DSCF4865

W niektórych więzieniach organizowano jeszcze kursy oświaty pozasztayi a organizowały je władze więzienne przy współudziale władz miejskiej "Patronatu". Nauczano na nich zarówno przedmiotów ogólnokształcących • ' też zawodowych Z⁵⁵.    ^

3. Działalność kulturalna

Wszy stkie akty prawne i zarządzenia wykonawcze, regulujące funkcjonować więziennictwa, uwzględniały potrzebę działalności kulturalnej. Regulamin z 193] r. w ogólnych zarysach określał jej formy. Miała ona polegać na: urządzaj odczytów i pogadanek dla więźniów, organizowaniu kól dokształcających zespołów amatorskich, urządzaniu przedstawień teatralnych, kineitia* tografkznych. koncertów i audycji radiowych, oraz krzewieniu czytelnictwa fi

Działalność kulturalna była w zasadzie prowadzona silami społecznymi prze* kapelanów i nauczycieli pod kierunkiem pomocnika naczelnika, a w mniejszych więzieniach naczelnika. Przewidywano możliwość angażowania do tego typu pracy osób z zewnątrz zwłaszcza członków'Towarzystwa “Patronat” i różnych instytucji oraz organizacji kulturalno-oświatowych. Nauczycielom zezwolono angażować więźniów posiadających odpowiednie kwalifikacje Z⁵⁷.

Podstawę prowadzenia działalności kulturalnej stanowiły biblioteki i świetlice. W każdym więzieniu, o ile warunki na to pozwalały, powinna być biblioteka prowadzona przez nauczyciela. W więzieniach, które nie posiadały szkół, bibliotekę należało powierzyć jednemu z funkcjonariuszy Z⁵⁸. Biblioteki tworzono prawie we wszystkich więzieniach samodzielnych i niektórych większych więzieniach przy sądach grodzkich. Ich liczba zmieniała się w zależności od lokalowych i kadrowych warunków małych więzień. W pierwszych latach niepodległości biblioteki i wypożyczalnie organizowały również oddziały “Patronatu”. W1926 r. “Patronat” odsunięto od tej pracy a całokształt wy siłków związanych z organizowaniem bibliotek wzięła m iebie administracja więzienna Z⁵⁹.

i a ich księgozbiorów posiadały bibliotek, Mieściłą się ona w ość instruktażowa i w książki, a także .ów, liczących łącznie no do poszczególnych

W celu ujednolicenia działalności bibliotek, wzbog i udostępnienia książek osadzonym w więzieniach, któ; w 1928 r. utworzono Centralną Bibliotekę Więzier Warszawie przy ul. Długiej. Jej zadaniem była dz\i sprawozdawczość. Zaopatrywała ona również biblio¹ organizowała biblioteki wędrowne. Pierwszych 25 komp 1811 książek, wysłano w lutym 1929r. Komplety wysył więzień na trzymiesięczne okresy I⁶⁰.

Polskie więzienia odziedziczyły po zaborcach i okupantach niewielkie księgozbiory. Wobec tego, że przejęte książki były w językach obcych, a ich treść nie odpowiadała potrzebom polskiego więziennictwa, ty lko część z nich mogła wzbogacić polskie biblioteki. Księgozbiór bibliotek więziennych trzeba zatem

Kształtować prawie od podstaw poprzez zakup) . Korzystano również z darów, pykano książki o różnorodnej treści. W więzieniach, w których działały jcoly> okupywano też podręczniki. Wzrost ilościowy księgozbioru polskich idiotek więziennych zestawiono w tabeli 5. Biblioteki poszczególnych więzień óżnily^m^^czn*^Q oiiędz> sobą, zarówno pod względem wielkości księgozbiorów ^ i jego zawartości. Obok małych bibliotek, liczących zaledwie kilkadziesiąt {omów, istniały duże liczące ponad 3 tys. tomów Z⁶¹.

Kie udało się ustalić struktury języ kowej księgozbioru bibliotek więziennych i podziału rzeczowego za cały okres, a tylko za jeden 1928 rok. Na 90858 książek w języku polskim było 76168-83,8 %, w języku niemieckim 12533-13,7 %, w innych językach2157-2,5 %. Na uwagę zasługuje fakt, że w więzieniach apelacji poznańskiej połowa księgozbioru była w języku niemieckim. Wśród książek najwięcej bo 49066-54,9 % stanowiła beletrystyka, 18335-20,2 % publikacje naukowe, 13310-14,7 % podręczniki i 10147-10,2 % książki o treści religijnej Z⁶².

Tabela 5

Biblioteki więzienne i ich księgozbiór

Rok	Biblioteki	Księgozbiór w tomach
1923	154	32000
1924	Hfl	1 HHjj
1925	135	400Ó0^X
$26	■H
1927	152	/ ' •
1928	160	90858
1929	159	‘ 'ńfeĄ
1930	160
1931	164	95560
1932;	164
1.933	180	100934
1934:	146
.1:93.5	146	107200
1936	143	106500
1-937	143	110800
1938;	141	115000
1939	153	129400

^x bez podręczników

Źródło: J. Zakrzewski, op. cit. s. 53, Z• Bugajski E. Neymark, Aktualne zagadnienia...s> J.Loos, Więzienia...s.42, M. Miłkowska, Biblioteki i czytelnictwo więzienne. “Przegląd Wy Polskiego "nr 5 z sierpnia 1933., Mały rocznik statystyczny 1930-1939