DSC04610

Btimd co osiwiał p«iwn|*r Ma «csy m ołnacat *Ł fu i iufcajt* krawatów. WMdat, te nie gapić UtwbBm. sic mb w Bety- iie Radkiem smucić — thaAs MANndaąy—

A rijt aa|fć.

Cqr DcSi. Ip (Snaf Don. pomódl?

Toldsara w**iń*w> podmiotu zbiorowego jest zaimek my < nan¹* jawTj i formy czasownikowe w L os. L mu. („umiemy”), Xbse issśr. te Jednak jedyny sygnał o konstrukcji podmiotu zbiorowego ar Sym wierszu- Podmiot podejmuje polemikę z kultem bsfcaaecstwa, występsje w imię rozsądku, trzeźwości, czego sym-Idw j*es2 DedaL „Wciąż o Ikarach głoszą — choć doleciał JMbf*.

Bnfal Jest przteasuwiiy Ikarowi nie tylko dlatego, że prze-itrn irjpd syrssL aby zńe wzlatywał zbyt wysoko, a leciał między sńewssE a    o czym mówi starożytny mit. Minima lis tyczna

passami iWab była opłacalna — poleciał” do celu. Argumenty jiiiiwirmi. przemawiające za rozsądną trzeźwością Dedala torsy podmiot także do jakiejś grupy, do tych, którzy „o Ikarach głaaaą — Mijają nas w pieśni”. Bezpłodność bohaterstwa, bezużyteczne opalanie energii ilustruje obraz:

—Jakby na obronę dano sam tyk męstwa, co je ćmy gromadą Awercąc a lampy objawiają—

Dar, symbol bohaterstwa, romantycznego wzlotu wbrew rozsądkowi, ukazany jest wiernie za obrazem Breugła w momencie klęski; o jego porywach świadczy tylko:

nikłe pierze skrzydłom uronione chuda chłopięca noga zadarta do nieba

Łatwo także określić zbiorowość, którą reprezentuje podmiot Chłop stanowi nie tylko aluzję do obrazu Breugla; jego postawa jest przeciwieństwem wzlotów Ikara. To w imię chłopskiego rozsądku przemawia podmiot, o czym świadczą gwarowe zwroty wyrażające główną tezę:

...Wiedział, te nie gapić trzeba się nam w Ikary, nie upadkiem smucić — choćby najwyższy...

A swoje ucapić.

Zasadniczym argumentem w polemice jest obraz Breugla tendencyjnie zinterpretowany przez podmiot: „Breugel, co osiwiał pojmując ludzi, oczy im odwracał od podniebnych dramatów”. Retoryczne pytanie: „Czy Dedal, by ratować Ikara, powrócił?” — zamyka wypowiedź jak klamrą poprzez nawiązanie do wyrażonej w pierwszym wersie aprobaty dla trzeźwości i celowości działania Pedała. Polemiką przeciwko podniebnym wzlotom Ikarów, uwiecznianiu ich w pieśni wypowiada podmiot zbiorowy. Nie jest to więc przeświadczenie jednostki, lecz w przekonaniu autora — grupy. Stylizacja gwarowa, ostrość wypowiedzi pozwala na ścisłe określenie „ja” mówiącego. Bez trudu odnajdziemy w kontekście utworu, we współczesnym życiu, motywy, które uzasadniają taką konstrukcję podmiotu, np. dyskusje o „bohaterszczyżnie” podjęte w filmie, literaturze, publicystyce. Warto porównać wiersz Brylla z analizowanym na s. 04 utworem Różewicza Prawa i obowiązki Jest to porównanie znamienne nie tylko z uwagi na podobny temat i odmienność reprezentowanych postaw, ale przede wszystkim ze względu na motywację podmiotu: zbiorowego i indywidualnego. Trzeźwa pewność siebie wyrażająca się w kategorycznym stwierdzeniu „swoje ucapić” (Bryll) jest w pełni uzasadniona poprzez użycie podmiotu zbiorowego. Natomiast określenie wrażliwej niepewności sumienia artysty (Różewicz), który wyraża swoje wątpliwości „retoryką bezradności” i dla którego tylko jedno stwierdzenie jest niewątpliwe: „nie wiem”, możliwe staje się jedynie przy użyciu podmiotu indywidualnego. Toteż rozróżnienie tych sposobów kreowania podmiotu jest bardzo istotne w interpretacji utworu.

Podmiotem zbiorowym posługują się często poeci, którzy stawiają swej poezji aktualne cele agitacyjne. W ostrej, politycznej poezji Brylla jest on bardzo częsty. Podobnie konstruował podmiot w wielu utworach Broniewski. Podmiot zbiorowy występuje także w manifestach, programach artystycznych, może także wystąpić we fragmentach wiersza wtedy, kiedy poeta manifestuje