DSC06358 (2)

Niektórzy metodolodzy dzielą hipotezy na teoretyczne i robocze, co zdaniem T. Pilcha jest uzasadnione tylko w przypadku ba-dań szczególnie wyspecjalizowanych i prowadzonych na wielkich populacjach'³⁶. Wielu z nich określenie „robocza” rozumie jednak inaczej, odnosi je do hipotez wymagających weryfikacji poprzez ® badania naukowe, a więc formułowanych przed rozpoczęciem badań. Ponadto w literaturze można spotkać określenie „hipoteza naukowa”.

W. Zaczyński hipotezę roboczą definiuje następująco: Hipoteza robocza, będąc założeniem przypuszczalnych zależności, jakie zachodzą między wybranymi zmiennymi, jest w rzeczy samej wstępną 1 odpowiedzią na pytanie zawarte w sformułowanym problemie™.

M. Łobocki stwierdza, że [...] hipotezy robocze są oczekiwa- M nymi przez badacza wynikami planowanych badań i że dotyczyć a mogą zarówno wartości zmiennych, jak i zależności między zmiennymi¹38. Przyznaje jednak, że można spotkać różne określenia hipotez roboczych, o czym świadczą chociażby przytoczone wyżej uję-cia. Dla jednych jest ona [...] przypuszczalnym twierdzeniem dotyczącym relacji między dwiema lub więcej zmiennymi, a dla drugich jest to [...] zdanie opisujące związki między zjawiskami (zdarzeniami, stanami, cechami itp.), którego wartość logiczną sprawdzamy w następstwie badań empirycznych^l3^

Na podstawie przytoczonych ujęć można wyłonić następujące cechy charakteryzujące hipotezę badawczą:

-    jest formułowana w postaci twierdzącej, czyli zdań oznajmujących,

-    odnosi się bądź do wartości przyjmowanych przez badane zmienne, bądź do relacji (związków) występujących (zachodzących) między tymi zmiennymi,

- nie jest twierdzeniem pewnym, lecz tylko prawdopodobnym, wymagającym sprawdzenia, potwierdzenia (weryfikacji) drogą badań naukowych,

*** T. Pilch: Op. cit., s. 67. ^ł” W. Zaczyński: Op. cit., s. 25.

M. Lobocki: Wprowadzenie do metodologii..., op. cit., s. 126.

E. Hajduk: Hipoteza w badaniach pedagogicznych. Poradnik dla studentów. Zielona Góra 1993. Cyt. za: M. Lobocki: Op. cit., s. 125.

71