DSC06413

A - SUROWCE METALICZNE

W ostatnim dwudziestoleciu głębokomorskie strefy oceanu światowego stały się obiektem szczególnych zainteresowań najbardziej uprzemysłowionych państw. Wiele z nich zmierza do osiągnięcia priorytetu w zagospodarowaniu oceanicznych złóż surowców mineralnych, prowadząc m.in. intensywne badania geologiczno-poszukiwawcze w obrębie tzw. „Międzynarodowego Rejonu Dna Morskiego”, tj. morza otwartego, którego powierzchnia zajmuje około 60% powierzchni oceanu światowego. Osady dna mórz i oceanów są ogromnym i nie w pełni wykorzystanym potencjalnym źródłem różnorodnych kopalin; wśród nich metalicznych. Badania ostatnich kilkudziesięciu lat pozwoliły w miarę dokładnie rozpoznać najbardziej perspektywiczne rejony występowania, ustalić genezę i określić szacunkowe zasoby złóż surowców metalicznych zawierających metale strategiczne (tab. 5.1).

Pierwszą grupę oceanicznych surowców metalicznych stanowią głębokomorskie nagromadzenia kon-krecji polimetalicznych, poi i metaliczne rudy siarczkowe, kobaltonośne naskorupienia manganowe oraz iły metalonośne. Wśród nich priorytetowe znaczenie mają obecnie oceaniczne konkrecje polimetaliczne - unikalny (nie mający odpowiedników na lądzie) rodzaj surowca, zawierający nikiel, miedź, kobalt, mangan, molibden i inne. Najbardziej perspektywiczne złoża konkrecji polimetalicznych zalegają bezpośrednio na powierzchni dna, w obrębie równi abisalnych Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego. Złoża te stanowić będą w przyszłości ważne źródło pozyskiwania wielu metali. Konkrecje polimetaliczne były już przedmiotem wstępnej - pilotowej eksploatacji.

Świadectwa o występowaniu gorących wód w morzach pochodzą z końca XIX wieku, jednak dokładniejsze informacje o związanych z nimi polimetalicznych rudach pochodzenia hydrotermalnego płyną z ostatnich kilkunastu lat, praktycznie po 1980 r.

W świetle aktualnych badań najbardziej perspektywicznymi rejonami występowania masywnych polimetalicznych rud siarczkowych są dywergentne i kon-wergentne granice płyt oceanicznych, odznaczające się dużą intensywnością procesów wulkanicznych i hydrotermalnych. Nagromadzenia tych rud formowane są w osiach rozrostu i aktywnych lukach

wulkanicznych, w strefach kontaktu wód oceanicznych z wypływającymi gorącymi roztworami (około 300°C), w wyniku czego wytrącają się różne siarczki i tlenki metali. Natomiast występowanie naskorupień kobaltonośnych związane jest z rejonami wyniesień dna oceanicznego i podwodnych wygasłych wulkanów — gujotów.

Rozmieszczenie złóż wymienionych kopalin jest w poszczególnych oceanach nierównomierne. Pola konkrecji polimetalicznych o znaczeniu przemysłowym oraz naskorupienia kobaltonośne występują w zasadzie na Pacyfiku i Oceanie Indyjskim. Konkrecje znajdują się na głębokościach 4000-6000 m i formowane są głównie pod wpływem procesów biogeniczno-hydrogenicznych i diagenetycznych, natomiast kobaltonośne naskorupienia manganowe tworzą się na mniejszych głębokościach, do 3000-3500 m, głównie w wyniku procesów hydrogenicznych. Z kolei najbardziej perspektywiczne nagromadzenia masywnych rud siarczkowych występują w obrębie Grzbietu Sródatlantyckiego, na Wypiętrzeniu Wschód nio-pacyficznym i w obszarach aktywnych wyspowych łuków wulkanicznych, na Pacyfiku oraz na Grzbiecie Indyjskim. Osady metalonośne formowane są w osiach rozrostu dna oceanicznego oraz w morzach marginalnych pod wpływem wysokotemperaturowych procesów hydrotermalnych.

Drugą grupę oceanicznych surowców metalicznych stanowią przybrzeźnomorskie złoża minerałów ciężkich oraz metali szlachetnych. Rozsypiska minerałów ciężkich mają znaczący i wciąż rosnący udział wśród pozyskiwanych i wykorzystywanych obecnie surowców. Złoża rozsypiskowe minerałów ciężkich eksploatowane są już od ponad stu lat i pokrywają prawie 100% światowego zapotrzebowania na cyrkon i rutyl, w 80% na ilmenit i w ponad 40% na kasyteryt. Przybrzeźnomorskie piaski metalonośne są więc głównym źródłem zaspokajania potrzeb przemysłu na cyrkon, tytan i cynę. Rozsypiska minerałów ciężkich występują w zasadzie w bezpośredniej bliskości skał macierzystych, będących źródłem określonych minerałów, i powstają jako rezultat selekcji mineralnej, zachodzącej głównie pod wpływem czynników hydrodynamicznych (falowania, prądów przydennych i pływów).