DSCF4899

23

Lata 1919-1989

Rozporządzenie z 1928 r., dotyczące ustroju więziennictwa, w V rozdziale zatytułowanym „Opieka duchowna, oświatowa i pozaszkolna” po raz pierwszy expressis yerbis odwołuje się do oddziaływań, które realizować może jedynie osoba duchowna. Wtedy też polscy więźniowie śledczy uzyskali po raz pierwszy prawo do uczestnictwa w nabożeństwach, o ile organ dysponujący nie wyraził sprzeciwu.    fi    ~ ^:r

Wprowadzony zaś trzy lata później nowy regulamin więzienny uznał opiekę religijną za podstawowy instrument wychowawczo-poprawczy, polegający na umożliwieniu więźniom czerpania nauk moralnych i pociechy religijnej z praktyki ich wyznania. Przepisy więzienne dotyczące realizacji posług odnosiły się również do wyznawców innych religii niż rzymskokatolicka. Najbardziej liczną grupę wyznaniową wśród populacji więziennej okresu mię- « dzywojennego, poza katolikami, stanowili wyznawcy religii mojżeszowej i prawosławnej. Uwzględniano jednak w porządkach realizowanych w zakła-&L dzie specyfikę zarówno ich terminów świątecznych, jak i obrzędów rytualnych³⁷. Na etatach więziennych nie zatrudniano generalnie rabinów ani księży prawosławnych³⁸. Ci wykonywali swoje obowiązki duszpasterskie na zasadzie wolontariatu.

Księża katoliccy w więzieniach realizowali podobne przedsięwzięcia religijne do tych wykonywanych w macierzystych^garafiach. Miejscowi biskupi wizytowali więzienia, udzielając przy tym 4^^anj^tu bierzmowania. W okresie wielkiego postu i adwentu organizowana^rekolekcj^ w czasie bożonarodzeniowym jasełka a także uroczystości państwowymi religijne w ciągu całego roku. Kapelani więzienni angażowali się ponadto w 4ziałal^

³⁷ Aleksandra Sheyball-Rostek podaje dokumenty świadczące o poszanowaniu dla wyznawców religii mojżeszowej i zezwoleniu na praktyki religijne, zachowane w archiwum więzienia w Sandomierzu. Minister Sprawiedliwości pismem z dnia 9 kwietnia 1924 r. prosił podległych naczelników więzień z okręgów sądów apelacyjnych w Warszawie, Wilnie i Lublinie o umożliwienie więźniom wyznania mojżeszowego uczestnictwa w żydowskim święcie pesach przypadającym w dniach 18-26 kwietnia 1924 r. Ministerialne pismo było reakcją na interwencję posłów i senatorów narodowości żydowskiej. Pisma podobnej treści były adresowane do naczelników więzień przed wszystkimi większymi świętami żydowskimi. „Więzienie w Sandomierzu w latach 1918-1939”, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 2004, nr 43. Natomiast K. Bedyński, dz. cyt., s. 36, podaje przykłady dobrze rozumianej ekumenii realizowanej przez naczelników więzień na Świętym Krzyżu, w Białymstoku, na Pawiaku i we Lwowie.

³⁸ K. Bedyński, dz. cyt., s. 36, podaje wyjątki dotyczące kapelana prawosławnego zatrudnionego w więzieniu na Świętym Krzyżu i kapelana wyznania grekokatolickiego w więzieniach lwowskich. Natomiast R. Maleszyk, „Kapelan prawosławny w więzieniu - ujęcie historyczne” (niepublikowane materiały z konferencji nt. „Rola kapelana prawosławnego w społecznej readaptacji skazanych”, Kule 2004 r.) wymienia aktywność kapelanów prawosławnych dotyczącą budowy cerkwi więziennych i kaplic prawosławnych, m.in. w Drohobyczu, Kowlu i Grodnie oraz Rawiczu i Koronowie.