DSC06891

76

spokojnej, mało wrażliwy; 4. dysplastyk — o budowie ciała zdeformowanej, cierpi na kompleksy psychiczne niższości, ma-łowar tościo wości.

J. P. Pawłów ujmuje problem temperamentów od strony centralnego systemu nerwowego z punktu widzenia wyższych czynności nerwowych. Według niego fizjologiczną podstawę temperamentu stanowi typ układu nerwowego. W związku z tym wyodrębnił cztery typy temper amen talne:

1.    typ silny, zrównoważony, ruchliwy, łatwy we współżyciu społecznym — ten typ jest w dużej mierze odpowiednikiem hi-pokratesowskiego sangwinika;

2.    typ silny, zrównoważony, powolny, mało ruchliwy, opanowany, spokojny — odpowiada hipokratesowskiemu flegmaty-kowi;

3.    typ silny, niezrównoważony, z przewagą pobudzania nad hamowaniem, energiczny, gwałtowny, wybuchowy, mało opanowany — odpowiada hipokratesowskiemu cholerykowi;

4.    typ słaby, o małej pobudliwości, bierny, zahamowany (często) — odpowiada hipokratesowskiemu typowi melancholika.

Przy powyższym podziale temperamentów Pawłów brał pod uwagę siłę procesów nerwowych — pobudzania i hamowania równowagi.

W Polsce J. Strelau przyjmuje, że „podstawę temperamentu stanowią względnie stale własności układu nerwowego i że związku między organizmem a psychiką i zachowaniem człowieka szukać należy nie w budowie ciała, nie w układzie hormonalnym, lecz w funkcjonowaniu tych najwyżej zorganizowanych komórek, które składają się na centralny układ nerwowy, w tym szczególnie na korę mózgową” (J. Strelau, O temperamencie i jego poznaniu, Warszawa 1965, s. 44). J. Strelau przyjmuje zgodnie z teorią pawłowowską, że centralny układ nerwowy ma cztery podstawowe właściwości, tj. siłę, dążność do równowagi, ruchliwość procesów nerwowych oraz plastyczność, które ujawniają się w postawie temperamentalnej człowieka, ale o kierunku rozwoju i zachowaniu się człowieka czynnikiem decydującym jest wychowanie. Temperament w ujęciu Strelaua — to zespół jech formalnych. biologicznie uwarunkowanych i względnie stałych cech zachowania, a tymi podstawowymi cechami są — siła (wielkość) i czas (szybkość) reagowania, co jest uzależnione od właściwości układu nerwowego ośrodkowego i obwodowego oraz czynności gruczołów dokrewnych wydzielania wewnętrznego.

Temperament nie wyznacza bezpośrednio zachowania się, ale jest dyspozycją do reagowania i przejawia się w każdej czynności, w każdym działaniu i jest pewnego rodzaju mechanizmem wpływającym na czynności człowieka. W związku z tymi założeniami Strelau wyodrębnia dwa główne rodzaje typów tempera-mentalnych: 1. typy konstytucjonalne uzależnione od struktury organizmu jednostki; 2. typy funkcjonalne, które wiążą cechy tern per amentalne z pewnymi funkcjami organizmu fizjologicznymi i psychicznymi.

PODSTAWOWE SKŁADNIKI OSOBOWOŚCI DZIECI I MŁODZIEŻY

Osobowość dziecka — to zespół cech wrodzonych, tempera-mentalnych i nabytych, rozwijających się najpierw w środowisku rodzinnym, a następnie w środowisku szkolnym przy współpracy z rodziną. Te cechy wrodzone i nabyte osobowości ulegają w procesie wychowania domu i szkoły integracji. W praktyce szkolnej te cechy osobowości dzieli się zwykle na pięć grup, tj. na cechy fizyczne, umysłowe, moralne, estetyczne i politechniczne. Spośród tych pięciu składników cech osobowości dzieci i młodzieży rozwijanych w procesie wychowania środowiska rodzinnego i szkolnego na plan pierwszy wysuwa się w wychowaniu cechy moralne, wyrażające się w prawidłowych formach zachowania się i postępowania dzieci i młodzieży oraz w przyjętych układach treści wartości moralnych, których wykładnikiem jest właściwe pojęcie dobra, ujawniającego się w postępowaniu i czynach ludzi.

W wychowaniu fizycznym dzieci kształtują prawidłową postawę fizyczną poprzez ruch podczas gier i zabaw, poprzez wycieczki, turystykę oraz systematyczne przebywanie na świeżym powietrzu, słońcu i w kontakcie z przyrodą. Jednakże rozwój cech fizycznych i zdrowotnych dzieci w wielu rodzinach jest nie doceniany i zaniedbywany, a zwłaszcza wadliwe siedzenie przy odrabianiu lekcji w domu, co prowadzi do wad postawy u dzieci (skoliozy — bocznego skrzywienia kręgosłupa, co prowadzi do