DSC06110 (2)

446 Kazimierz W. Frieske

Dalsze wyniki badań GUS, dotyczące pracy w niepełnym wymian, czasu pracy streścić można w sposób następujący: na 100 pracujący^ Polaków 10 pracuje na niepełnym etacie i dla 3 spośród nich jest to te. zultat indywidualnych preferencji, ale dla 3 innych-konsekwencjanie. możności znalezienia pracy pełnoetatowej. Nieco inaczej: w niepełnym wymiarze czasu pracy zatrudnionych jest około 1,5 min ludzi i dla okolą 500 tys. jest to jedyna dostępna forma zatrudnienia¹³. To - wg nomenklatury BAEL-u 1 „niepełnozatrudnieni”.¹⁴ Wśród „niepełnozatrudnio-nych” przewaga kobiet nad mężczyznami jest nieco wyraźniejsza aniżeli wśród ogółu osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracyI stanowią one 61% osób, które nie mogą znaleźć sobie pełnoetatowej! pracy. „Niepełnozatrudnione” kobiety częściej aniżeli mężczyźni są pracownikami najemnymi, (82% i 61 %) jest też wśród nich - w porównaniu z mężczyznami - znacznie mniej pracodawców i „samozatrudnionyck’ - odpowiednio 19% i 8%.

Obraz, jaki wyłania się z tych informacji jest, w ogólnym zarysie, taki: osoba „niepełnozatrudniona”, tj. pracująca krócej, aniżeli standardowe 40 godzin tygodniowo dlatego, że nie może znaleźć sobie za-1 trudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy to raczej kobieta, pracownik najemny zatrudniony przez prywatnego pracodawcę. Jeśli osobą „niepełnozatrudnioną” jest mężczyzna, to dwukrotnie częściej, aniżeli „niepełnozatrudniona” kobieta, wykonuje on pracę na własny rachunek lub - również dwukrotnie częściej - jako pracownik wspomagając; prowadzenie rodzinnego „interesu”.

4. Praca na czas określony

Druga z kluczowych charakterystyk underemployment to praca wykonywana na podstawie umowy na czas określony. W III kwartale 20051. zatrudnionych w ten sposób było w kraju ponad 26% wszystkich pracu- ^{1 2}

. _h. Tb dwukrotnie więcej niż wynosi średnia w UE i - poza Finlandią Portugalią i Hiszpanią - w pozostałych krajach UB-25^,S. Tylko w Hiszpanii pracownicy zatrudnieni na czas określony stanowili większy - aniżeli w Polsce - segment ogółu pracujących (34.4% w końcu 2005 r.)¹⁶.

Formalnie rzecz biorąc, pracownicy zatrudnieni na czas określony mają tylko ten kłopot, że wiedzą dokładniej, aniżeli pracownicy zatrudnieniu na czas nieokreślony, kiedy muszą się zacząć rozglądać za następną pracą³ - prawo pracy (art. 11) nakazuje równe traktowanie pracowników bez względu na rodzaj umowy o pracę. Thidno byłoby kwestionować intencje ustawodawcy zawarte we wskazanym przepisie, gdyby nie jedna - jednak istotna - okoliczność, ta mianowicie, że radośnie kłócą się one z gospodarczym rozsądkiem. Ten zakazuje równego traktowania osób zatrudnionych na czas określony - jakież mogłyby być bowiem powody, dla których pracodawca chciałby wysyłać je na szkolenia, wpisywać w porządek awansów, umożliwiać korzystanie z rozmaitych pozapłacowych dobrodziejstw zatrudnienia - a zatem z tych wszystkich, istotnych przecież, nagród, które budują lojalność pracownika wobec firmy? Wreszcie, gdyby nawet przyjąć optymistycznie, że powody tego rodzaju istnieją, to - tak czy inaczej - pracownicy zatrudnieni na czas określony okazują się mniej wiarygodnymi partnerami transakcji zawieranych na rynku. Nie warto może śledzić bardziej uważnie rozmaitych form rynkowej dyskryminacji związanej z zatrudnieniem na czas określony, przykłady mogą zilustrować to, o co tu idzie. Otóż, w warunkach zawarcia umowy z firmą Sferia - konkurentką TP SA na rynku telekomunikacyjnym - mówi się o tym, że „(...) w celu uniknięcia konieczności płacenia kaucji zainteresowany

1

¹³ typowe i nietypowe formy zatrudnienia w Polsce w 2004 r. GUS, Warczan 2005, s. 17-18.

2

„Osoby w wieku 15 - 74 lata pracujące (łącznie we wszystkich miejscach pracy) mniej niż 40 godzin tygodniowo, które chciałyby pracować dłużej niż obecnie i gotowe są podjąć inną lub dodatkową pracę w ciągu 2 tygodni” - Aktywność Ekonomiczna Ludności, II kwarta! 2005, GUS 2005, s. 30.

¹¹ S. Johuette, F. Romans: EU Labor Forcc Siityey, Principal Results 2004, s.8.

“ F. Romans i Ó.S. Hardarson: Labour Market Latest Tiends - 3rd quarter2005

data.

3

Bałamutna wydaje się teza, wedle której zatrudnienie na czas określony jest drogą do zatrudnienia na czas nieokreślony, a więc i wszystkich korzyści, jakie się wiążą z tym drugim: w „starych” krajach UE średnio około 40% bezrobotnych to ludzie którzy nie mogą znaleźć sobie pracy po zakończeniu okresu zatrudnienia „„ __ „kreślony, por.: A. Franco, K. Winqvist: At the margins ofthe labour mar-te,9 Women and men in temporary jobs in Europę, Eurostat, KS-NK-02-013-EN-N,