DSC09418 (2)

LVt

pozna Twonczoae

I.V1I

średnika upamiętniającego ustną tradycję i I Uwwnętrzmany niekiedy dystans podmiotu i «piqpranego świata dokumufluje iluzyjność a¹! ;śqprtytamnia, B test on tylko marzeniom i elpoiij ^^io^Kidydch tęsknot (Latawiec). j<jil noać opisania świata cechuje także niektóre utd "Ó tonatytS religijnej. Interesujący w tej mierzei jldfs i wcześniejszych utworów z lat emigracji I pDwt zatytułowany Przenajświętsza Rodzina. £J **liany wątek został przedstawiony w ujęciu siei lewym. Życie Chrystusa w okresie dzieciństwa J MiJSttali jako pogodny obrazek przeniknięty! mosferą czułości i pobożności Świętej Rodziny! miejscu, gdzie można było się spodziewać real Mtaowachodmch, czytelnicy i recenzenci odkryj t obrazowanie bliskie wcześniejszym wierszom o] natyce ukraińskiej, oraz podobne sposoby opisywał Świata". Obrazy natury włączone w utwór mają cl rakter idylliczny, a lud otaczający Rodzinę Chryl śa jest serdeczny i pobożny. Temat tej religijnej! lśnij: określają: ewangeliczne ubóstwo, klimat poi] nego ładu i chrześcijańskiej dobroci.

Późna twórczość. Dla współczesnych wiersze 1 takiego jawiły się jako poezja liryczno-konsolacyj! Było to przyczyną, że dla szerokiego odbiorcy ją skowronkowa muza zdawała się bardziej trwale a pisywać w polskiej poezji niż religijno-mistyca „wieszcze” utwory, w których pragnął realizować! mantyczne posłannictwo poety-proroka. Ale nade* dzące lata i wydarzenia (zwłaszcza powstanie styą niowe) nie sprzyjały nasycaniu poezji tonami rade nymi. Zaleski zmienia charakter swojej twórczol

« Opinię tak* wyrazili m.in. Kraszewski, Spasowicz, Cha knrskl. Zdziarski.

POZNA TWONCZOtC

która odtąd zaczyna wypełniać funkcję posłanniczą. Tendencje tego rodzaju zauważył już w roku 1843-Mickiewicz. W jednym ze swoich wykładów paryskich powiedział, m.in. o Zaleskim, że skończył on opiewać przeszłość, a obecnie znalazł „na drodze religijnej |...| nowy horyzont działania”. W istocie — był to czas, gdy milkły ukraińskie dumki, a kreowana w nich idylliczna wizja świata coraz bardziej zaczęła ustępować miejsca elegijnym kontemplacjom ujawniającym dysonanse współczesnego życia. Pogłębiający się ton religijny, ograniczający twórczość Zaleskiego, świadome odchodzenie od tematyki świeckiej — zdają się świadczyć o dokonujących się zmianach w programie artystycznym poety. Potwierdzałby taki stan rzeczy sygnalizowany już fakt pojawiania się w wierszach z tego okresu dylematów twórcy w zakresie wyboru tematyki (pieśń „bojańska” czy „rusałczana”, świecka czy religijna), a także wyboru postawy (dumnej czy pokornej).

Niewątpliwie od czasów przedpowstaniowych wiele zmieniło się w ogólnej sytuacji polskiej literatury. Wczesny romantyzm ukształtował nowy typ człowieka pochłoniętego odkrywaniem tajemnic natury, stawiającego pytania o istotę świata, poszukującego nowych możliwości jego odkrywania i znajdującego je w moralnych prawdach prostego ludu. Jednocześnie romantyzm ten stworzył bohatera — wielkiego indywidualistę, obnażył konflikt jednostki z siłami historii i coraz bardziej umacniał rewolucyjny ton w poezji. Ale po klęsce powstania i pierwszych latach „obrachunkowych” nastąpił w literaturze romantycznej istotny przełom. Objawił się on m.in. we wzroście wątków chrystianicznych i motywów sielskich w poezji; uległa też przewartościowaniu kategoria nie-