DSC04543 (2)

Musimy ne konwc zauważyć, la prowadząc Uoiw eksperymentalne, azctittflk* w rmarhlnłi psycholog* rozwoju w ; qgu łyda naukowcy muszą konrmw^ wezysSoe motlM czymto uboczna Starając $*ę kontrolować czynniki. którą |||| m>v.ą wpływ ra reguła etaHłenmenfu, badacz może z wteksza torniścm*t twierdzenia o charakterze przy^ww-skutkoy^. Jest tp ||Ih| rnlmrTi gdy weZmwmy pod uwagę otorzymrą *czbę zmiennych, która psycholodzy rozwofCw musza rozpatrzyć fawąląc stę wykryć czynni przyczynowe w ^fazwóju atowwka

Plan podłużny f pian poprzeczny

Pępuiarnyfn stetegiam zbierania danych są dwa plany badawcza: podług i popmczny Psychok^ra rozwoju w ciągu żyda poszukuje procesów, które B powodm zmbn pojamtjących są u człowieka w miarę starzenia są. Najproćctołjeet lo zradć pizaz poszukanie lute w rożnym wieku, zadanie im pytań, i—ntnttnwżK | ch tub dokonarta ponearów w ęe;u sporwcteanta, czy ludzie w różnym wieku są tacy urn poa wanadem którejkolwiek badanej cechy WszeBee wykryte różnice okreftant są rruyierr różne zaieznych od weku Takie podejście w zżeraniu danych zwane jaw otoen poprzecznym W planie poprzecznym badacze uzyskujją dane porównają od różnych badanych grup mnisj więcej jednocześnie A zatem aranżując rozwój ’ Porosłych, badacz wybrafcy zapewne Wka grup składających się z osób w wieku np. 20. 30. 40 • 60 r Oraz n^estrowWby różnee między różnymi grupami w*ekowymt NasiąpniB różrioe zostałyby poddane anatoe.

Druga tecfnAa zbierane r#ormacy to plan podłużny W planie podłużny** ^ongajdnifiym) eaoacz zdera dane na temat tej samej grupy osób w pewnych jykfępyh czasu na przestrzeni clużS2ego okresu (totku lub czasem nawet W(lą*^ dsmędu tat} Przypuśćmy, le Moś chciałby zebrać dane na temat różnych aspektów rozwoju we wczesnej dorosłość Badacz wybierający plan podłużny mógłby zacząć od zbadane konkretnej grupy dwudziestolatków. Osoby te byłyby badane w doić rogj&ryT odstępach czas^ do chw i ukończeca czterdziestego roku życia Podczas każdego z tych badań rejestrowane byłyby istotne dana w celu wykorzystania ich w końcowej analizie badawczą Wykryte w toku badana różnice między oeobarise-

|w pewnym weku a tym? samymi osobami w innym wieku nazywamy zmianami;

zafeznym od weku

Każdy pian ma swoje zalety i wady (zob tabela 1-1 na następnej stroni#, N* przykład podejść* poprzeczne jest stosunkowo reedrogw, łatwiejsze do realizacji i niezbyt czasochłonne, aie często me wychwytuje zmian zachodzących w pc szczególny# lecnostkach i mcze być zniekształcone ze względu na różnice r ro^-pokoleroowft. Metoda podużna daje zapewne dość dokładny obraz zmian rozwojowy#! zachodzących w konkretnym cztow*ta. ab jest ona czasochłonna, na ogół kosztowną ‘ z badań odbędę znaczna ficzba osób (S Menard 1991). Niezależnie od tego, 2 jato# strelegi są korzysta uzyskane dane będą przedstawiały jedyraa taką wartość, jaką reprezenkąą same feennto»koncepcja pozyskiwana tych danych. W każdym programie metodotogeznym działają te właśnie czynntfo.

Czynniki związane z wiekiem i kohortą

Zęby w pefrt ogarnąć różnee między badaroami podłużnymi i poprzeczni#^ należy nąpierw zrozumeć znaczerce takich czynników, jak wiek i kohorta (pokolenie}. W każdym programie badawczym jedną ze zmiennych jest zawsze wiek. Drugą

zmionaą jest kohorta, czyli zbiór osób urodzonych niema! w tym samym czastt (w tym samym roku tub w okresie zaiadwie kilku Łat) Członkowie kohorty jako urodzeń* w fym samym czasie, doświadczali sytuacji I wydarzeń specyficznych eta kontratnej grupy* wiekowej.

Kohorty nie tylko starzeją s*f razem, ste rćwtneź idą razem przez Zycie. Razom przezywają to same wydarzenie historyczne, któro mogą mieć wpływ na ich mylenie, system wartości i postaw oraz na samo ich życie. Odwołując się do informacji podanych w poprzednich częściach rozdziału, możemy powiedzieć, że takie doświadczenia stanowią dobrą ilustrację normatywnych czynników środcwtekowychzwiązanych z historią Z kolei ilustracją czynników związanych z kohortą może być takt. iż bycie dwudaestoiatkiem oznaczało coś innego w roku 1990 rnż w roku 1994 A zatem czynnik wieku różnicuje łudzi pod względem wieku chronologicznego, a czynnik kohorty (pokolenia) umieszcza ten wiek w czasie historycznym.

Co więcej, wydarzenia historyczne oddziałują w odmienny sposób na różne grupy ludzi. Wojna ma inny wpływ na ttMatków niż na (Haików. Może również oddziaływać na rodziców UMetnich dzieci w mny sposób rut na rodziców (Maików Oczywiście wojna ma największy wpływ na ludzi prowadzących walkę Widzimy tutaj, że to samo wydarzenie historyczne wpływa odmiennie na różne grupy wiekowe w ramach kohort.

Pamiętając o czynnikach wieku i kohorty, spróbujmy jeszcze raz określić charakter

Tabela 1-1 Porównania podejścia podfuźnogo \ poprzecznego

Czynnik	Podejście podłużne	Podejście poprzeczne
Metoda postępowania	Badanie, a następnie ponowienie badan tej samej grupy na prze-strzeni lat	Badanie kito gnjp (z różnych po-złomów rozwoju} jednocześnie wfcrdtam odcinku czasu
Koszt	Badane jest w zasadzie kosztowne	Badanie jest stosunkowo mato kosztowne
Wymagany czas	Od kiku do kilkudziesięciu tat: często trąd się kontakt z badanymi	Stosunkowo mało czasu ~nśse*t ce, tygodhie lub nawet dm
Zbieranie i wykorzystane danych	Zbierane danych trwa przez cały czas eksperymentu Ponieważ zbiera się wiele danych, potrzeba również wiele czasu na ich interpretację	Szybkie zebranie danych z natychmiastową interpretacją wyników
Wymagany personel	Wiele oeób pod kierunkiem zdolnego badacza	Stosunkowo niewiele osób (może być tyto jeden badacz;
Główne zalety	Dostarcza wielu danych pokazujących wzrost > zmiany rozwojowe poszczególnych jednostek	W krótkim czasie można zebrać dużą *ość danych
Główne wady	Wymaga wiele czasu t naWadów pieniężnych, traci się badanych którzy s*ę wyprowadzają, umierają *P	Trać*. się z oczu indywidualne zmiany u badanych osób; uzyskuje się jedyni ^sprezentafywną grupę do-żoną z oeób w różnym Maku, będących pod yąalywem różnych czynników ftp