DSCF0374

cach leśnych (głównie fruktoza i glukoza) należą do najbardziej przyswajalnych przez organizm, a zawarte w owocach kwasy organiczne są nie tylko substancjami odżywczymi, lecz znacznie ułatwiają procesy trawienia. Obecność w nich substancji czynnych decyduje o tym, że część owoców leśnych ma również znaczenie lecznicze i znajduje zastosowanie we współczesnej medycynie.

We wszystkich owocach leśnych znajduje się witamina C, czyli kwas askorbinowy. Duży niedobór witaminy C w organizmie ludzkim może spowodować awitaminozę, która w ciężkiej postaci może wywołać szkorbut, a nawet zgon. Do najbardziej zasobnych w witaminę C jadalnych owoców leśnych należą: owoce dzikiej róży zawierające średnio około 500 mg% tej substancji oraz owoce rokitnika zwyczajnego (około 250 mg%) i berberysu zwyczajnego (około 60 mg%). Najmniej zasobne w witaminę C są owoce jeżyn (10 mg%) oraz owoce borówki czernicy i brusznicy (po 15 mg%) (Grochowski 1990).

Do innych cennych składników owoców leśnych należą cukry i kwasy organiczne. W owocach leśnych w największej ilości występują cukry takie jak: glukoza (cukier gronowy) i fruktoza (cukier owocowy). Średnia zawartość przyswajalnych cukrów w owocach leśnych wynosi kilka procent. Najwięcej cukrów jest w owocach berberysu zwyczajnego (9,0%) oraz w śliwie tarninie (8,7%), a najmniej w owocach żurawiny błotnej (4,7%), i jeżynach (4,2%).

Owoce leśne zawierają spore ilości kwasów organicznych, średnio 1-2%. Kwasy organiczne mają znaczenie nie tylko jako substancje odżywcze, ale Ich obecność (szczególnie kwasu benzoesowego, chinowego i sorbowego) przedłuża trwałość owoców. Do najbardziej kwaśnych należą owoce berberysu zwyczajnego, gdyż średnia ilość zawartych w nich kwasów wynosi 4,2% ale może dochodzić do 6,5%, a więc tyle kwasów ile znajduje się w cytrynie. Ponad 3% kwasów znajduje się w owocach rokitnika zwyczajnego oraz w owocach żurawiny błotnej (Grochowski 1990).

Owoce leśne zawierają również białka, w których znajduje się azot i dlatego nazywane są również związkami azotowymi. Duży niedobór białek w organizmie charakteryzuje się wychudzeniem, obrzękiem głodowym oraz martwicą wątroby. W owocach leśnych związków azotowych jest stosunkowo niewiele, a ich ilość w owocach jagodowych rzadko przekracza 1 %. Najmniej tych związków jest w owocach borówki brusznicy, gdyż zaledwie 0,06%. Natomiast do wyjątkowo bardzo zasobnych związki azotowe należą orzechy laskowe (20%) oraz orzeszki bukowe zwane bukwią (23%) (Głowacki 2000,2002).

Jak wspomniano, owoce leśne są również stosunkowo bogate w związki mineralne, jak na przykład związki żelaza, fosforu, miedzi i magnezu. Najwięcej żelaza znajduje się w owocach poziomki pospolitej i borówki brusznicy. Najbardziej zasobne w fosfor są owoce maliny i borówki brusznicy, a w miedź owoce jeżyn oraz w mniejszym stopniu owoce maliny. Najwięcej magnezu zawierają owoce żurawiny

błotnej.

Racjonalne użytkowanie zasobów runa leśnego wymaga znajomości bazy surowcowej. Podstawowe prace mające na celu rozpoznanie baz surowcowych owoców leśnych, grzybów i ziół nazwano inwentaryzacją zasobów runa leśnego. Rozróżnia się inwentaryzację ogólną (ankietową) i inwentaryzację szczegółową (bezpośrednią, ankietową i statystyczną). Badania nad bazą surowcową owoców leśnych w Polsce wykonywane były pod kierunkiem Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie w latach: 1956,1960, 1961 i 1962-1066. Baza surowcowa wszystkich owoców leśnych w

Pi

ur

zc

ro

b(

ty

śii d) i < m wi śii

cć

rc

nj

2I

7

w

sl

s

jł

2001

2002

2003

2004    2005 średnio

rok

Rys. 1. Wielkość skupu owoców leśnych i grzybów w latach 2001-2005 (GUS - Leśnictwo 2002-2006)

p

p

w

2

l

i*

b

l<

n

z

5

c

n

i)

n

b

i

t<

d

li

24