DSCF0533

80

EMPATIA

Jak już zostało wspomniane, przy tego rodzaju pomiarach istnieje prawdopodobieństwo przeszacowania i prawdopodobnie faktycznie tak jest (Plomin i in., 1990); należałoby więc konsekwentnie zachowywać znaczną ostrożności przy interpretowaniu estymacji dotyczących możliwości dziedziczenia. Mimo to wyciągnięcie wniosku, na podstawie przedstawionych dowodów, że znacząca cześć zróżnicowania fenotypowego w wypadku dyspozycyjnej empatii efektywnej może zostać przypisana czynnikom genetycznym wydaje się uzasadnione.

Rola temperamentu

Jeżeli reakcje emocjonalne na doświadczenia innych ludzi są w znacznym stopniu zdeterminowane przez czynniki dziedziczne, to w jaki konkretnie sposób mogło do tego dojść? Jedną z możliwości jest uznanie, że różnice genetyczne dotyczące reaktywności afektywnej w stosunku do innych w dużej mierze są rezultatem istnienia bardziej ogólnie pojętej reaktywności. Oznacza to, że ludzie, którzy generalnie są bardziej podatni na doświadczanie reakcji emocjonalnych spowodowanych czynnikami środowiskowymi, mogą po prostu, z większym zaangażowaniem reagować na obserwowane doświadczenia emocjonalne innych. Krótko mówiąc, tego rodzaju wyjaśnienie oparte jest na istnieniu temperamentu emocjonalnego.

Temperament był rozmaicie definiowany (np. Buss i Plomin, 1975; Cam-pos, Barret, Lamb, Goldsmith, i Sternberg 1983; Rothbart i Derryberry, 1981), ale przynajmniej dwie cechy, istotne w prowadzonej tu dyskusji, pojawiają się w większości opracowań. Po pierwsze, uważa się, że w temperamencie zawierają się istotne cechy charakterystyczne dla reagowania afektywne-go jednostki, przede wszystkim prawdopodobieństwo reakcji oraz jej intensywność. Wynikałoby z tego, że różnice temperamentu mogą tłumaczyć indywidualne zróżnicowanie intensywności bodźców potrzebnych do zaistnienia określonej reakcji afektywnej oraz intensywności tej reakcji. Po drugie, zakłada się, że różnice dotyczące temperamentu są rezultatem czynników raczej genetycznych niż środowiskowych.

Spośród rozmaitych ujęć problematyki temperamentu i osobowości cztery w specjalny sposób związane są z pytaniem dotyczącym różnic indywidualnych w zakresie empatii afektywnej.

Buss i Plomin (1975) wyróżnili cztery podstawowe wymiary temperamentu: emocjonalność, aktywność, towarzyskość i impulsywność. Spośród nich emocjonalność jest najbardziej istotna dla prowadzonego tutaj wywodu. Osoba emocjonalna charakteryzowana jest jako łatwo poddająca się intensywnemu pobudzeniu, aż do punktu przeżycia „nadmiaru” uczucia. Istotne jest to, że Buss i Plomin traktują emocjonalność jako ograniczoną do negatywnych emocji: osoba o temperamencie emocjonalnym ma skłonności do