DSC09945 (2)

Rytunek 5.53. Schemat budowy i typy kształtów jaj owadów

Pluskwiaka fóźnosfezyd_tego £ \

Chrząszcza

Sówki

Śmietki

kapuścianej

tym są niniejsze. Niektóre owady składają jaja 2 typów: letnie i zimowe. Jajo zimowe ma zwykle gruby chorion, stanowiący zabezpieczenie przed zimnem. Jaja składane są pojedynczo lub w złożach. Rozwój jaj może trwać od kilku godzin do kilku miesięcy.

Owady często rozmnażają się dzieworodnie (partenogenetycznie). Z jaj nieza-płodnionych mogą się lęgnąć wyłącznie samice (thelytokia), samce (arrhenotokia) lub osobniki obu płci (amfitokia). Znane jest także rozmnażanie typu pedogenezy (neo-tenii), gdy do rozrodu płciowego zdolne są larwy (np. u czerwców i niektórych muchówek). U pasożytów często występuje poliembrionia, tzn. że z jednego jaja może się utworzyć nawet 2000 larw, z każdego blastomeru dzielącego się jaja.

Z jaj owadów lęgną się larwy zdolne tylko do żerowania i wzrostu. W miarę wzrostu obserwujemy zmianę wyglądu owadów zwaną przeobrażeniem (metamorfozą). Przeobrażenie może być zupełne (holometabolia) lub niezupełne (hemimetabo-lui. Jedynie u owadów bezskrzydłych (Ąpte-ngota) brak metamorfozy (ametabolia). W

rozwoju owada rozróżniamy określone

i okresy życia. Owady o przeobrażeniu zupełnym mają w rozwoju 4 stadia: jajo. larwę, poczwarkę i postać dorosłą. W przeobrażeniu niezupełnym brak stadium poczwarki.

Larwa rosnąc szereg razy linieje, dlatego rozróżniamy poszczególne stadia wzrostowe (Li.

U. U itd.). Liczba linień jest cechą gatunku, może się jednak zmieniać zależnie od pożywieni a. Masa ciała larwy podwaja się lub wzrasta jeszcze bardziej między kolejnymi linieniami.

Larwy owadów są najczęściej stadium szkodliwym dla roślin. Z reguły są bardzo żarłoczne, masa ich ciała może się zwiększać wiele tysięcy razy. Larwy mogą być beznogie (apodialne), np. u strąkowe ów i licznych mu-dniwek. mogą mieć trzy pary nóg (oligopo- _{Rvsunek 5 54} dialne), jak złotooka. biedronek, chrząszczy i sprężyków (rys. 5.55) lub wielonożne (poli-podialne). np. motyli, rośliniarek.

Poczwarka jest stadium nie żerującym i zwykle nieruchliwym. ~W tym stadium owady są bezbronne, dlatego poczwarki ukryte są w glebie, w szczelinachpni, często otoczone oprzędem (kokonem). Rozróżnia się poczwarki zamknięte (np. motyli) oraz wolne (np. chrząszczy). U muchówek poczwarka znajduje się w ostatniej wy lince i jest nazywana bobówką (rys. 5.60).

W czasie przepoczwarczenia następuje rozpuszczenie nagromadzonych przez larwę materiałów (histoliza) i różnicowanie się organów owada dorosłego. Po wyjściu z osłon dorosły owad często natychmiast przystępuje do żerowania, kopulacji i składania jaj.

Rozwój organizmu od jaja do jaja określamy jako pokolenie. Jedne owady mają w roku tylko jedno pokolenie (gatunki uniwoltynne) (np. ździehlarz pszeniczny, chowacze, nasionnica trześniówka), inne - więcej (poliwoltyime, np. mszyce).

Samce owadów często różnią się od samic (dyformizm płciowy). Są mniejsze, bardziej kolorowo ubarwione, mają bardziej wysmukły odwłoki lepiej wykształcone czułki. U samic widać pokładełko, odwłok jest zwykle pękaty.

Wrażliwość owadów na insektycydy zależy w dużym stopniu od stadium rozwoju. Najwrażliwsze są zwykle najmłodsze larwy, następnie młode osobniki dorosłe, a dalej kolejno coraz bardziej odporne są zwykle poczwarki, starsze osobniki dorosłe i