Rozdział 1. Wstęp do psychologii rozwoju w ciągu łycta
• Jak długo spodziewa®!: się żyd? Jeśli dotąd nie zastanawiałeś |s nB w tym rozdziale znajdziesz kilka Istotnych informacji, do których przeciętna długość żyda Ola przykładu, na przełomie XIX i XX wieku przewiny wena długość życia człowieka wynosiła około 47 lat, teraz j zaś wana g Hłi w granicach 75 lat Jakie są przyczyny wydłużenia przeciętnej dlugoay
i czego dowiedzieli się badacze na temat prooesów starzenie ślę?
* „Jak się nagnie gałąź, tak urośnie dziecko" (por polskie „Czym skorupfc ze miodu nasiąłm tym na starość trąci", przyp tłum). Na pewno raejednetotil^^ słyszałeś to przysłowie, ale w rym rozdziale chcielibyśmy mu nadać nowy wydźwięk. Zagłębiając się w lekturę rozdziału, Spróbuj ocenić źnacB(my> 1 wczesnych lat życia człowieka dla jego cyklu rozwojowego.' Czy
stadia rozwoju połączone są z wcześniejszymi jakąś rucią ciągłości, esy j|| może zmiana dokonuje się w sposób bardziej widoczny? Chcieiibyfjęiy, atiył wziął pod uwagę inne kwestie związane z tym tematem Na przykład niektórzy uczeni sądzą, że już małe dziecko posiada wzorce genetyczne determinujące |ra w przyszłości przebieg jego wzrostu i rozwoju. Inni utrzymują że to środoMtko,
kształtuje cechy i rysy charakterystyczne danego człowieka stanowiące o jego wyjątkowości. Jeszcze inni twierdzą, że na człowieka wpływają obie te sity. A co ty sądzisz? Tan rozdział pomoże ci znaleźć odpowiedzi na te i Inne pytania z zakresu psychologii rozwoju w ciągu życia.
• Mimo że psychologia rozwojowa jest jedną z najmłodszych dziedzin psychologii , 1j1 nasza wiedza na temat cyklu życiowego wzbogaciła się w bardzo s/ybkitn tempie Dzisiaj fisycholodzy rozwojowi są w sianie wyjaśnić wiele przejawów procesów starzenia się, czy to obserwowanych w pierwszych latach żyda. czy taż u jego schyłku. W Jaki sposób przystępują do badania wzrostu i rozwoju człowieka oraz jak opracowują plany swoich badać naukowych? Czy I jakie problemy napotykają oni w swoich poszukiwaniach naukowych dotyczących rozwoju człowieka w ciągu życia?
Przez cały okres edukacji szkolnej Sandra M. cieszyła się popularnością w stopniu raczej ograniczonym i utrzymywała średnią ocen tuż powyżej czwórki. W szkolę średniej chodziła z Billem i zakochała się w nim Powstrzymali się od stosunku seksualnego, mimo że czuli taką pokusę. W rok po skończeniu szkoły Sartdfa i Bill byti już małżeństwem, ą przez następne siedem lat powiększyli swoją rodzinę o dwie córki i syna. Sandra była zdolną i szanowaną organizatorką, ale chociaż byta osobą zajętą, zawsze rezygnowała z przyjmowania na siebie zbyt wielu obowiązków, by spędzać czas z rodziną. Wszyscy, którzy znali Sandy i Billa, wiedzieli, jacy są szczęśliwi w małżeństwie. W tydzień po swoich 29 urodzinach Sandy zostawiła na kominku kartkę, w której napisała Billowi, ze musi „odnaleźć siebie" i że nigdy już nie wróci do niego i dzieci.
