DSCF6837

132

i zmniejsza niebezpieczeństwo zanieczyszczenia na skutek współstrącania innych jonów.

Wykonanie oznaczenia

Roztwór soli barowej rozcieńczyć wodą destylowaną w zlewce o poj. 600 ml do ok. 200 ml i dodać 5 ml siarczanu dietylu. Zlewkę nakryć szkiełkiem zegarkowym i wstawić do łaźni wodnej. Ogrzewać do całkowitego rozkładu odczynnika organicznego (zanik pływających kropelek). Następnie zdjąć zlewkę z łaźni. Po opadnięciu osadu sprawdzić całkowitość wytrącenia dodając kilka kropel 1-molowego roztworu kwasu siarkowego. Nie powinno wystąpić zmętnienie cieczy nad osadem. Po całkowitym ostygnięciu roztworu sączyć osad przez twardy sączek. Dalej postępować tak samo jak przy oznaczaniu siarczanów.

Zawartość baru w zadaniu kontrolnym otrzymuje się mnożąc masę otrzymanego osadu przez 0,5885.

4. Wykorzystanie odczynników organicznych w analizie ilościowej

Przydatność odczynników organicznych do analizy została stwierdzona stosunkowo dawno. Literatura opisuje ogromną liczbę związków tworzących z jonami metali trudno rozpuszczalne osady, nadające się do oznaczeń wagowych. Większość tych związków zawiera grupy: oksymową -N0H, hydroksylową, -OH lub merkaptylową -SH. Na ogół metal zastępuje wodór w jednej z tych grup i tworzy połączenie koordynacyjne z heteroatomem cząsteczki organicznej. Związki organiczne przewyższają nieorganiczne odczynniki następującymi własnościami:

1)    dają osady bardzo trudno rozpuszczalne — ta własność osadów pozwala dokładnie je przemyć bez strat jonu oznaczanego;

2)    podczas strącania jonu oznaczanego tylko w bardzo nieznacznym stopniu występuje zjawisko współstrącania innych jonów obecnych w roztworze;

3)    osady te mają przeważnie bardzo dużą masę molową, dzięki czemu można z dużą dokładnością oznaczać małe ilości metali;

4)    ponieważ są to na ogół słabe kwasy, można dostosowując odpowiednio pH strącać różne metale;

5)    kompleksy z metalami są dobrze rozpuszczalne w polarnych odczynnikach organicznych, takich jak np.: benzen, chloroform, eter, czterochlorek węgla, co pozwala wyekstrahować badany kompleks z roztworów wodnych.

Wady odczynników organicznych:

1)    są one na ogół słabo rozpuszczalne w wodzie i trzeba je stosować _f postaci roztworów w alkoholu lub kwasie octowym, co stwarza niebezpieczeństwo wytrącania się samego odczynnika, jeżeli doda się zbyt duży jego nadmiar do wodnego roztworu jonu metalu;

2)    są droższe od odczynników nieorganicznych;

3)    osady metalo-organiczne często nie są zwilżane przez wodę, co powoduje tendencję do pełzania osadu po ściankach naczynia w czasie sączenia.

Poza główną grupą odczynników organicznych, tworzących z jonami kompleksy, istnieją odczynniki o innym mechanizmie działania, jak np. kwasy i osady organiczne, które z jonami metali dają trudno rozpuszczalne sole.

Do tego typu związków zalicza się np. dipikryloaminę oraz tetrafenyloboran sodu, które reagują jak kwasy, tworząc z potasem trudno rozpuszczalne sole. Zasady organiczne natomiast tworzą sole z anionami, tak np. nitron strąca azotany.

Najbardziej cenną własnością analityczną odczynników organicznych jest ich selektywność, co oznacza, że reaguje on tylko z ograniczoną liczbą jonów. Nieliczne to odczynniki specyficzne, reagujące tylko z jednym jonem (np. dimetyloglioksym - odczynnik na jon Ni²⁺).

Dla sprecyzowania pojęcia selektywności Feigl wprowadził termin selektywnego ugrupowania rozumiejąc pod tą nazwą określony układ atomów, istniejący w cząsteczce odczynnika organicznego, który ma zdolność reagowania z daną grupą jonów. Selektywne ugrupowanie nazywane jest przez innych autorów grupą funkcyjno-analityczną. Do takich grup zalicza się już wspomniane, np. oksymową.

Wiele odczynników posiada nazwy synonimowe, wskazujące do analizy jakiego jonu służy związek, np. magnezon, aluminon, kupron. Odczynniki, które mają zbyt długą nazwę, przyjęto oznaczać skrótami, przeważnie w brzmieniu obcojęzycznym, jak np. opisany wcześniej kwas etylenodiaminotetraoctowy, oznaczany jako EDTA.

Niektóre odczynniki tworzą z jonami barwne związki adsorpcyjne o nieustalonym i zmiennym składzie chemicznym. Chwięjność składu stechiometrycznego nie stoi na przeszkodzie do wykorzystania takich połączeń do oznaczania kolorymet-ryczmego, jak np. związku adsorpcyjnego żółcieni tytanową z magnezem, lub wagowego, jak np. taniny z glinem i niektórymi innymi metalami.

Ponadto istnieje wiele substancji organicznych, wykorzystanie których do oznaczania jonów i związków organicznych opiera się na zasadzie najrozmaitszych reakcji, jakie te odczynniki wywołują. Najczęściej wynikiem tych przemian są produkty barwne, umożliwiające oznaczanie badanej substancji. Do takiej grupy zalicza się odczynniki wywołujące procesy utleniająco-redukcyjne, reakcje nitrowania, sulfonowania oraz uczestniczące w reakcjach syntezy.