DSC07153 (4)

nadzieję, że po okresie pewnego niedoceniania znaczenia niemal wszystkich nauk pomocniczych historii, również i dla studiów genealogicznych w obrębie tych nauk znajdzie się nieco miqsca.

Dla dopełnienia charakterystyki polskiego dorobku naukowego dotyczącego genealogii, musimy powiedzieć, iż jakkolwiek od schyłku XIX w. publikacje z tej dziedziny poczęły się wyzwalać ze służenia ludzkiej próżności i w sposób należyty posługiwały się metodą krytyczną, to jednak w olbrzymiej większości ograniczone były do jednego tylko stanu, szlacheckiego. Genealogii mieszczańskich opracowano niewiele, tak zaś trudnych w warunkach polskich rodowodów chłopskich nie próbowano zestawiać wcale. Sprawiał to w pewnej mierze materiał szczególnie obfity dla klasy panującej, ale te studia poświęcone przede wszystkim szlachcie wpływały na zwężenie pola widzenia wielu badaczy i utrudniały właściwe uchwycenie roli społecznej zarówno poszczególnych osób, jak rodzin i wreszcie całych grup społecznych, których w obrębie jednego i tego samego stanu naliczyć można zawsze wiele.

To było w Polsce korzystne, iż rzetelnie pracujący genealog musiał posługiwać się materiałem odnoszącym się przede wszystkim i bezpośrednio do majątkowych spraw szlachty, a tylko pośrednio do jej filiacji. Stąd w opracowanych źródłowo herbarzach polskich nowszej doby ta filiacja występuje z reguły na tle stosunków majątkowych. Materiał bezpośredni, czerpany z ksiąg metrykalnych, zazwyczaj nie starczał i większość konstrukcji genealogicznych musiała powstawać w oparciu o transakcje majątkowe. Klasyczne tego przykłady to prace Wolffa i Bonieckiego.

Z dziedziny teorii genealogii zrobiono w Polsce bardzo mało. Podręcznika literatura nasza nie ma, tak różna tym od niemieckiej. Poza drobniejszymi artykułami dotyczącymi zagadnień metodycznych (przeważnie w Miesięczniku Heraldycznym) mamy do zanotowania jedynie poświęcony genealogii krótki rozdział w skrypcie W. Semkowicza pt. Encyklopedia nauk pomocniczych historii (wyd. 3, Kr. 1926), i nieco obszerniejsze omówienie tego samego tematu w Zarysie nauk pomocniczych historii A. Gieysztora (skrypt., t. I, wyd. 3, Warsz. 1948). Z zakorzenionym głęboko od czasów Lorenza poglądem na biologiczne znaczenie zestawień genealogicznych polemizuje S. Ossowski, autor pracy pt. Więź społeczna i dziedzictwo krwi (Warsz., Poznań 1939).

4. ZESTAWIENIE PRAC O RODZINACH MONARSZYCH POLSKI I LITWY

Przegląd szeregu ważniejszych publikacji genealogicznych, jakie ukazały się w końcu XIX i w ciągu XX w., zaczynamy od traktujących o rodzinach panujących w Polsce i.na Litwie. Wiele z nich.ma charakter uzupełnień lub. sprosto-_wań do fundamentalnych w tej dziedzinie prac Balzera i Wolffa.

Najpierw rozprawy i artykuły, które powstały na marginesie Genealogii Piastów: S. Laguna, Rodowód Piastów, Kw. Hist. 1897 XI. — S. Zakrzewski, Piast esy Przemyilidu (Otton prab. magdeburski 1207—1225), Kw. Hist. 1906 XX. — M. Ł o d y ń a k i, Udział książąt ilą-skieh w zamachu z r, 1177, Kw. Hist. 1908 XXII (praca zawiera pewne sprostowania do Genealogii). — J; Dąbrowski, Polskit małżeństwo im. Emeryka, Przegl. Powsz. 1930, Ł 187. — S. Kętrzyński, Na marginesie •Genealogii Piastów », Przegl. Hist. 1931 IX (XXIX). — H. Polaczkówna, Przyczynek do «Genealogii Piastów •, MH 1932 XI. — L. K o c z y, Związki małżeńskie Piastów ze Skandynawami_s Slaria Ocdd. 1933 XI. — P. D a v i d, Les sources de Vhistoire de Polegnę i l'ipoque des Piastes (963—1386), Paris 1934 (zawiera sprostowania genealogiczne dotycz. Piastów). — M. Gumowski, Księżniczka polska opatką niemiecką XII w. Swarawa, królowa czeska, Wiadom. Num. — Archeolog. 1935 XVII. — K. Maleczyński, W sprawie urodzin Bolesława Krzywoustego, Kw. Hist. 1936 L. — Tenże, Bolesław Krzywousty, Kr. 1947. — W. Sobociński, Historia rządów opiekuńczych w Polsce, Czasop. Pr. Hist. 1949 II (zawiera sprostowania gcneal.). — K. Jasiński, Jeszcze o Zminisławie, żonie Mszczuja I, Zapiski Tor. Tow. Nauk 1950 XVI. — G. Labuda, Saga o StyrbjSrme jarlu Jomsborga, Slavia Antiąua 1953 IV. — K. Jasiński, Uzupełnienia do genealogii Piastów, Studia Źródioznawcze 1958 III.

