DSC04621

wę podmiotu lirycznego, widoczną także w doborze słownictwa omówiono w rozdziale Pisarz i słowo (a. 81—92).

Monolog narracyjny rzadko bywa stosowany w czystej posta-j ci zachowującej wszystkie wskazane wyżej komponenty narracji. Często przeplata się z innymi typami monologów lirycznych. W o-mawianym na s. 217 wierszu Różewicza Warkoczyk wyróżniliśmy trzy typy monologu': narracji, opisu, wyznania. Ciekawie przeplatają się w tym wierszu perspektywy czasowe: aktualnych walorów nabierają zdarzenia odległe, przesłaniają czas teraźniejszy. Podobnie ukształtowany jest wiersz Stanisława Grochowiska Leśni, w którym także czas przeszły, charakterystyczny dla opowiadania, nabiera aktualności; podmiot przywraca mu niejako teraźniejszość:

Poszli na grzyby. Nazbierali.- Białych,

Już oskrobanych, suszących się słodko.

Wiatr ich powlekał szlachetną po złotką,

Cierpliwe ptaki w słońcu obracały.

Po chrust pobiegli. Naszli całe zwały:

Gałązek kruchych. (Starczy, abyś dotknął,

Już w garść popiołu zamienisz je wiotką)

Dym z tych gałązek wpisano w chorały.

Łasy twe dobre, drzwi lasów otwarte,

Muzea lasów pełne starej broni,

W salonach lasów wachlarz się przydarzy.

Badam najczulszym węchem mojej dłoni Tę sonetami zadymioną kartę,

Z jakich jest desek strugana i twarzy?...

Utwór Grochowiska jest typowym przykładem splatania się w liryce różnych typów monologu lirycznego. Pierwsze dwie zwrotki mają charakter narracji, dwie ostatnie stanowią bezpośrednie wyznanie. Takie ukształtowanie monologu jest, w tym wypadku, konsekwencją tradycji związanej z formą sonetu. W części pierwszej odnajdujemy typowe dla narracji elementy: bohaterów, o których mowa („Leśni”), zdarzenia relacjonowane w czasie przeszłym: „poszli”, „nazbierali”, „pobiegli”, „naszli” itd. W ostatniej zwrotce podmiot mówi o sobie: JBadam najczulszym węchem mojej dłoni”. Zdarzenia przeszłe żyją bowiem w świadomości podmiotu aktualnie, dlatego świat przedstawiony jest w wypowiedzi w dwu wizjach przenikających się nawzajem. „Leśni” — to ludzie lasu: ci, którzy zbierają grzyby, chrust, oraz partyzanci. W wierszu przeplatają się jak gdyby dwie wypowiedzi: dosłowny tok narracji o zbierających grzyby i metaforycznie u-kształtowana wizja „leśnych” — partyzantów. Jednoczesna dosłowność i metaforyczność wypowiedzi widoczna jest już w pierwszej zwrotce. Odczytujemy ją jako opowiadanie o „leśnych” — zbierających grzyby, które po oskrobaniu są białe, „suszą się słodko”. Zaimek „ich” w trzecim wersie uwagę skupia na ludziach, którzy przy grzybobraniu opalają się od wiatru i słońca. Tylko ostatni wers jest w tym kontekście niejasny, choć i tę metaforę można odczytać, jak w poezji Przybosia, jako metaforę nazywania złudzeń zmysłowych: to ludzie obracali się za ptakami kołującymi w słońcu ponad nimi. Takie dosłowne odczytanie sensu narracji Jest jednak niepełne, W pierwszym wersie po wyrazie „Nazbierali” jest znaczący wielokropek. Znaleźli więc (porównaj następne: „naszli całe zwały”) coś nieoczekiwanego: kości poległych w lesie partyzantów, „białe”, „oskrobane” przez ptaki, które „ich” (poległych) „cierpliwie w słońcu obracały”. Do takiej interpretacji upoważniają metafory: „Wiatr ich powlekał szlachetną pozłot-ką”, „Dym z tych gałązek wpisano w chorały”, „Muzea lasów pełne starej broni”.

Wszystkie one akcentują bohaterstwo, wartość uczuciową wiążącą się ze wspomnieniem „leśnych” Ostatnia zwrotka najpełniej ilustruje wieloznaczność wypowiedzi, w której wykorzystane są i dosłowne, i przenośne walory słowa. „Sonetami zadymiona karta” — to zwykły kawałek papieru, który można dotknąć, „badać węchem dłoni”. Jednocześnie, wykorzystując metaforyczną treść wypowiedzi, podmiot pyta: „z jakich jest desek strugana i twarzy” — z jakich cząstek ludzi poległych, zabitych w lesie powstała „ta sonetami zadymiona karta”. Stąd płynie emocjonalny stosunek podmiotu do przedstawionych zdarzeń: „Badam najczulszym węchem (...) dłoni” Świat przedstawiony w wierszu jest w pełni podporządkowany aktualnym przeżyciom podmiotu. W świadomości podmiotu splatają się w jeden wieloznaczny obraz dwie wizje z życia „leśnych". Tytuł Leśni stanowi odautorską