Fitopatologia leśna (86)

pienia czarnych kulistych tworów o średnicy około 1 mm (otocznie), poprzedzone niekiedy zarodnikowaniem konidialnym sprawcy.

Etiologia. Grzyb Rosellinia quercina (Ascomycetes, Xylariales) zakaża korzenie swych gospodarzy za pomocą rosnących w glebie (od chorego korzenia do zdrowego) rizoktonii, zwykłej grzybni lub zarodników workowych. Strzępka lub rizoktonia infekcyjna może przeniknąć tylko cienką warstwę korka osłaniającą młodsze korzenie. Do grubszych korzeni może wniknąć jedynie poprzez wyrastające z nich delikatne korzenie boczne. Rozszerzając się w porażonym korzeniu, grzyb rozkłada korę i drewno, na powierzchni korzenia tworzy skleroty, ri-zoktonie i konidia, a po śmierci gospodarza, na jego szyjce korzeniowej - otocznie. Zimuje w glebie w postaci sklerot (z których w sprzyjających warunkach wyrasta grzybnia), otoczni i grzybni zawartej w resztkach roślinnych, jak również grzybni występującej na korzeniach żywych starych dębów, dla których nie stanowi on żadnego niebezpieczeństwa.

Warunki sprzyjające. Należy do nich duża wilgotność gleby i powietrza, podwyższona temperatura i dość wysokie pH, ponadto prawdopodobnie także bli-skość korzeni dorosłych żywych dębów. Choroba bywa niekiedy niebezpie Tak na przykład w kilku nadleśnictwach okręgu koblenckiego w zachodniej czę-.] ści Niemiec grzyb ten zniszczył w 1890 r. około 100 000 sztuk 1—3-letnich dęb

Ochrona. Stosuje się odizolowywanie rowkami miejsc, na których występu, choroba, i - z lepszym efektem - wyjmowanie i niszczenie chorych roślin poł«j*J czone z głębokim przekopywaniem gleby. Ponadto należy unikać zakład szkółek i upraw w bezpośredniej bliskości starodrzewów dębowych, a także do konywania siewów w miejscach, w których choroba wystąpiła w roku ubieg chyba że gleba została zdezynfekowana.

("TńjT'')

5. Przewężenie podstawy łodygi

Patogeny: Pestalozzia harligii Tub., P. funerea Desm., Pezicula livlda (Berk. et Br.) Rehm i inne

Na młodych roślinach drzew iglastych i liściastych występuje u podstawy łodygi przewężenie, a tuż nad nim znaczne zgrubienie (rys. 46). W miejscu charakterystycznego przewężenia mniej lub więcej rozlegle partie kory zamierają, a na ich powierzchni pojawiają się małe, nieregularne, czarne utwory, zwane warstwiaka-mi. Iglaste gatunki drzew żółkną powyżej miejsca porażenia i z reguły zamierają, natomiast liściaste częściej powracają do zdrowia, gdyż mogą wytwarzać korzenie przybyszowe z partii łodygi znajdującej się zarówno powyżej, jak i poniżej miejsca porażenia, podobnie zresztą jak i z miejsca znajdującego się poniżej tej partii. Grzybnia przenikająca do walca drzewnego na wysokości uszkodzonego miejsca oraz ukazujące się na nim warstwiaki są wytwarzane przez grzyb Pesta-lozzia harligii (Coelomycetes, Melanconiales), a jeśli chodzi o drzewa z rodziny Cupressaceae - przez grzyb P. funerea. Konidia gatunków rodzaju Pestalozzia są kilkukomórkowe, przy czym wewnętrzne komórki są oliwkowobrunatne, skrajne zaś (z których jedna jest zakończona prostymi lub rozgałęzionymi szczecinkami) bezbarwne. W wypadku P. harligii ich wymiary wynoszą 18—20 x 6 pm i są podzielone na 4 komórki, w wypadku zaś P. funerea są one tworami pięciokomór-kowymi o wymiarach 22-32 x 6-8 pm. Niektórzy autorzy (Miinch 1913, Doyer 1925) utrzymują, że grzyby te występują jedynie wtórnie jako saprotrofy na miej-

Rys. 46. Siewka buka porażona przez grzyb Pestalozzia harligii (wg Rostrupa i Lagerberga -z Erikssona):

a - chora siewka (przewężenie podstawy todygi), b - konidia sprawcy, c - warstwiak wytwarzający konidia

(^169^)