George D. jest szczęśliwym, choć często samotnym osiemdziesięciolatkiem. Jako najmłodszy z siedmiorga rodzeństwa George pomaga! w dzieciństwie przy pracach domowych, a w wieku 12 lat zaczął pracować w sklepię wielobranżowym Brat również inne prace dorywcze tego typu. Gdy skończył 15 lat, oznajmił rodzinie (którą członkowie albo mieszkali jeszcze razem, albo mieli własne domy odlegle zaledwie o kilka minut drogi), że .wyrusza zobaczyć świat". Wyszedł z domu z walizką, dziewięcioma dolarami w kieszeni i dwoma listami polecającymi: jednym od swojego
księdza a drugim od właściciela sklepu, w którym pracował Podczas swej wędrówki George miał wiele przygód i okazję, by poznać siebfs i innych W włoku 26 lat zaczął wieść ustabilizowane życie, ożenił się i założył rodzinę Wszystkie jago dzieci są już dorosła i mają własne rodziny. Teraz Georga znajduje szczególną przyjemność w opowiadaniu o swoich ekscytujących przygodach innym mieszkańcom Domu Spokojnej Starości w Oakdałe
W dzieciństwie Marsha J była typowym przykładem zdolnego łonie Dysponowała dużym potencjałem intelektualnym, ale nigdy w pełni go nie wykorzystywała Mimo ze
00 roku promowano ją do następnej klasy, nauczyciele za każdym razem zwracali uwagę zarówno na brak motywacji, jak i aspiracji naukowych u Marshy, Sprawy przybrały mny obrót dopiero po ukończeniu szkoły Średniej, gdy Marsha zapisała się na kurs biznesu w coltege‘u. Po raz pierwszy w życiu Marsha znajdowała prawdziwą przyjemność w zdobywaniu wiedzy, i to do tego stopnia, że w następnym semestrze zapisała się na kilka innych zajęć. Od nowego roku podjęła studia dzienne i po napisaniu pracy ukończyła naukę jako najlepsza w grupie Dzisiaj Marsha jest dyrektorem firmy cieszącej się niezwykłym powodzeniem, posiadającej ośrodki w 10 dużych miastach. W związku ze swoimi życiowymi osiągnięciami Marsha lubi określać siebie mianem gatunku późno kwitnącego
Przez szereg lat David L był oddanym pracownikiem swojej firmy Bardzo sumiennie wypełniał obowiązki rzadko brat urlop i często zostawał po godzinach. Co więcej, nigdy nie skarżył się na swoje zajęcie Dlatego też wszyscy byli zaskoczeni, kiedy pewnego dnia oznajmił, że jest zmęczony swoją pracą l rutynowymi, powtarzającymi się czynnościami Opuścił firmę kilka tygodni później mówiąc, że znalazł pracę w zupełnie innej branży, stanowiącą dla niego większe wyzwanie.
Co sprawia, że ludzie zachowują się w ten sposób? Co mogło wpłynąć na zachowanie Sandry M ? Dlaczego chciała nagle uciec od - wydawałoby się - udanego życia rodzinnego? Jej znajomi (niektórzy z nich pobrali się zaraz po szkole średniej
1 nadał są szczęśliwymi małżonkami) nie zauważyli, by przeżywała jakąś wewnętrzną udrękę, zanim uciekła. Jakie motywy kierowały Georgom G , ze nagle porzucił dom rodzinny i samotnie wyruszył w świat? Są to tytko nieliczne z pytań i problemów, na które psycholodzy rozwojowi usiłują znaleźć odpowiedź. Czy można było przewidzieć którekolwiek z tych zachowań? W jaki sposób psycholodzy rozwojowi badają zachowania ludzkie? Jaki wpływ mają doświadczenia dzieciństwa na zachowanie dorosłego? Te właśnie zagadnienia są przedmiotem zainteresowania autorów mniejszego podręcznika
Przykłady podane we wprowadzeniu pokazują, ze zarówno ludzie, jak i ich zachowania podlegają zmianom W ciągu naszego życia zmieniamy się z roku na rok, z miesiąca na miesiąc, a nawet z dnia na dzień. Żyć, to znaczy zmieniać się. Psychologia rozwojowa która bada zmiany na przestrzeni życia jest jednym z podejść do badania zachowania. Mówiąc dokładniej, psychologia rozwojowa jest naukowym badaniem wzrostu, rozwoju i zmian w zachowaniu ludzi od poczęcia do śmierci. Jest nazywana również psychologią rozwoju w ciągu życia bądź psychologią rozwoju człowieka.
Całościowe badania cyklu życiowego pojawiły się w nauce dopiero niedawno, głównie jako przeciwwaga dla studiów nad dzieciństwem i dorosłością, na których skupia się większość literatury naukowej. To opóźnienie badawcze tłumaczy się kilkoma powodami: po pierwsze, w przeszłości przeciętna długość życia była stosunkowo niewielka, i z tej widocznie przyczyny naukowcy prawie nie interesowali się