DSC07868

22

CZASOWNIK possum. poste, potu i

H odmianie czasownika possum występuj© przedrostek pot-, który przed spółgłoską | wskutek asymilacji brzmi pos-.

lndicativu&
Praesens	Imperfectum	Futurum I
Singularis
i pos-sura mogę 12. pot-ea możesz 3. pot-est Mth	pot-taun mogłem pot-feas mogłei pot-frat mógł	pot-ero będę mógł pot-eris będziesz mógł pot-erit będzie mógł
Pluralis
1.    pos-sumus możemy 2.    pot-estis mniecie 13. pos-sunt atogą	pot-eiimus mogliśmy pot-eratis mogliście pot-Erant mogli	pot-erimus będziemy mogli pot-eńtis będziecie mogli pot-erunt będą mogli

CZASOWNIK prosum. prodasse. profui

Czasownik prosum powstał z prod-sum, d z przedrostka prod- zachowało się tylko przed samogłoską.

lodicatmis
Praesens	hnperfectum	Futurum I
Singularis
1.    pro-sum pomagam 2.    prod-es pomagasz 3.    prod-est pomaga	prod-eram pomagałem prod-eras pomagałeś prod-erat pomagał	prod-ero pomogę prod-eris pomożesz prod-erit pomoże
Pluralis
1.    pro-sum us pomagamy 2.    prod-estis pomagacie 3.    pro-sunt pomagają	prod-cramus pomagaliśmy pTDd-eratis pomagaliście prod-erant pomagali	prod-crimus pomożemy prod-entis pomożenie prod-erunt pomogą

NOTA BENEI

Warto zwódć uwagę na przymiotniki urobione od rzeczowników za pomocą przyrostków: -nus, -anus, -icus, -eus oznaczających przynależność lub pochodzenie, np.: Rom anus, -a, -um rzymski; Polonus, -a, -um lub Polonicus, n -um polski| Europaeus, -a, -um europejski. Przymiotniki pochodzące od mzw własnych geograficznych pisze się w języku łacińskim z dużej litery: lingua Latina, poeta Rom anus.

Participium perfecti passiyi służy do tworzenia wielu rzeczowników rodzaju nijakiego zakończonych na -um, np: icriptus, -a, -um -»scriptum, -i pismo, diotus, -a, -um -* dictum, -i powiedzenie.

Participium futuri activi rodzaju żeńskiego często ulega urzeczownikowie-niu tworząc rzeczowniki zakończone na -ura, np.: scripturus, -a, -um -»scrip-tura, -ae pisanie, pismo. Porównaj używane w języku polskim rzeczowniki: lektura, struktura, kultura itp.

*'• lndicativus perfecti, ptusquampeffectj, futuri II activi. LECTIO lnfinitivus perfecti, futuri activi.

SEXTA

aevum, -i wiek alius, -a, -um inny, drugi Britannas, -i mieszkaniec Brytanii Caesarem acc. od Caesar, Caius Iulius Caesar (100-44 p.n.e.), polityk, wódz, pisarz rzymski

causa, -ae przyczyna, sprawa, powód Cochanorius Ioannes Jan Kochanowski (1530—1584), największy poeta polski przed A. Mickiewiczem, tworzył także w języku łacińskim, m.in.: Lyricoram libellus, Elegiarum libri IV, Foricoenia colo, -ere, colui, cultum uprawiać, pielęgnować, czcić

comparo, -are, -avi, -atum przygotować, zdobyć

conscribo, -ere, -scripsi, -scriptum spisać, zapisać

defendo, -ere, -endi, -ensum bronić Dlugossius Ioannes Jan Długosz, 1415—1480, pierwszy historyk polski, „Annales seu cronicae incliti regni Po-loniae” („Roczniki czyli kroniki sławnego królestwa polskiego”) w 22 księgach napisane w latach 1455—1480 są dziełem jego żyda donec dopóki, tak długi aż felix szczęśliwy fore = futurus, -a, -om esse futurus, -a, -um przyszły

Gallns Anonymns Gal Anonim, przełom XI i XII w., autor najstarszej kroniki polskiej

Germanin, -i Niemiec gloria, -ae chwała Hispanus, -i Hiszpan ita tak

Itahn, -i mieszkaniec Italii

Inlios, -i Juliusz

Mattłuas, -ae Madej

medhn, -a, -um średni, w środku będący

nonne czy nie?

nnbOns, -a, -um chmurny, nieszczęsny nmnero, -are, -ivi, -atom liczyć pictura, -ae malowidło, obraz Polonus, -i Polak qni który, jaki quod ponieważ

rerum causae przyczyny rzeczy saecolum, -i wiek, stulede Sarbievios, Mattłuas Sarbierius Madej Sarbiewsld (1595—1640), poeta, jezuita, pisał wyłącznie w języku łacińskim, m.in. Lyricorum libri IV, zyskał przydomek „Horatius Sarmaticus” Scandinavus, -i mieszkaniec Skandynawii

sculpo, -ere, -psi, -ptum rzeźbić

sculptura, -ae rzeźba

solus, -a, -um sam, jeden, tylko