6355787656

ROZDZIAŁ 2

Krótki zarys dziejów stosowania kary pozbawienia wolności i pomocy skazanym.

2.1    Proces humanizacji kary pozbawienia wolności

2.1.1    Starożytność

Od najdawniejszych czasów ludzie oceniali zachowania swoje i zachowanie członków społeczności, w których przyszło im żyć. Jedne z nich uznano za potrzebne i pożyteczne, inne zaś prowadziły do potępienia i kary. Z czasem kary określone zwyczajowo uzyskały sankcje prawa stanowionego, które coraz dokładniej określało konsekwencje, jakie musiał ponieść sprawca czynu uznanego za szkodliwy i niepożądany. Wówczas też zaczęła pojawiać się kara pozbawienia wolności. Odpowiednie instytucje zaczęło wymierzać kary za przestępstwa, które zagrażały ustalonemu porządkowi¹. W ten sposób społeczeństwo, lub przynajmniej jego część dzierżąca władzę w danym okresie, przejęło prawo pokrzywdzonego do osobistej zemsty.

Więzienia istniały już w starożytnym Egipcie, Babilonie, Chinach, a także w Grecji i Rzymie. Ten ostatni miał w okresie cesarstwa swoje dwa „sławne" zakłady: podziemne trzypiętrowe Tullianum i więzienie Mamertyńskie. Więzienia te miały charakter śledczy i były przede wszystkim miejscem tortur, wymuszania zeznań lub środkiem egzekucji stosowanym względem niewypłacalnych dłużników. Później przez całe wieki najpowszechniejszą formą izolacji było przetrzymywanie uwięzionych ludzi najpierw w dołach ziemnych, potem w ciemnych lochach, na galerach i w zamkowych wieżach. W miejscach tych dokonywano okrutnej zemsty, kaźni i tortur, zaś dłuższy w nich pobyt był równoznaczny z wyrokiem śmierci. Kara kryminalna miała wówczas charakter aktu odpłaty złem za zło, zaś szczególny nacisk kładziono na potrzebę rozliczania się człowieka za popełniony czyn². Nie oznacza to jednak, że wybitni myśliciele okresu starożytności nie interesowali się problematyką przestępczości, sprawiedliwego prawa lub kwestią instytucjonalizacji kary pozbawienia wolności, jako kary głównej z punktu widzenia rodzącej się polityki penitencjarnej. Świadczy o tym najwyraźniej historia myśli polityczno-prawnej starożytnego Rzymu, który to przez

1

   M.Ciosek, Psychologia sądowa i penitencjarna, Warszawa 2003, s. 169.

2

   Tamże. s. 183.