DSC02786 (2)

Po drugie, będziecie też słuchacze moi na przyszłe święta Chrystusa miłować verbó Dej adhaerendo, jeśli się słowa bożego trzymać, ono miłować i z pilnością go słuchać będziecie. Bo kto Chrystusa Pana miłuje, ten też słowo jego miłować będzie, a kto słowa bożego nie miłuje, ten też Chrystusa miłować nie może, jako ono sam mówi ... GPost. 185

Ze względu na stylistyczne ujmowanie wnioskowań najbliższy jest też A. Gdacjusz językowi logiki. Tego rodzaju konstrukcjami przesycone są kazania jego Postylli. W połączeniu z obficie stosowanym uzasadnianiem to-picznym upodobnia je to miejscami do traktatu teologicznego. Trafną opinią o Postylli Gdacjusza sformułował Kolbuszewski [1921], pisząc, iż autor stara się stworzyć postyllę ludową, ale nie umie wyzbyć się pseudonaukowego aparatu. Błędu tego nie popełnił S. Dąmbrowski i zbliżający swe utwory do kazań popularnych F. Rychłowski. Mając na uwadze poziom intelektualny wirtualnych odbiorców, obaj wymienieni autorzy unikają rozumowań sylogi-stycznych. W tak dużej mierze jak Gdacjusz nie stosuje ich również S. Sta-rowolski, a przede wszystkim unika przy tym sformułowań bliskich językowi logiki. Natomiast w pismach publicystycznych Gdacjusza ilość sylogizmów wyraźnie spada. Nie notujemy ich w traktacie polemicznym Wacheniusa.

Zupełnie odrębne miejsce zajmuje F. Birkowski. Choć spotykamy w jego kazaniach niektóre z omawianych form wnioskowań, to jednak głównie i stosuje on wnioskowanie przez antytezy. W jego kazaniach antyteza ] jawi się nie tylko jako figura elokucyjna, ale staje się immanentnym ] składnikiem treści, ukazujących zgodnie z koncepcją baroku istniejące we ] wszechświecie antynomie. Antytetyczne twierdzenia dowodzone są przez j antytetyczne racje, antytetyczne przesłanki prowadzą do antytetycznych j wniosków. Chociaż w ogólnym schemacie dowodzenia i wnioskowania nie I odbiegają od form zracjonalizowanych, to antytetyczna postać ich elementów 1 składowych często uniemoliwia ich czysto logiczną kontrolę, np.

Jako w muzyce rozmaite i przeciwne są glosy, tak na świecie zgodne niezgody widzimy, 1 przyjaźni nieprzyjazne    Łacno tego dowieść po czterech stopniach, na których 1

wszystek świat się obraca; w naturze, w nauce, w lasce, w chwale, w tych wszystkich 9 obaczysz to, iż dwaj a dwaj jedno przeciwko jednemu. W naturze bądź pojrzysz po J elementach, bądź po tych stworzeniach, które z elementów stworzone, wszędzie dosyć 9 przeciwieństw, ogień z wodą, wiatr z ziemią zawsze wojnę wiodą, wilk owieczkę zabija, 1 jastrząb gołębia. W nauce, w sztukach, w muzyce glosy niskie, wysokie; w malowaniu 1 cienie i jasności, w retoryce figury różne, w lekarstwie na febry schłodne, contraria contraris curantur, jedno się psuje, drugie się rodzi. Toż widzimy w lasce bożej i w chwale jego 9 świętej, ciągnie cię natura do złego, laska do dobrego; diabeł do rozpusty zapala, gasi ten 1 ogień Duch Święty; sprawiedliwość cię potępia, miłosierdzie wyzwala... Birk 68.

Poza kazaniami F. Birkowskiego takich antytetycznie skonstruowanych 1 rozumowań nie notujemy w tekstach pozostałych analizowanych autorów. I