9317680600

Archaizacja w „Potopie”

Archaizmy znaczeniowe należą do najbardziej wyrazistych wskaźników archaizacji w powieści. Przykładowo - wyraz substancja oznaczał kiedyś ‘mienie, fortunę, majątek’ i w tym znaczeniu jest używany przez Sienkiewicza: żeś waszmość nie wahał się substancji zostawić, na której nieprzyjaciel mścić się nie omieszka; A jeśliby substancję swoją rodzinną utracił. Takie znaczenie (obok filozoficznego ‘istota rzeczy’) poświadcza Linde, cytując autorów staropolskich, np. Skargę, oraz późniejsze słowniki. W powojennym Słowniku języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego określono je już jako dawne, popierając to przykładami m.in. z "Potopu" Sienkiewicza.

Zgodnie ze znaczeniem słów łacińskich używa też Sienkiewicz np. takich wyrazówjak: kondycja: postawił mi kondycję, na którą zgodzić się nie mogłem III 21 (łc. conditio = umowa, warunek); konfident ‘powiernik, zaufany, przyjaciel’: Takie teraz czasy, że lepiej o tym nie mówić, chyba że z konfidentami II 57 (to znaczenie wyrazu poświadczono w dawnych słownikach, por. L, SWil, SW, SJPD przest. łc. confidens, -ntis)', korupcja ‘łapówka’. Pytajcie się go, jakie korupcje wziął od Szweda? I 303; On to pierwszy nazwał mnie zdrajcą, on o wzięcie korupcji posądził I 339 (SW ocenia to znaczenie już jako staropolskie, SJPD - przestarzałe, łc. corruptio),