DSC09947 (2)

2T2

2T2

Rysunek 5.60. Typy poczwarek: A - wolna, 6 - okryta, C - bobówka

jaja. Tylko nieliczne zoocydy (owicydy) prani, kaja przez chorion jaj. Stadia zimujące są zwykle bardziej odporne niż formy letnie. Samice są często bardziej wrażliwe niż samce. Największa wrażliwość młodych larw wynika stąd, że nie mają one jeszcze wykształconych mechanizmów detoksyfikacyjnych, kuty kula ich jest cienka, nie przesycona chityną i pigmentami, mająniekorzy. stny stosunek powierzchni ciała do masy i stosunkowo duży system nerwowy.

Zachowanie związane z rozrodem. Każdy gatunek ma specyficzną biologię rozmnażania ze specyficznym zachowaniem samic i samców w tym okresie. Stwierdzono różnice w zachowaniu się w okresie zalotów, kopulacji, składania jaj i po wylęgu larw. Różnice mogą dotyczyć składu chemicznego feromonów, pozycji przy kopulacji, częstości kopulacji w czifcie żyda samicy i samca, okresu trwania kopulacji, długości okresu od wylęgu imagines do składania jaj, okresu płodności, liczby składanych jaj, ich żywotności, sposobu żerowania larw, liczby linieó itd. Zachowanie związane z rozrodem stanowi łańcuch aktów następujących po sobie w określonej kolejności, różniących się nawet u blisko spokrewnionych gatunków.

Spotkanie osobników płci przedwnej ułatwiają owadom sygnały świetlne, zapachowe lub głosowe. U niektórych gatunków jedna lub obie płci wysyłają sygnały świetlne. Bardzo często produkowany jest feromon płciowy, na który reaguje druga płeć, najczęściej samiec, niekiedy z dużej odległośd, a więc nawet przy bardzo niskim stężeniu cząstek feromonu w powietrzu. Często także są wydawane dźwięki, na które reaguje płeć przeciwna. Podczas zalotów mogą działać również 3 grupy bodźców: zapachowe (afrodyzjaki), dźwiękowe lub ruchowe (tańce). Samce mogą w tym czasie walczyć z konkurentami, bronić swego terytorium. Następuje składanie jaj. Samica w tym celu poszukuje miejsc, gdzie wylęgłe larwy łatwo znajdą pokarm. Reaguje wtedy na bodźce, które przedtem na nią nie działały. Na przykład samica bielinka dopiero w okresie składania jaj reaguje na obecność olejków gorczycznych. U niektórych gatunków samice pozostają w pobliżu jaj, do wylęgu larw. a więc wykazują troskę o potomstwo (np. u skorka).

Znajomość zachowania się owadów w czasie rozmnażania może pomóc w opracowaniu skutecznych metod zwalczania. Rozmnażanie i sterylizacja, a następnie wypuszczanie w teren samców pozwala likwidować populacje gatunków szkodli-gyctL kopulujących raz w życiu. Poznanie roli feromonów płciowych umożliwia _cZęjB wykorzystywanie ich do rejestracji, prognozowania, a nawet zwalczania gatunków.

Diapauza. Jest to stan, w którym na określony czas zostają zahamowane wzrost iiozwój owadów (także i roztoczy) jako swoiste przystosowanie się do przeżycia nie sprzyjających warunków. W naszym umiarkowanym klimacie stawonogi diapauzują najczęściej w czasie zimy. ale niektóre gatunki latem, gdy brak jest pokarmu (np. kwieciak gruszowiec). Różne stadia mogą zapadać w stan diapauzy, jednak dla danego gatunku jest to zawsze to samo stadium. Diapauza może występować w każdym pokoleniu (także u owadów mających 1 pokolenie w roku) lub tylko w niektórych (np. u gatunków poliwoltynnych).

Diapauza różni się od odrętwienia (hibernacji), czyli zapadania w sen zimowy u ssaków, i snu letniego (estywacji), np. w okresie suszy i wysokich temperatur, z tym - że rozpoczyna się przed nastaniem niekorzystnych warunków i nie mija natychmiast po zmianie warunków na korzystne. Diapauza jest regulowana hormonalnie i przez centralny system nerwowy.

Najważniejszym czynnikiem indukującym diapauzęjest fotoperiodyzm (względna długość dnia i nocy), ale także wilgotność, pokarm, temperatura. Jedne owady nie zapadają w stan diapauzy przy długim dniu (np. stonka ziemniaczana), inne nie zapadają przy dniu krótkim (piętnówka kapustnica), a są i takie, u których diapauza występuje przy dniu o 2 różnych długościach (omacnica proso wianka, bielinek lopustnik).

Długość dnia jest również czynnikiem kończącym diapauzę, ale także ważna jest tutaj wilgotność i pokarm.

Diapauza zarodkowa oznacza zatrzymanie rozwoju i wysuszenie jaja. Indukcja diapauzy zachodzi w organizmie samicy pod wpływem długości dnia Ihka diapauza występuje u znamionówki tamiówki, ozdobnika lucerno wca, mszycy grochowianka, mszycy brzoskwiniowej i wielu innych.

Diapauza larwalna polega na zahamowaniu metabolizmu, wzrostu i linieć larw. Larwy takie są wysuszone. Indukcja następuje zwykle pod wpływem długości dnia w stadium jaja. Obserwujemy ją u owocówki jabłkóweczki, omacnicy prosowianki, gnatarza rzepakowca.

Diapauza poczwarkowa powoduje zahamowanie metabolizmu, różnicowania się organów imaginalnych, większą wytrzymałość na straty wody. Jest indukowana fotoperiodyzmem w okresie poprzednich stadiów rozwojowych. Występuje u pięt-ndwki kapusrnicy. bielinków, śmietek.

Diapauza imaginalna, czyli płciowa, polega na zatrzymaniu produkcji komórek płciowych, wysuszeniu ciała, zaprzestaniu żerowania owadów dorosłych. Jest wywo-