DSC04552 (4)

Ś? Rozdział 6. teorie rozwoju w ciągu życia

Ryo. 2-J

Ausze# w ego¹ super-egoz peronom Sm-dbrwio

Według frewfe więk g^ośó procesów osobowości przsowpa poniżej owtaoomego poami Mają or.e miejsce na pozioma przedśwBdo-mym a't» nieświadomym a zatem ego' su-oeregosą uswadam®' no jedynie częściowo, a io jest całkowite nie-Świadome

chowanie (patrz ryc- 2-1). Kiedy id sygnalizuje ego, że ciało potrzebuje płynów, ego - oceniając rzeczywistość - próbuje wybrać odpowiedni, pozwalający zaspokoić fd, rodzaj zachowania Musi on być akceptowany społecznie (nieptcie z kałuży) i dostosowany do standardów zawartych wewnątrz superego (nie kraść wody sodowej).

Mechanizmy obronne ego. Freud byt przekonany, ze seks i agresja są dworna podstawowymi popędami instynktownymi id Popędy te nie wywołują żadnych konfliktów u większości przedstawicieli świata zwierząt, ale u ludzi często pozostają one w skrajnej opozycji wobec wartości kulturowych Zaspokojenie tych podstawowych popędów prowadzi do wałki pomiędzy id, ego i superego. których racje dane zachowanie powinno uwzględniać W trakcie tych zmagań u jednostki często pojawia się poważny sęk. co wywołuje wzrost poziomu napięcia. Ego musi rozładować to napięcie, a jeśli me może tego osiągnąć poprzez świadome poradzenie sobie z sytuacją (jest to równoznaczne ze znalezieniem satysfakcjonującego jej rozwiązania), wówczas rotę przejmują nieświadome sity ego. Te sposoby ochrony są nazywane mechanizmami obronnymi i stanowią nieświadome środki używane przez ego do redukowania koniliktu i napięcia Wielu ludzi sądzi, iż wyjaśnienie roli mechanizmów obronnych ego stanowi najistotniejszy element dorobku Freuda Prawdopodobnie gtównym, opisanym przez Freuda mechanizmem obronnym jest wyparcie Myśli i doświadczenia wzbudzające napięcie lub lęk są spychane na poziom nieświadomości. Umiarkowane wyparcie, takie jak na przykład nie powodujące większych konsekwencji zapomnienie o wizycie u dentysty, może pomóc chwilowo obniżyć poziom lęku. Jednak, kiedy myśli i doświadczenia wywołujące lęk zostaną wyparte, ale stale tunkcjonują na poziomie nieświadomości, mogą wówczas rozwinąć się poważniejsze zaburzenia zachowania. Inne mechanizmy obronne, takie jak racjonalizacja, projekcja i regresja są omówione w rozdziale 7.

Teoria rozwoju psychoseksualnego Freuda Posługując się epigenetycznymi i nieciągłymi ramami pojęciowymi, Freud wyróżnił pięć stadiów rozwoju psychoseksualnego (pełne ich zestawienie można znaleźć w całym tekście podręcznika). Podczas stadium oralnego (wiek 0-1,6) pierwotnym źródłem przyjemności są usta. Odczuwana przyjemność pochodzi z bycia karmionym piersią lub ze ssania smoczka, gryzaka czy własnego kciuka. Freud uważał że zarówno nadmierne, jak i niepełne

zaspokojenie tej potrzeby ~ t Innych potrzeb, któro są jej konsafcwencją • maże doprowadzić do flksacjl Polega ona na nadmiernym zainteresowaniu pojedynczym aspektem rozwoju psychoseksualnego (np ssaniem kciuka), co może ujawniać się w kolejnych stadiach psychoseksualnych, a nawet zakłócać ich przebieg A zatem, dziecko zafiksowąne w stadium oralnym z powodu braku możliwość ssania kciuka, próbuje zaspokoić tę potrzebę w późniejszym życiu Taki* zachowania, jak palenie papierosów, żucie gumy lub obgryzanie paznokci mogą być stosowanym przez jednostkę sposobem zaspokajania deprywowanych uprzednio potrzeb oralnych

