DSC05091 (2)

mónty Perypatetyka o postanowieniu sejmu zezwalającym na odbieranie mieszczanom wiejskich posiadłości. Zważywszy. że poprzedzająca tę Mowę - a wydana w tymże roku - Mowa o karze za mężobójstwo również mogłaby być nazwana „mową prawdomówcy” ze względu na potężny ładunek prawdy wypowiedzianej szlachcie prosto w oczy. nie mógł Frycz liczyć na entuzjazm swych czytelników.

Zanim jednak wytworzyła się przepaść między autorem

0    poprawie a szlacheckim ogółem, wszystko toczyło się tak, jak przystało na drobnomieszczańskie środowisko, z którego pochodził. Urodzony w 1503 t w Wolborzu, ruchliwym wówczas miasteczku, w którym rodzina jego pełniła dziedzicznie funkcje wójtowskie, Andrzej Frycz Modrzewski pobierał pierwsze nauki najprawdopodobniej w miejscowej szkole, lecz już w 1514 r. znajdujemy jego nazwisko w spisie uczniów parafialnej szkoły krakowskiej. W szkole tej przygotowywał się do studiów na Akademii Krakowskiej. W trzy lata później zapisał się na wydział sztuk wyzwolonych; podówczas postępowali tak wszyscy studenci, którzy zamierzali potem wstąpić na medycynę, teologię czy też prawo. Po dwuletnich studiach Frycz otrzymał tytuł bakałarza, przy czym księga promocyjna wymienia go jako pierwszego wśród innych bakałarzy.

W tym samym roku, w którym Modrzewski wpisał się do Akademii, Marcin Luter wywiesił na drzwiach kościoła w Wittenberdze 95 tez przeciwko nauce Kościoła katolickiego. Reformacja niezwykle szybko ogarnęła nie tylko Niemcy, lecz także i kraje sąsiednie, w ich liczbie Polskę, gdzie jeszcze przed wystąpieniem Lutra dawały się słyszeć hasła reformacyjne; głosił je np. żyjący na przełomie XV

1    XVI w. wybitny pisarz, mieszczanin Biernat z Lublina.

Przyczyną szybkich postępów reformacji na Zachodzie był m.in. fakt, że popierany przez królów ruch ten wyrażał dążenia społeczne i był w pewnej mierze wyrazem ideologii burżuazji - młodej siły społecznej, dążącej do obalenia ustroju feudalnego. Mieszczaństwo łączyło m.in. z reformacją nadzieję na rozwój handlu, rzemiosła i wolnej konkurencji, umożliwiającej wzrost dobrobytu i politycznego znaczenia.

Reformacja miała w Polsce charakter szlachecki i żądano przede wszystkim zniesienia dziesięcin, czyli opłat na rzecz Kościoła w wysokości 1/10 zbiorów, odebrania Kościołowi dóbr ziemskich oraz zastąpienia egzekucji i wyroków sądów kościelnych i klasztornych przez władzę świecką. Realizację swoich postulatów widziała polska szlachta w zorganizowaniu kościoła narodowego, który -przy zachowaniu dotychczasowej hierachii i urzędów -doprowadzić miał do uniezależnienia się od Rzymu, wprowadzenia do lituigii języka polskiego, zniesienia klasztorów i celibatu księży. Już w parę lat po wystąpieniu Lutra spotykamy w szeregach jego uczniów synów krakowskich mieszczan. Tak więc hasła reformacji rozbrzmiewające w Wittenberdze znalazły szybko oddźwięk także i w Krakowie, tym bardziej że krakowscy księgarze sprowadzali z zagranicy liczne nowinkarskie wydawnictwa. Ani zakazy królewskie, ani uchwały zjazdów biskupich nie zdołały położyć tamy wzbierającemu ruchowi.

Z ruchem reformacyjnym zapoznał się Frycz już w czasie swych studiów na uniwersytecie krakowskim. Jednakże oficjalny program tej uczelni nie zaspokajał żądnych wiedzy studentów, a silnych podniet umysłowych dostarczył Fryczowi przede wszystkim żywy ruch kulturalny który w Krakowie przypadł na lata dwudzieste XVI w. Frycz