DSC09934 (2)

domowych oraz chwasidw. Liczącą się pozycje w gospodarce człowieka sonowi tafcie jedwab produkowany przez jedwabnika morwowego.

Morfologia owadów

Gafa owadów pow stało prawdopodobnie z 20-21 segmentów. Sześć pierwszych segmentów otworzy hi głowę, dalsze bzy tułów. a pozostałe odwłok. Na każdym segmencie można rozróżnię 4 płytki: grzbietową (tergit), brzuszną (sternic) i dwie boczne tpieuryry» Płytki te stanowią miejsce przyczepu mięśni i są ze sobą połączone błoną. Poszczególne segmenty Łączą pofałdowane błony. Z upływem milionów lat, wskutek ewolucji segmenty ziewały się ze sobą, stąd u dzisiaj żyjących owadów widać najwyżej 14. a częjan znacznie raniej segmentów. Pierwotnie każdemu segmentowi ciała, odpowiadała para odnóży. Dzisiejsze owady zachowały odnóża na Oifowio. siady po pozostałych odnóżach widać tytko w czasie rozwoju embrionalnego. a niekiedy także o Larw.

Głowa, Ma om kształt silnie zgrubiałej puszki z narządami gębowymi, czułkami. parą oczu złożonych i trzema oczami prostymi, czyli przy oczkami. Na głowie można rozróżnić czoło, policzki, ciemię, potylicę (rys. 5.28).

Po bokach czoła, między oczami złożonymi, znajduje się para czułfcriw, które są narządem zmysłu węchu i dotyku. U samców są one z reguły większe, w okresie godowym reagują na feromon płciowy samicy. Wyjątkowo czułki pełnią inne funkcje: służą do łapania zdobyczy, do przytrzymywania samicy w czasie kopulacji, ułatwiają orientację przestrzenną (u pszczół), umożliwiają zorganizowaną pracę w społeczeństwach (Bp. u mrówek). Czułki są zbudowane z 3—100 członów i mogą mieć różne kształty (rys. 5.29). Człon podstawowy nazywany jest trzonkiem, następny to nóżka, a dalsze stanowią biczyk.

Tergit

Skrzydło

\

Biodro nogi

Sternif

\

Rysunek 5J27. Schemat budowy tułowiowego segmentu owada (w przekroju)

B

Czoło

Rysunek 5.28. Schemat budowy głowy owada z przodu (A) i z boku (B)

Narządy gębowe owadów powstały z przekształcenia odnóży IV, V i VI segmentów słowowych. Odnóża IV segmentu przekształciły się w żuwaczki (madibulae), V

segmentu - w żuchwy (mcnillae) i VI segmentu - w wargę dolną (la-jjium). Od góry okrywa narządy gębowe warga górna (labrum).

Narządy gębowe gryzące, najbardziej pierwotne, występują u owadów prostoskrzydłych, karaczanów, chrząszczy, gąsienic motyli. Żuwaczki w tym przypadku mają kształt płytek z ząbkami, żuchwy I pary składają się z kotwiczki, pieńka. żuwki zewnętrznej i wewnętrznej oraz głaszczka żuchwowego (rys. 5.30) i wargi dolnej w kształcie nieparzystej płytki powstałej ze zrośnięcia drugiej pary żuchw. Można w niej także rozróżnić kilka części (podbródek, broda, języczki, przyjęzyczki i głaszczki wargowe). Warga górna ma kształt płytki.