DSC07200 (3)

Kluczowym pojęciem we wszelkich dyskusjach nad standardami kwalifikacji zawodowych są właśnie kwalifikacje. Często są one jednak utożsamiane / kompetencjami, co, niestety, prowadzi do nieporozumień terminologicznych. Otóż kompetencja to, według Słownika wyrazów obcych PWN (1995) znktes uprawnień, pełnomocnictw, zakres dńałalności jakiejś instytucji, zakres spraw podlegających jakiemuś organowi; także: zakres czyjejś wiedzy, umiejętności lub od-pounedzuilności. Podobną definicję znajdujemy w Podręcznym słowniku wyrazów obcych Władysława Kopalińskiego (1999): kompetencja - właściwość, zakres uprawnień, pełnomocnictw instytucji albo osoby do realizowania określonego działania; zakres czyjejś wiedzy, umiejętności, odpowiedzialności. Ktoś kompetentny to: uprawniony do działania, decydowania; mający kwalifikacje do -wydawania sądów, ocen, autorytatywny, miarodajny.

Co wynika z tych definicji? Po pierwsze, kompetencje odnoszą się zarówno do osób, jak i instytucji. I to jest jednocześnie pierwsza różnica między kwalifikacjami a kompetencjami. Kwalifikacje związane są bowiem z osobą -pratownikiem. W obu cytowanych słownikach kwalifikacje to: przygotowanie do pracy w swoim zawodzie. Po drugie, aby być kompetentnym trzeba mieć kwalifikacje i jeszcze dodatkowo odpowiednie uprawnienia, pełnomocnictwa (i wiążący się z nimi określony zakres odpowiedzialności). Po trzecie wreszcie, w definicjach kompetencji nie znaj duj emy cech psychofizycznych, które są istotnym składnikiem kwalifikacji. Należy przypuszczać, że są one traktowane jako element wiedzy i umiejętności.

Mimo istotnych różnic kompetencje są często utożsamiane z kwalifikacjami, a w niektórych dziedzinach pojęcie kwalifikacji zostało całkowicie zastąpione kompetencjami. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w lingwistyce, gdzie mówimy o kompetencjach, a nie o kwalifikacjach językowych. Dodatkowo w opisach kształcenia językowego wyróżnia się kompetencje ogólne i językowe kompetencje komunikacyjne (Europejskisystem..., 2003). Na kompetencje ogólne składają się: wiedza, umiejętności, uwarunkowania osobowościowe oraz umiejętność uczenia się. W skład językowych kompetencji komunikacyjnych wchodzą natomiast trzy rodzaje kompetencji: lingwistyczne, socjolingwistyczne i pragmatyczne.

Kompetencje bywają też rozumiane jako wiadomości i umiejętności, a więc w węższym zakresie niż kwalifikacje. W konsekwencji kompetencjąjest: „Wyjaśnianie właściwości substancji i przebiegu prostych procesów chemicznych na podstawie poznanych modeli i teorii” lub też „Wyszukiwanie potrzebnych informacji z dokumentów, bibliografii i katalogów” (Standardy osiągnięć szkolnych, 1997). Jak widać, poszukiwania terminologiczne mogą mieć bardzo wymierne konsekwencje praktyczne.

Przyjmując ustalenia słownikowe (kompetencje = kwalifikacje + uprawnienia), należy zauważyć, iż w życiu zawodowym zdarzają się naganne społecznie sytuacje, polegające na uzyskiwaniu kompetencji bez niezbędnych kwalifikacji. Przeciwdziałać temu zjawisku może wprowadzany system akredytacji instytucji edukacyjnych - szczególnie prowadzących działalność w formach pozaszkolnych.

ll