Ź. Wdowiszewski, Wywód przodków Kazimierza W., MH 1936 XV.—‘Tenże, Genealogia Jagiellonów (w druku).

Gedyminowiczów, prócz wspomnianych już wyżej prac K. Stadnickiego i J. Wolffa, dotyczą: J. Puzyna, O pochodzeniu kniazia Fed*ka Nieświzkiego, MH 1911 IV. — Tenże, W sprawie Ped'ka Nieświzkiego, MH 1912 V. — Tenże, Nieco faktów do sprawy FetTka Nieświzkiego, MH 1913 VI. — Tenże, Korybutoioicze Nieświzcy. Moje ostatnie słowo w odpowiedzi pref. Semkowiczom, MH 1930 IX. — Tenże, Kiedy urodził się Witold i co wiemy o rodzinie jego matki, MH 1930 IX. — Tenże, Nary mim t Gedyminowicz, tamże. — Tenże, Potomstwo Narymunta Gedy-rr.inowicza, MH 1931 X, 1932 XI. — Tenże, Danilo, ks Turowski, Ostrogski i Chełmski i jego potomstwo, MH 1931 X. — Tenże, Koriat i Koriatowicze, Aten. Wil. 1932 VII, 1936 XI. — Tenże, Kim byl i jak się naprawdę nazywał Pukuwer, ojciec Gedymina, Aten. Wil. 1935 X. — Z.L. Radzimiński, W sprawie Fed'ka Nieświzkiego, MH 1911 IV. — Tenże, Jeszcze w sprawie Fed'ka Nieświzkiego, MH. 1912 V. — Tenże, Itinerarze ks. Fedora Korybutowicza i kn. Fedka Nieświzkiego, RH 1926 VII. — A. Prochaska, Czy możliwa jest identyczność kniaziów Nieświz-kich z Korybutowiczami? MH 1912 V. — Tenże, O identyczności ks. Fedka Nieświzkiego z Fedorom Korybutowiczem, MH 1913 VI. — W. Semkowicz, Łosk i wygaśnięcie Korybuto-wiczów, RH 1926 VII. — J. Jakubowski, Czy istnieli kniaziowie Nieświescy? Aten. Wil. 1923 I. — P(uzyna), Witoldowe prochy, MH 1930 IX. — O. Halecki, Koriatowicze a przodkowie Holszańskich i Czartoryskich, MH 1939 XVIII.

A. A 1 d a s y, La genealogie de la familie Bdthory (Etienne Bachory roi de Pologne, prince de Transylvanie, Crac. 1935). — M. Wertner, Tableau genialogigue de la familie Bdthory, tamże. — U. K a 11 a y, Appendice. Nomtelle contribution d la gineologie de la familie Bdthory et ą la vie du■ roi de Pologne Enemie Bdthory, tamże.

Z. Wdowiszewski, Genealogia domu Wazów w Polsce, MH 1938 VII. — O. F o r s t de fiattaglia, Wywód przodków Marii Ludwiki. Ze studiów genealogicznych nad epoką Jana Sobieskiego, I, MH 1933 XII.    .

T. Korzon, Dola i niedola Jana Sobieskiego, t. I, Kr. 1898 (tablice genealogiczne). — Sobiesciana z arch. Przeżdzieckich w Warszawie, Kr. 1883. — Sobiescy h. Janina, Złota Księga XXVIII. — O. Forst de Battaglia, Ze studiów genealogicznych nad epoką Jana Sobieskiego,

II, Wywód przodków Jana III, Wywód przodków Marii Kazimiery, Rodowód Sobieskich h. Janina aż do końca XVI w., MH >933 XII.

S. Karwowski, Leszczyńscy h. Wieniawa, MH 1914 VII, 'WIS VIII, — O. Forst Battaglia, Wywód przodków Marii Leszczyńskiej, RH 1913 IV. — S. Machnikowski,

Z badań nad rodem Leszczyńskich h. Wieniawa, Ziemia Leszczyńska’ 1932 I. — Leszczyńscy h. Wieniawa, Złota Księga XXVIII.

133