DSC05415 (3)

architektów kształcił Wydział Nauk i Sztuk Pięknych Uniwersytetu w I szawskiego, gdzie wykładali Chrystian Piotr Aigncr, Hilary Szpilo*^

Michał Kado i Wacław Ritscbd. Po zamknięciu Uniwersytetu w Ujj' I w ranach represji popowstaniowych nauczanie architektury podjęła Szkou Sztuk Pięknych, funkcjonująca w latach 1844-1866. W latach IW7-||ty w zniemczonym Uniwersytecie Krakowskim architektury nauczał poc^ dzący z Moraw Ignacy Chambrcz, a w odrodzonym Uniwersytecie j₄. I gjdlonskim w latach 1827-1833 Feliks Radwański jr. Od 1817 r. istnie I także katedra budownictwa cywilnego w Uniwersytecie Lwowskim, gd/_Jt I wykłady w języku niemieckim prowadził, ściągnięty z Krakowa, I. Cha- I mbrtz, na niskim jednak poziomie, a po nim Jan Sałzmann i Karol Hue. I glinger Katedrę tę zlikwidowano w 1844 r. wraz z powołaniem Akademii I Technicmęj we Lwowie. Przekształcenie w 1877 r. Akademii w SzkoAę Politechniczną (Politechnikę) z Wydziałem Budownictwa, przemianowanym 1 następnie na Wydział Architektury, na którego czele stanął Julian Za- fl chańewicz, stworzyło nowe, szerokie możliwości nauczania sztuki archi- 1 tektonicznej. Uczelnia u siała się w ostatniej ćwierci XIX w. jedynym I na ziemiach polskich miejscem kształcenia architektów, prezentując przy I tym wysoki poziom. W tym czasie większość architektów z ziem zaboru I rosyjskiego pobierała wykształcenie w Petersburgu, w Cesarskiej Akademii j Sztuk Pięknych bądź w Instytucie Inżynierów Cywilnych. W 1898 r. utwo- I rzono w Warszawie rosyjskojęzyczny Instytut Politechniczny im. Mikołaja I II z Wydziałem Budowlanym, ale nie cieszył się on wysoką renomą.

Młodzi Polacy z zaboru pruskiego mieli możliwości kształcenia się w Alu- 1 demii Budownictwa (Bauakademie) w Berlinie, przekształconej następnie i w Politechnikę w Berlinie-Chariottenburgu. Popularnością wśród młodzieży I polskiej cieszyły tę także uczelnie Monachium, Wiednia, Karlsruhe, Zurichu, i Rygi i Paryża.

Akademickie wykształcenie upewniało wysoki poziom fachowy, a jednocześnie prowadziło do ujednolicenia postaw twórczych i rozpowszechnienia rozwiązań formalnych ukształtowanych w głównych ośrodkach architektury europejskiej. Rezultatem było zdecydowane włączenie architektury polskiej omawianego okresu w główne nurty rozwojowe architektury europejskiej, a tym samym jej kosmopolityzacja. Sprzyjało temu także rozpowszechnienie wzorników, a od połowy wieku także czasopism architektonicznych, angielskich, francuskich i niemieckich, z których chętnie korzystano. Byka to bowiem epoka rozkwitu czasopiśmiennictwa związanego z tą dziedziną działalność. Powstawały w tym czasie w całej Europie liczne czasopisma poświęcone sprawom budownictwa i architektury, z czasem coraz bogąis/e w ilustracje, na łamach których prezentowano wiele projektów i realizacji Pozwalały one zarówno na rozpowszechnianie różnorodnych form stylowych, )ak i osiągnięć technicznych. W ostatniej ćwierć wieku XIX pojawiły się

także polskie czasopisma techniczno-arducckiooK^oe. które odegrały ważną rolę w rozpowszechnianiu nowych form oraz kształtowaniu nę rodzonego środowiska architektonicznego. Na ziemiach polskich najważniejszymi czasopismami poświęconymi lej tematyce byty warszawskie: „Przegląd Techniczny*' (od 1875) i „Inźcmcrja i budownictwo” (od 1880), krakowskie „Czasopismo Towarzystwa Technicznego Krakowskiego" (od 1816) i „Architekt" (od 1900) oraz lwowskie „Czasopismo Techniczne" (od 1883).

Istotny wpływ na rozwój architektury ziem polskich w XIX w. miało wprowadzenie w tym czasie na obszarze poszczególnych zaborów przepisów regulujących podstawowe normy budowlane, zatwierdzanie projektów i nad-zór nad ich realizacją. Czuwała nad tym rzesza archiiektów-urzędników na państwowych posadach: budowniczowie rządowi, prowincjonalni (zgodnie z obowiązującymi na terenie poszczególnych zaborów podziałami administracyjnymi) i miejscy. Ich działalność i obowiązujące przepisy budowlane prowadziły do ujednolicania obrazu architektury poszczególnych państw, oo w przypadku ziem polskich prowadziło często do narzucania obcego piętna architekturze polskiej w poszczególnych zaborach. Dało ssę to szczególnie odczuć oa terenie zaboru pruskiego i tzw. Ziem Zabranych, tj. om zaboru rosyjskiego poza granicami Królestwa. Obydwa wymienione zjawiska: ko*-mopolilyzacja architektury polskiej oraz narzucanie jej obcego piętna przez państwa zaborcze wywołały w połowie wieku reakcję w postna pojawienia się idei tworzenia architektury o charakterze narodowym, która podkreślać by miała odrębność i samodzielność polskiej kultury. W końcu stulecia dążenia tego typu przybrały formę koncepcji polskiego „stylu narodowego", która odegrała istotną rolę w twórczych poszukiwaniach poi A uh architektów. Pamiętać przy tym trzeba, że pokrewne zjawiska, poszukiwania i lansowania określonych form, jako „narodowych", pojawiały uę w widm XIX a zwłaszcza w jego ostatnich dzietięciofaciadi. w widu krajach europejskich, w tym u naszych najbliższych sąsiadów, Niemiec i Rosji. Towarzyszył im jednak odmienny kontekst połityczao-kuJturowy. „Styl narodowy" w tych krajach stawał się narzędziem prowadzonej przez me imperialnej polityki, miał potwierdzać ich kulturową dominację. Zbliżone do polskiego podłoże ideowe leżało u podstaw poszukiwania form narodowych w takich krajach, jak Węgry, Finlandia czy też Czechy.

Zarysowane problemy wynikały ze szczególnie niekorzystnej sytuacji, w jakiej przyszło rozwijać uę architekturze polskiej w dobie bistoryanu: sytuacji niewoli politycznej i rozbicia kraju na trzy zabory. Rezultatem było znaczne zróżnicowanie rozwoju budownictwa w poszczególnych częściach kraju. Dawał się odczuć brak rządowego, polskiego w charakterze mecenatu wspierającego rozwój budownictwa w skali całego kraju, brak uczelni architektonicznej o znaczeniu ogólnokrajowym, stymulującej kształtowanie polskiej architektury. Politechnika Lwowska, mimo swojego znaczenia w końcu stulecia, nie