W trakcie stadium analnego (wiek 1.6 -3) źródłem przyjemności zmysłowej staję się odbyt i pośladki Satysfakcja pochodzi z wydalania kału bądź powstrzymywania się od defekacji Gdy zaczyna się trening czystości, powstają konflikty zewnętrzne Freud uważał, ta sposób, w jaki rodzice prowadzą trening czystości, a zwłaszcza jak posługują się nagrodami i karami, może wywrzeć wpływ na rozwój cech osobowości dziecka w późniejszym okresie.

Stadium (alliczne (wiek 3-5) charakteryzuje zainteresowanie narządami płciowymi. Przyjemność pochodzi z manipulowania własnymi genitaliami, pojawia się ciekawość dotycząca anatomicznych różnic pomiędzy płciami Dzieci mają też tendencję do rozwijania romantycznych uczuć do rodziców przeciwnej pici Pociąg chłopców do ich matek jest nazywany kompleksom Edypa, a romantyczne uczucia dziewcząt skierowane ku ojcom są określane mianem kompleksu Elektry

Okres (atencji (wiek 6-11) stanowi raczej spokojną fazę w porównaniu z psychoseksualnymi niepokojami poprzednich stadiów W tym czasie wzrasta świadomość indywidualnej tożsamości, świadomości otoczenia oraz znaczenia interakcji społecznych W okresie lątencji doskonali się ego, ponieważ dziecko stara się rozwijać te cechy charakteru, które uchodzą za społecznie akceptowane. Gdy dziecko próbuje unikać niepowodzenia lub odrzucenia pojawiających się wraz ze wzrostem oczekiwań i wymagań życiowych, zaczynają rozwijać się mechanizmy obronne.

Ostatnie, wyróżnione przez Freuda w rozwoju psychoseksualnym stadium jest nazywane genitalnym. Obejmuje ono okres dorastania. Ponieważ pokwrtante jest czasem biologicznego wstrząsu, w tym czasie odżywają pierwsze trzy stada W tym okresie młodzież zaczyna się interesować przedstawicielami przeciwnej płci. Efektem tych zainteresowań mogą być pierwsze doświadczenia romantycznej mrtości. choć wczesne fazy tego stadium charakteryzują niedojrzale interakcje emocjonalne. W tym czasie ludzie dostrzegają także, ze są zdolni do dawania i otrzymywana dojrzałej miłości. Zestawienie stadiów psychoseksualnego rozwoju w teorii Freuda ukazuje tabela 2-2.

ERIKSONA TEORIA PSYCHOSPOŁECZNA Erik H Enkson (1950, 1958. 1959. 1963. 1968a, 1968b, 1969, 1978, 1982) był jednym z czołowych uczonych-psycho-analiłyków. W młodości tworzył ogromne drzeworyty, przedstawiające zwłaszcza dzieci, i nauczał sztuki w Wiedniu, gdzie otrzymał dyplom nauczania Montessori* Studiował razem z Anną Freud. Ostatecznie potączyf swoje zainteresowania i opublikował artykuły na temat zastosowania teorii psychoanalitycznej do problemów wychowawczych. W późniejszym czasie badał dziecięcą zabawę i sposoby wychowywania dziecka; w polu jego zainteresowań znalazł się też wzrost i rozwój procesów ego.

⁵ Maria Montessori (1870-1952) była włoskim pedagogiem i psychiatrą. Stworzyła ona metodę wychowania opartą głównie na rozwijaniu wrażeń Stosowała w tym ćefti łkane zabawna pomoce, służące do rozwijania i wzmacniania w dziecku jego rodzącego się ja w trakcie Swobodnych zajęć indywidualnych (przyp. tłum.).