DSC06385 (2)

dań” rozpoczniemy jednak od wyjaśnienia terminu „technika”. We-dług Małego słownika języka polskiego, słowo „technika” występu-je w dwóch znaczeniach;

I) całokształt środków i czynności związanych z produkcją, z wytwarzaniem dóbr materialnych, a także wiedza o nich [...],

2) celowy, racjonalny sposób wykonywania jakichś prac, czynności, posługiwanie się jakimiś instrumentami, przyrządami itp.¹; w tym znaczeniu można mówić o technice aktorskiej, muzycznej, malarskiej itp.

Drugie znaczenie jest bliższe rozumieniu techniki badań, która obejmuje bardziej uszczegółowione niż w przypadku metody badań czynności praktyczne wraz z określonymi instrumentami, służące osiągnięciu założonego celu badań, czyli zgromadzeniu odpowiedniego materiału badawczego.

Studiując literaturę metodologiczną niekiedy trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy dany układ czynności badawczych należy zaklasyfikować jako metodę czy jako technikę badań. Mają z tym problemy nawet doświadczeni metodolodzy. Zdaniem M. Łoboc-kiego, metody i techniki badawcze nie wykluczają się, a raczej się uzupełniają. Techniki badawcze bowiem Mże/ skonkretyzowanymi sposobami realizowania zamierzonych badań², natomiast A. Kamiński przez technikę badań rozumie [...] czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnych informacji, opinii, faktów³*. Pogląd ten podziela całkowicie T. Pilch, co zostało uwidocznione w jego rozważaniach nad metodologią badań pedagogicznych, skonkretyzowanych w pracy Zasady badań pedagogicznych. Stosunkowo proste rozumienie techniki badań prezentuje L. Sołoma, którą w odróżnieniu od metody badań uznaje jedynie jako sposób zbierania danych⁴. Jeszcze inne podejście do rozumienia tego terminu wykazuje W. Zaczyński, który uważa, że najwłaściwiej byłoby techni-

ką badawczą nazywać poszczególne odmiany określonych metod.

Na przykład metodą byłaby „obserwacja w ogóle”, a techniką badawczą „obserwacja uczestnicząca”^{5 6 7}. Różni się pod tym względem z poglądami T. Pilcha, który obserwację zalicza do technik badawczych²' . Warto jeszcze przytoczyć rozumienie techniki przez amerykańskiego uczonego R.L. Ackoffa, według którego technika naukowa to [...] sposób osiągania naukowego celu, naukowy sposób działania. Techniki zatem to sposoby posługiwania się narzędziami naukowymi'²*.

Chociaż w poglądach poszczególnych autorów występują dość istotne różnice odnośnie do rozumienia technik badawczych, to wszyscy traktują metodę jako pojęcie nadrzędne (lub szersze zakre-sowo) w stosunku do techniki badawczej. Według M. Łobockiego, technika badawcza jest zawsze pewną uszczegółowioną odmianą metody badań⁸. Również A. Kamiński uważa, że technika badań jest w sensie logicznym pojęciem podrzędnym w stosunku do metody, a w sensie rzeczowym pojęciem o znacznie węższym zakresie niż metoda badań. Techniki badań są czynnościami określanymi przez dobór odpowiedniej metody i przez nią uwarunkowanymi, a ponadto - jak uważa T. Pilch - są to czynności pojedyncze lub pojedynczo jednorodne, a metoda zawiera wiele działań o różnym charakterze, zarówno koncepcyjnym, jak i rzeczowym⁹.

Podsumowując można powiedzieć, że technika różni się od metody badań przede wszystkim tym, że:

1 charakteryzuje się węższym zakresem znaczeniowym, nie dotyczy całego toku postępowania badawczego, lecz tylko czynności bezpośrednio związanych z wytwarzaniem i gromadzeniem materiału badawczego,

i składające się na nią czynności mają raczej mechaniczny niż teoretyczny charakter,

105

1

Mały słownik Języka polskiego. Op. cit., s. 934.

2

²²¹ M, Lobocki: Metody hadań.... op. cit., s. 115.

3

   A. Kamiński: Metoda i technika.... op. cit., s. 31.

4

   L. Sołoma; Metody i techniki hadań socjologicznych. Olsztyn 1995^^jL

5

W. Zaczyński: Op. cit., s. 17.

6

T. Pilch: Op. cit., s. 127.

7

R.L. AckofF: Decyzje optymalne w badaniach stosowanych. Warszawa 1969, s. 20-21.

8

M. Lobocki: Metody badań.... op. cit., s. 217.

9

'³⁰ T. Pilch: Op. cit., s. 116.