynie sumą przeszłych doświadczeń, czy też może wyrasta on z doświadczeń dzieciństwa i podejmuje zachowania zgodne z czynnikami społecznymi i bodźcami płynącymi ze świata dorosłych? Trudno znaleźć odpowiedź na tego typu pytania, ponieważ odkrywanie kierunków rozwoju człowieka w ciągu życia jest zadaniem niełatwym W rzeczy samej można by nazwać psychologię nauką upartą, ponieważ wykrycie jakichkolwiek praw

zachowania jest ogromnie trudne Jednak trzeba było w jakimś punkcie zacatąć Trzecim było postawić pierwszy krok. otworzyć pierwsza drzwi, I przepiec wzrokiem ukazujący się nam labirynt w nadziei, 20 odnajdziemy drogę prowadzącą do władzy o ludzkim zachowaniu, bo jest to wfaSne ta wiedza, która pozwala nam osiągnąć pointę naszych możliwości i wieść pełniejsze, bogatsze życie Początki badań psychologicznych otworzyły te drzwi, ale znaleźliśmy jedynie ciemność, nfe rozumieliśmy bowiem jeszcze wtedy ludzkiego zachowania Potem jednak z&palitiśmy jedną świeczkę, następriie drugą Być może znajdujemy się dopiero w przedsionku, ale dysponujemy jeszcze wieloma świeczkami; które mogą oświetlić zakamarki naszego labiryntu, umożliwiając nam posuwanie się naprzód. Kroczymy więc w nadziel, że odkryjemy więcej zasad rządzących zachowaniem, dzięki czemu będziemy się mogli dowiedzieć, w jaki sposób i dlaczego ludzie rozwijają się t zachowują właśnie tak, a n* inaczej

By odpowiedzieć na pytania z zakresu psychologii rozwoju w ciągu życia, musimy zbadać i prześledzić pozornie odlegle obszary tematyczne: fizjologię, wychowanie, religię, rodzinę, dom. wspólnotę, kulturę, status społeczno-ekonomiczny, spuściznę genetyczną, historię psychospołeczną i inne niezliczone dziedziny. Ocena tych wszystkich zmiennych jest olbrzymim przedsięwzięciem, ale i niezwykle ekscytującym zadaniem, zwłaszcza że psychologia rozwojowa jako dyscyplina znajduje się na etapie niemowlęcym. Jako jedna z najmłodszych dziedzin psychologu ma cały swój naukowy żywot przed sobą. A zatem zapraszamy do świata psychologii rozwojowej

Koncepcje periodyzacji cyklu życiowego

Kiedy zaczyna się życie? Czy dorastanie rozpoczyna się w momencie ukończenia 13 lat, czy też od pokwitania? Kiedy człowiek wchodzi w okres średniej dorosłości? W badaniu rozwoju w ciągu życia pomagają systemy klasyfikacji wiekowej (zofo ryc. 1-2). Systemy te konstruowane i modyfikowane przez badaczy rozwoju powstają głównie po to, by pomóc wyjaśnić i uporządkować dane Niektórzy badacze postulują' różne sposoby interpretacji stadiów życia człowieka. Na przykład tę samą osobę można by sklasyfikować jako dojrzałą, starą lub rozwijającą się, w zależności od tego. jakich kryteriów podziału chcemy użyć: fizjologicznych, społecznych, psychologicznych czy anatomicznych. Należy jednak pamiętać, że cykl życiowy istoty ludzkiej cechuje ciągłość Stadia rozwojowe określamy jedynie dla wygody naukowej. Życie wszak nie zaczyna się ani nie kończy wraz z kolejnymi stadiami C2y systemami klasyfikacji wiekowej

Trzeba zauważyć, że istnieją różnice zdań co do sposobu periodyzacji cyklu życiowego. Sam wiek nie jest adekwatnym kryterium klasyfikacji etapów życia, co możemy łatwo zaobserwować, badając długość życia w różnych kulturach. Człowiek uznawany za starego w danej kulturze może wcale nie być starym według kryteriów innej kultury. Na przykład w Górnej Wolcie w Afryce przeciętna długość życia sięga około 40 lat. Mieszkańcy Indonezji żyją średnio 50 lat. podczas gdy na Filipinach przeciętny wiek życia wynosi 60 lat, a w Japonii. - 80. Zatem z perspektywy przekroju kulturowego możliwa jest taka sytuacja, że osoba w konkretnym wieku będzie uznana za młodego dorosłego w jednym kraju, za człowieka w średnim wieku w innym, a za osobę starszą w jeszcze innym. Stworzenie przez psychologów rozwojowych uniwersalnego systemu klasyfikacji wiekowej jest więc niemożliwe

Trudno jest ustalić powody takich kulturowych rozbieżności w przypadku średniej długości życia. Większą długość życia w państwach rozwiniętych - w porównaniu z krajami zacofanymi - przypisuje się takim czynnikom, jak: wyższy standard opieki medycznej, kontrola nad chorobami zakaźnymi, rozwinięta technologia, lepsze warunki pracy i zdrowe odżywianie. Jednak taka analiza natury procesów starzenia się nie