DSCF0541

88

EMPATIA

podstawie uzyskanych odpowiedzi została następnie skorelowana z rówieśniczymi oszacowaniami dotyczącymi tendencji dzieci do „opiekowania się” i „wspomagania” innych dzieci. Relacjonowana przez nich samych, afektyw-ność ojców w stosunku do dzieci nie pozostawała w relacji z tymi pomiarami, podczas gdy afektywność matek była powiązana znacząco (r = 0,29) tylko w odniesieniu do synów. Barnett, King, Howard i Dino (1980) przeprowadzili badania, w których matki i ojcowie oddzielnie, w ogólny sposób, określali, jak często angażowali się w „interakcje uczuciowe” ze swoimi dziećmi. Wyniki zostały skorelowane z wynikami osiąganymi przez dzieci w badaniu FASTE. W tym wypadku czułość matek nie pozostawała w związku z empatią dzieci, podczas gdy czułość ojców okazała się powiązana w sposób znaczący, ale negatywny w wypadku córek (r = -0,44).

W interesującym badaniu Koestner, Franz i Weinberger (1990) posłużyli się wywiadami przeprowadzonymi z matkami, w okresie kiedy ich dzieci miały 5 lat, w celu oszacowania pewnej liczby zmiennych związanych z rodzicielstwem, w tym macierzyńskiej i ojcowskiej serdeczności; zmienne te zostały następnie wykorzystane do przewidywania poziomu empatycznej troski (jako dyspozycji) u ich dzieci w 26 lat później. Serdeczność żadnego z rodziców nie była powiązana z późniejszym poziomem troski empatycznej, potwierdzając wzorzec uzyskiwania nieprzekonywujących wyników, gdy w badaniach używano samoopisów rodziców, dotyczących ich uczuć. Interesujące natomiast okazały się dwie inne zmienne, które naprawdę miały istotny wpływ na poziom empatycznej troski: udział ojca w opiece nad dzieckiem oraz tolerowanie przez matkę zależności od dziecka, obydwie prawdopodobnie odzwierciedlające ilość czasu spędzonego z dzieckiem w wieku lat pięciu, obydwie też zostały znacząco i pozytywnie powiązane z empatyczną troską w wieku lat 31.

Samoopisy dzieci

W trzeciej grupie badań oceniono więzy uczuciowe pomiędzy rodzicami i dzieckiem przy pomocy samoopisów dzieci. Miary te mają zatem tę ujemną stronę, że dopuszczają możliwość szczególnego rodzaju odchylenia. Dzieci em-patyczne mogą bowiem przeceniać jakość więzi uczuciowych łączących je z rodzicami. Jednakże pomiary te mają tę zaletę, że dostarczają najbardziej bezpośredniej oceny tego, jak atmosfera społeczna w rodzinie jest odczuwana przez najważniejszą z jednostek - przez dziecko. Prawdopodobnie z obydwu wymienionych powodów dane uzyskane na podstawie badań są nieco bardziej przekonywające. Eisenberg-Berg i Mussen (1978), na przykład, przeprowadzili badania, w których uczniowie w wieku gimnazjalnym relacjonowali osobno zachowania ojców i matek związane z wychowywaniem. Opisy te zostały następnie skorelowane z wynikami uzyskanymi w QMEE przez uczniów. Jedyne wiarygodne powiązania miały miejsce pomiędzy działaniami