DSCF3777

Chemia kliniczna jako nauka o parametrycznym sposobie opisu stanu zdrowia i choroby

Jerzy W. Naskalski

1.1.

Chemia kliniczna: pole działania I rola w praktyce medyczne]

Przez blisko 150 lat tradycyjny kanon wykształcenia lekarza obejmował umiejętność wykonywania różnych tzw. „badań dodatkowych”, na które między innymi składały się „odczyny chemiczne”, np. na obecność białka lub cukru w moczu. Wyniki takich testów, wyrażane najczęściej w kategoriach „test dodatni” lub „test ujemny”, uzupełniały dodatkowo obraz choroby, której objawy powodowały, że pacjent zgłaszał się po poradę lekarską. Do zakresu obowiązkowych umiejętności lekarza praktyka należała również ocena mikroskopowa zmian patologicznych w obrazie komórek krwi i moczu, rozpoznawanie niektórych patogenów i często także mikroskopowej struktury zmienionej chorobowo tkanki. Diagnostyka laboratoryjna, jako odrębny zawód i specjalność medyczna, powstała wtedy, kiedy zakres koniecznej wiedzy i czynności związanych z „badaniami dodatkowymi” przekroczył możliwości ich wykonywania w ramach ogólnej praktyki lekarskiej. Miejscem wykonywania badań stało się laboratorium, a wykonawstwem zaczęli się zajmować zatrudniani w laboratoriach ludzie bez wykształcenia lekarskiego (chemicy, biolodzy), dostarczając lekarzowi do interpretacji ostateczny wynik. W ten sposób lekarz stał się użytkownikiem wyniku badania, za wykonanie którego odpowiada laboratorium.

Ze względu na podstawy metodyczne diagnostyki laboratoryjnej w Niemczech i w krajach anglosaskich przyjęto dla niej nazwę „chemia kliniczna”. Jest to termin umowny, bowiem laboratorium, wykonując badania diagnostyczne, posługuje się także wieloma innymi metodami np.: cytologicznymi, immunologicznymi i innymi. We Francji i krajach z kręgu oddziaływania kultury francuskiej diagnostykę laboratoryjną nazywa się „biologią kliniczną”. W krajach (m.in. w Polsce), które dokonywały wyodrębnienia diagnostyki laboratoryjnej, wykorzystując kadrę wywodzącą się z akademickich zakładów biochemii, przyjęto nazwę „biochemia kliniczna”. Międzynarodowa Federacja Chemii Klinicznej 1 IFCC, która stawia sobie za zadanie definiowanie pojęć i stanowienie naukowych podstaw diagnostyki laboratoryjnej, określa chemię kliniczną jako: „wiedzę na temat wykorzystania pojęć i technik badawczych: chemii, biologii molekularnej i biologii komórkowej dla opisu i oceny stanu zdrowia człowieka w warunkach jego normalnego życia i w warunkach

3