DSCF0386

czyli do wprowadzenia koksu, stanowił podstawowe paliwo w hutnictwie, przy wytopie metali i szkła. Początkowo wypalany był w dołach lub mielerzach ziemnych, obecnie w retortach. W zakładach suchej destylacji drewna w procesie pirolizy otrzymuje się węgiel drzewny oraz różne, mniej znaczące produkty płynne i gazowe. Z końcem lat 70. ub. w. opracowano w SGGW w Warszawie konstrukcję retort polowych oraz technologię zwęglania drewna, co umożliwiło ograniczenie importu tego produktu oraz doprowadziło do wycofania produkcji w mielerzach (Laurów 2004). Przeciętna wydajność procesu zwęglania wynosi: w retortach polowych 145 kg węgla z 1 m³ drewna (100 kg z 1 mp) a w retortach przemysłowych 180 kg węgla z 1 m³ drewna (125 kg z 1 mp) (Głowacki 2001).

Węgiel drzewny ma szereg bardzo ważnych zastosowań: w hutnictwie, gdzie jest wyżej ceniony niż koks do wytopu szlachetnych gatunków stali i metali kolorowych, jako sorbent w filtrach do oczyszczania ścieków, powietrza, wody pitnej i tłuszczów, do rafinacji ropy naftowej, w przemyśle chemicznym do produkcji cyjanków, węglików i elektrod, w przemyśle farmaceutycznym i wreszcie jako węgiel grilowy.

Jako surowiec do wypału bardziej niż drewno iglaste nadaje się liściaste: bukowe, a ponadto brzozowe, grabowe lub dębowe i olchowe - gorszej jakości jednak bez zgnilizny miękkiej. Produkcja węgla drzewnego jest zlokalizowana głównie w południowo-wschodniej części kraju, w Bieszczadach i Beskidzie Niskim, gdzie posiadamy bogatą i odpowiednią bazę surowcową do jego wypalania. Ocenia się, że na terenie woj. podkarpackiego pracuje ok. 200 retort polowych, skupionych po 2 do 12 w punktach wypału. Ich właścicielami, bądź dzierżawcami są osoby prywatne (www.wios.rzeszow.pl). Lokalizacja retort odbywa się zazwyczaj bez uzgodnień z lokalnymi władzami ds. ochrony środowiska. Budzi to często protesty miejscowej ludności narażonej na dyskomfort w postaci zadymiania i uciążliwości zapachowych. Ustawianie retort na terenach leśnych powinno być uzgadniane w właścicielami lub zarządcami lasu, gdyż przy wypalaniu węgla może zaistnieć niebezpieczeństwo zaprószenia ognia w lesie.

Szacuje się, że roczna produkcja węgla drzewnego w zakładach suchej destylacji drewna wynosi w Polsce ponad 30 tys. ton, a w retortach polowych około 15 tys. ton (Głowacki 2004). W 2005 r. wyeksportowaliśmy (głównie do Niemiec i Szwecji) blisko 59 tys. ton węgla drzewnego, tj. o 47% więcej w porównaniu z r. 2000, za łączną kwotę 8,2 mld zł. W tym samym roku import węgla drzewnego (głównie z krajów Europy środkowo-wschodniej) wynosił ok. 22 tys. ton, czyli 6 razy więcej niż w r. 2000, o łącznej wartości 3,3 mld. zł (Leśnictwo... 2006).

Użytkowanie kory

Kora drzew i krzewów leśnych, to surowiec, który ze względu na zróżnicowaną budowę i właściwości może znaleźć szereg zastosowań praktycznych. Największe znaczenie w dziedzinie zastosowań specjalnych ma strefa korka, o właściwościach sprężystych i izolacyjnych, a ponadto strefa łyka bogata w garbniki o różnorodnym przeznaczeniu. Udział kory w masie drzew dojrzałych waha się, w zależności od gatunku drzewa od 6 do 20% (Antkowiak 1997). Jest ona bogata w substancje ważne od strony gospodarczej oraz posiada liczne zastosowania w lecznictwie. Zawiera substancje podstawowe, zbliżone do występujących w drewnie, jest jednak bogatsza w związki mineralne, ekstrakcyjne i pektynowe. Gęstość i wytrzymałość mechaniczna kory w porównaniu z drewnem jest znacznie mniejsza. Korek cechuje się małym współczynnikiem przewodnictwa cieplnego i małą prędkością przewodzenia dźwięku.

Kora może być pozyskiwana specjalnie, np. do produkcji garbników (wyprawa skór, cele lecznicze, kleje do drewna, preparaty antykorozyjne), barwników oraz uzyskiwania korka (korki do butelek, wystrój wnętrz, izolacje, przemysł obuwniczy). Kora z hałd, stanowiąca odpad po korowaniu drewna może być utylizowana m.in.: w produkcji płyt korowych i korobetonu, jako dodatek do płyt wiórowych, jako sorbent do oczyszczania zbiorników wodnych, reduktor w metalurgii żelazostopów, jako komponent karmy dla zwierząt, do produkcji kompostów i podłoży korowych w produkcji roślinnej oraz do ściółkowania powierzchni upraw. Kora ma podobną, a często większą wartość opałową jak drewno, stąd też może służyć, jako źródło energii, pod warunkiem, że nie jest wilgotna (Antkowiak 1997).

Do najbardziej znanych, tradycyjnych zastosowań specjalnych kory należy produkcja garbników. W przypadku garbowania skór zostały one w Polsce niemal całkowicie wyparte przez tańsze garbniki syntetyczne. Naszym krajowym surowcem o takim zastosowaniu była kora garbarska świerkowa (przeciętnie 8 do 12%

37