DSC06933

dzeństwem: .....zasadniczą cechą stosunków między badanym dzie

ckiem a starszym bratem i młodszymi siostrami jest równość, troskliwość i opiekowanie się rodzeństwem w sposób jednakowy... Dziecko nie odczuwa niechęci wobec rodzeństwa i zarówno

0    starszym bracie, jak i młodszych siostrach mówi serdecznie, ciepło; widać, że jest do nich przywiązany. Częściej jednak

1    chętniej mówi o swoim bracie, który pomaga mu w odrabianiu lekcji”.

Pełniejszy obraz charakterystyki dziecka oraz stosunków rodzinnych przekazała nam nauczycielka. Oto jej wypowiedzi podane in extenso:

„Rodzice interesują się bardzo pracą dziecka w szkole, szczególnie jednak matka, której dużą pomoc odczuliśmy na przykładzie Heńka (brat badanego dziecka — przyp. J. R.). Wiem też, bo byłam niejednokrotnie w tym domu, że rodzice tworzą zgodne małżeństwo i stanowią dobrą parę wychowawców. Przede wszystkim starają się być sprawiedliwi. Interesują się dziećmi, ukształtowali w ruch""dobrą postawę wobec szkoły i potrafili zaszczepić cele~zyćidwe"”.

O sytuacji dziecka w szkole nauczycielka powiedziała: „Dziecko czuje się dobrze w szkole, jest łubiane przez kolegów. Do szkoły chodzi chętnie, bez przymusu, ...ufa we własne siły”.

Wydaje się, że proponowane kryterium klasyfikacji stosunków rodzinnych 370 dzieci badanych za pomocą testu Anthony— —Bene oraz wykorzystane informacje dodatkowe dobrze odróżniają rodziny o stosunkach międzyosobowych pozytywnych, zgodnych, serdecznych od układów rodzinnych ambiwalentnych i negatywnych. Chcemy jednak podkreślić, że dokonaliśmy tu małego uproszczenia, ponieważ w rzeczywistości każdy zapis testu jest inny, można powiedzieć — oryginalny i niepowtarzalny. Grupując poszczególne zapisy w pewną charakterystyczną całość, zagubiliśmy tę indywidualność każdej rodziny. Dla syntezy jest to jednak konieczne.

W całej 370-osobowej grupie badanych dzieci było 87 przypadków (23,5%), które możemy zaliczyć do pierwszego typu stosunków rodzinnych.

Kolejnym typem stosunków wewnątrzrodzinnych, ustalonym za pomocą testu Anthony—Bene, są stosunki ambiwalentne.

Chociaż i tu, podobnie jak w poprzednim typie stosunków, każdy z przypadków ma swoisty zapis, to jednak prezentujemy jeden z wielu najbardziej charakterystycznych (rys. 12).

Rys. 12. Liczba kartek (liścików) odzwierciedlających ambiwalentne stosunki w rodzinie

Nad grubą linią poziomą zaznaczone są stosunki pozytywne, pod lintą — stosunki negatywne. Na lewo od linii pionowej — kartki z wypowiedziami od dziecka do członków rodziny: M — matki, O — ojca, Bs — starszego brata, S — samego siebie, N — „pana Nikt”. Na prawo od linii pionowej — kartki z wypowiedziami od poszczególnych osób w rodzinie do dziecka. Wysokość kolumn oznacza liczbę kartek przydzielonych poszczególnym osobom oraz „panu Nikt”.

Wykres ten przedstawia postawy chłopca J. B. (wiek dziecka 7; 11) wobec rodziców i rodzeństwa. Chłopiec ma rodziców i starszego o 3 lata brata. Ojciec chłopca jest 'księgowym w spółdzielni usługowej, matka pracuje jako pracownica umysłowa w radzie narodowej. Czteroosobowa rodzina mieszka w dwupokojowym mieszkaniu spółdzielczym.

ć_Dziecko jest dobrze zbudowane fizycznie, nie przechodziło w dzieciństwie żadnych poważniejszych chorób. Wynik w skali Ravena wynosił 21 punktów, czyli powyżej średniej. Chłopiec uczy się dobrze i w szkole zachowuje poprawnie. Stopień przystosowania w skali kwestionariusza E. Schaefera i M. Aaronson wynosi 22 punkty, czyli chłopiec osiągnął średni stopień przystosowania.

Rodzice dziecka intensywnie pracują zawodowo, szczególnie jednak ojciec, który w związku z tym wraca do domu w późnych