DSCF4907

31

Lata 1919-1989

gulamin wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowy regulamin wykonywania tymczasowego aresztowania⁶⁷ zezwalają „na niezakłócające spo- _f koju i ustalonego porządku wykonywanie praktyk religijnych i posług” Była Są to forma pustej deklaracji, nie skutkującej żadnymi konkretnymi zmianami. Ograniczenia jednak w dalszym ciągu dotyczyły tymczasowo aresztowanych, którym zezwolono jedynie na wysłuchanie transmitowanej przez radio mszy < św., natomiast korzystanie z innych posług możliwe było jedynie za zgodą organu dysponującego⁶⁸. Wciąż obowiązywał ateistyczny model wychowania w socjalizmie, a wolność religijna i wolność sumienia funkcjonowały jedynie jako zapisy konstytucyjne nierespektowane jednak przez władze. Tym samym / posługi i praktyki religijne, stały się indywidualną fprmą przeżywania blisko^ ści z Bogiem realizowaną przez modlitwę i kontemplację.

Protesty robotnicze w Polsce w 1980 r. odbiły się echem również w postaci buntów więziennych. Wciąż ograniczane życie religijne w jednostkach v penitencjarnych stało się jednym z powodów, dla którego część populacji osadzonych podjęła Jal^dęcydowane działania. Wynikiem kompromisu było wydanie 17 wrześnią 1981 )r. narządzenia w "sprawie wykonywania praktyk i posług religijnych w^żakładach karnych, aresztach śledczych i ośrodkach przystosowania społecznego⁶⁹, co świadczyło o szybkiej i właściwej reakcji władz na wydarzenia w kraju. Za kilka miesięcy, wraz z wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce, postanowienia tego zarządzenia objęły również osoby internowane osadzone w ośrodkach odosobnienia więźniów (z których większość mieściła się w obiektach penitencjarnych). Kapelani z nowym zapałem podjęli obowiązki duszpasterskie, głównie nieodpłatnie. Wprowadzono wówczas instytucję zastępcy kapelana, lecz i to rozwiązanie nie zawsze przynosiło oczekiwane skutki. Księża większość obowiązków duszpasterskich musieli jednak wykonywać w macierzystych parafiach, a na więzienie brakowało czasu⁷⁰. Władze więzienne traktowały wówczas sprawy duszpasterskie marginalnie, do tego stopnia, że w analizach statystycznych penitencjarnych tę działalność pomijano.

Sytuacja w tym.zakresie zaczęła zmieniać się powoli^.począwszy od 1 wrze-śnią 1987 r., kiedy to^piskogat Polski ustanowił urząd Nąę^eln ega^Kap elan a

⁶⁷    Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z 25 stycznia 1974 r. (Dz.Urz. MS, nr 2, poz. 6 i 7).

⁶⁸    K. Bedyński, dz. cyt., s. 86, wymienia zakłady karne w Barczewie, Raciborzu, Wrocławiu, Strzelcach Opolskich i kolonię rolną w Kawczu k. Rawicza jako nieliczne, gdzie odprawiano nabożeństwa raz w miesiącu bądź kwartale. Trwały one krótko, ograniczały się do okresu świąt kościelnych a posługę religijną wykonywali księża wojskowi.

⁶⁹    Opublikowane w Dz.Urz. MS nr 5, poz. 27.

⁷⁰    Por. także K. Bedyński, dz. cyt., s. 88; Z. Lasocik, dz. cyt., s. 100 oraz J. Sikorski, „Dusz-pasterzować w więzieniu”, „Nasz Głos” 1993, nr 3.