DSC06475 (2)

Prognoza zagospodarowania złóż konkrbcji polimetalicznych 187

wpływ na rynek metali wywierają zmiany sytuacji laza. Dominującą formą w osadach morskich jest politycznej w krajach Europy Wschodniej, słabo rozpuszczalny Mn0₂, mangan związany sor-

w związku z transformacją ich gospodarki (z cen- pcyjnie lub też jego kompleksowe związki. Rudy

tralnie planowanej na tynkową), oraz Afryki. Mangan Mangan jest pierwiastkiem pospolitym w skorupie ziemskiej, a jego klark wynosi 0,1%. Chemiczne właściwości manganu w osadach są złożone i uzależnione od odczynu i potencjału re-doks. obecności związków żelaza i innych metali, rodzaju i zawartości minerałów ilastych oraz obecności substancji organicznej. Naturalne skupienia manganu, np. w konkrecjach polimetalicznych, powodują wiązanie innych metali, takich jak nikiel, kobalt, miedź, molibden i cynk. Tlenki żelaza oraz minerały ilaste z grupy montmorillonitu i ka-olinitu wykazują właściwości wiązania manganu na powierzchni. Mangan w warunkach hipergenicznych ulega oddzieleniu od żelaza, bowiem utlenienie kationów Mn²⁺, prowadzące do jego wytrącania z roz- Tab. 6.2. Klasyfikacja złóż rud manganu Kryterium klasyfikacyjne	manganu należą do kopalin pospolitych, przy czym bogate złoża o zasobach przekraczających 1 mld ton są nieliczne. Spośród około 35—40 producentów rud manganu znaczące miejsce w produkcji światowej zajmuje tylko siedem krajów, podczas gdy w pozostałych prowadzona jest eksploatacja małych złóż, o zasobach rzędu 10 tys. ton rudy. Klasyfikacje złóż rud manganowych oparte są na podstawach genetycznych i nie wykazują zasadniczych rozbieżności. Powszechnie przyjmowany jest podział, obejmujący następujące typy złóż manganu (tab. 6.2): 1. Pomagmowe-hydrotermalne. 2. Wietrzeniowe-rezydualne. 3. Osadowe-chemogeniczne: - terygeniczne (morskie, jeziorne, błotne), — wulkanogeniczne. 4. Złoża zmetamorfizowane [Bolewski i in., 1981].
genetyczne	formacyjno-morfologiczne
I. Osadowe a/ niezmetamorfizowane II terygeniczne a/ morskie b/ jeziorne i błotne 2/ ekshalacyjno-osadowe (wulkaniczno-osadowe) b/ zmetamorfizowane 1/ terygeniczne 21 ekshalacyjno osadowe	Złoża zgodne w formacji 1/ piaszczysto ilastej: - typu nikopolskiego — gondytowej 2/ węglanowej 3/ jaspilitowej 4/ wulkaniczno-osadowej 51 współczesne konkrecje a/ oceaniczne b/ jeziorne
U. Wietrzeniowe	Czapy manganowe
m. Hydrotermalne	Złoża żyłowe i nieregularne ciała metasomatyczne
Źródło: Paulo, (w:) Bolewski (red.), 1981. tworu wodnego, wymaga wyższego, w porównaniu z jonami Fe²⁺, potencjału utleniającego. Stopień koncentracji uwarunkowany jest zmianami warunków utlenienia środowiska. Ważną rolę w przebiegu utlenienia spełniają mikroorganizmy, doprowadzające do redukcji i utlenienia związków manganu. W procesach wietrzenia mangan jest łatwiej ługowany z minerałów niż żelazo, a w roztworach koloidalnych wodorotlenki żelaza i manganu koagulują w odmiennych warunkach. Dlatego też w basenach sedymentacyjnych tlenki i wodorotlenki manganu tworzą się na większych głębokościach niż odpowiadające im związki że-	Ze względu na mało precyzyjne i dyskusyjne ustalenie pochodzenia składników rud stosuje się podziały formacyjne, uwzględniające litologiczne cechy serii złożowych. Łączne zasoby rud manganu są wystarczające do pokrycia zapotrzebowania światowego przez najbliższe 30 lat. Wskazują na to zarówno zasoby bilansowe złóż, jak i obecna wielkość produkcji, chociaż złoża rud manganu są rozmieszczone na świecie nierównomiernie. Jak już wspomniano, największy udział w światowej produkcji ma 7 krajów, tj. Ukraina, Gruzja - 28%, Republika Południowej Afryki (RPA) - 16,5% (złoże Ha-