DSC05330 (2)

XL DZIAŁALNOŚĆ SKARGI PRZED ROKIEM 1JR8

ności),| tzw. Komorę Potrzebnych łto jest potrzebujących). Była ona ro(Jzajerii’hii^]ćirTlombardu zarazem, cdyż^udzielała hezprn. centowych pożyczek pod zastawJZa przykładem Krakowa podo. bne instytucje dobroczynne i pożyczkowe powstały w innych miastach polskich. Krakowskie Arcybractwo Miłosierdzia, zawieszane w J94S roku, zostało reaktywowane w 1990 roku.

Skarga czynił to wszystko nie tylko z miłości bliźniego] której nie^śposób mu zresztą odmówić. Bractwa stanowiły ~5owiem również korporacje wiernych, pozostające na usługach Kościoła i dość często/ wykorzystywane do walki z różnowierstwem. Filantropia jednała zaś najuboższe warstwy dla kontrreformacjir Wszystko to pozwalało jezuitom na mobilizowanie po miastach plebsu i pospólstwa miejskiego przeciwko zborom protestanckim. Zwalczaniu ustawy warszawskiej z 1573 roku, która stała na straży swobód wyznaniowych różnowierców, Skarga poświęcił kilka ulotnych pisemek, wydanych w latach dziewięćdziesiątych XVI wieku. W nie podpisanym Upominaniu do ewangelików (1592). Procesie konfederacyjej (1595) czy Procesie na konfedera-cyją (1596 — drugie wyd. poprzedniego dziełka) poddał ostrej krytyce panującą w Polsce „złotego wieku” tolerancję, wzywając do unieważnienia konfederacji warszawskiej.(W Upominaniu do ewangelików Skarga usprawiedliwiał dokonane w 1591 roku « zburzenie zborów krakowskich,^ jednej strony bagatelizując całe zajście, z drugiej zaś pisząc, że to „od dzieci, od ultajstwa [motłochu], od robacząt, na poły cudowne zboru obalenie” nastąpiło z woli Opatrzności, która nie życzy sobie istnienia „synagog heretyckich” po miastach. Sugestywne słowa Skargi, ubrane w klarowną polszczyznę, podkopywały więc spokój wyznaniowy w państwie. Ostro też replikowali na nie protestanci, skarżąc się przed królem, że broszura Proces na konfederacyją podburza do wojny domowej. Ich zaniepokojenie było tym większe, że Skarga należał już wówczas jako kaznodzieja królewski do grona najbliższych i wpływowych doradców Zygmunta III Wazy.

2. KAZNODZIEJE NADWORNI

. Propaganda kontrreformacji kładła duży nacisk nie_tylko na druk, ale i na oddziaływanie za pomocą żywego słowa?Dlatego i też zabiegano o rozwój różnych form kaznodziejstwa. Większość z tych kazań była zresztą później publikowana. Wybitniejsi mówcy pojawiają się jednak dopiero w połowie XVI wieku, że wymienimy Leonarda Słoriczewskiego, Klemensa Ramułta, Łu- t kasza Lwowczyka czy Melchiora z Mościsk. Kazania ich nie / zachowały się do naszych czasów; z relacji współczesnych wiemy, iż przemawiali oni w sposób dość gwałtowny, ostro krytykując nie tylkoróżnowierców. ale i wady współczesnego sobie społe-czeństwafw drugiej połowie XVI stulecia ukazują się drukowane kazania (lub też zbiory kazań}) Marcina Białobrzeskiego, Jajia Dymitra SolikowskieecŁ Mikołaja z Wilkowiecka, Jakuba Wujka^ Józefa Wereszczyńskiego, Stanisława Sokołowskiego, Hieronima Powodowskiego i wielu innych/Obok zwalczania reformacji oraz i piętnowania wad społecznych Kaznodzieje?ci /dużo miejsca poświęcali bieżącym sprawom politycznym i zagadnieniom ogól-nopaństwowyńp7

Dotyczyło to zwłaszcza kazań wygłaszanych na sejmach. Podobnie jak u schyłku średniowiecza francuskie stany generalne, czy w XVI wieku sejm Rzeszy, tak i posłowie oraz senatorowie polscy wysłuchiwali w trakcie swych obrad kazań okolicznościowych. Zwrócono już uwagę, że sejm polski nie posiadał, aż do końca swego istnienia, własnego budynku, lecz obradował na zamku królewskim Jroe istniał również urząd kaznodziei sej- ¹ mowego, jak też me znano właściwie specjalnej formy kazań sejmowych. Na początku i przy końcu obrad odprawiano nabo-żeństwajzazwyczaj w katedrze wawelskiej (jeśli sejm miał miejsce w Krakowie) lub w katedrze Św. Jana (jeśli obradowano w War-szawie)/Dczestniczył w nich król wraz z posłami i senatorami? ponadto brali oni wszyscy udział w nabożeństwach odprawianycn w niedziele oraz w inne święta przypadające w trakcie obrad